Müslümanların Maveraünnehir'i fethi: Revizyonlar arasındaki fark

[[Maveraünnehir]]'in bazı bölgeleri [[Araplar|Arap]] komutan [[Kuteybe bin Müslim]] tarafından [[706]] ile [[715]] yılları arasında fethedilmişti ancak yine de [[Müslüman]]lar, bu bölgeleri tam anlamıyla ele geçirememişlerdi. [[Türgişler|Türgiş]] kağanı [[Sulu Kağan]]'ın amacı bütün [[Maveraünnehir]]'i [[Müslüman]] işgalcilerden temizlemekti. [[Sulu Kağan]], [[Türgişler]]'in batısında yer alan [[Hazarlar]]'ın [[Müslüman]]lar'a karşı yaptığı saldırılarla eşzamanlı olarak [[Müslüman]]lar'a saldırdı. [[Kül Çor]] tarafından komuta edilen [[Türgişler|Türgiş]] ordusu, [[721]] yılında [[Halifelik]] ordusu komutanı [[Sa'id ibn Abdülaziz]]'i [[Semerkant]] yakınlarında yenilgiye uğrattı. Bu yenilgi üzerine görevinden alınan [[Sa'id ibn Abdülaziz]]'in yerine gelen [[El-Haraşi]], [[Hucend]]'de [[Türkler]]'i ve Soğdlu sığınmacıları katletti. Bu durum [[Türgişler|Türgiş Kağanlığı]]'na doğru yoğun bir sığınmacı akınına neden oldu. [[724]] yılında [[Emevîler|Emevî Halifesi]] [[Hişam bin Abdülmelik]], [[Müslim bin Sa'id]]'i, [[Türkler]]'i kesin olarak yenilgiye uğratması emriyle birlikte [[Horasan]]'a vali olarak atadı ancak [[İslam]] ordusu [[Sulu Kağan]]'ın komutasındaki [[Türgişler|Türgiş]] ordusunun sert direnişiyle karşılaştı. [[Araplar]]'ın ''Yawm al-'atash'' (Türkçesi ''Susuzluk Günü'') olarak andıkları bu günde yalnızca bir avuç [[Müslüman]], [[Semerkant]]'a ulaşmayı başardı.

Daha sonra [[Emevî]] halifesi [[Hişam bin Abdülmelik]]'in [[Semerkant]]'a atadığı diğer valiler de [[Sulu Kağan]] komutasındaki [[Türgişler|Türgiş]] ordusu karşısısında bir dizi yenilgiler aldılar. [[728]] yılında [[Buhara]]'yı ele geçiren [[Sulu Kağan]] daha sonra birtakım taktiksel yanlışlıklar nedeniyle [[Defile Savaşı]]'nda [[İslam]] ordusu karşısında yenilgi aldı. [[Türgişler|Türgiş Kağanlığı]], [[Soğdiana]] ile [[Fergana Vadisi]]'ni denetim altına alarak en parlak dönemini yaşadı. [[732]] yılında [[Müslüman]]lar, [[Semerkant]] üzerindeki [[Emevî]] hakimiyetini pekiştirmek adına iki büyük askeri harekât gerçekleştirdiler. Bunun üzerine [[Sulu Kağan]], [[Semerkant]] üzerindeki emelllerinden vazgeçti ve kuzeye doğru çekilerek [[Buhara]]'dan ayrıldı. [[734]] yılında [[El-Harit ibn Suray]], [[Emevî]] hakimiyetine karşı ayaklandı ve [[Belh]] ve [[Merv]]'i ele geçirdi ancak daha sonra yenildi ve üç yıl sonra da [[Türgişler]]'e sığındı. [[737]] kışında [[Sulu Kağan]], müttefikleri [[El-Harit ibn Suray]], [[Gürek]] ([[Türkler|Türk]]-Soğdlu önder) ve [[Usruşana]]'dan, [[Taşkent]]'ten ve [[Kutal]]'dan topladığı adamlarla [[Emevîler|Emevî Halifeliği]]'ne karşı son genel saldırıyı başlattı ve [[Cüzcan]]'a girdi ancak bir yıl sonra Emevî valisi [[Esad]] tarafından [[Haristan Savaşı]]'nda yenilgiye uğratıldı. Sonraki yıl [[Sulu Kağan]], [[Çin]] entrikaları yüzünden komutanlarından biri tarafından öldürüldü. [[739]] yılında da bu komutan [[Han Ulusu|Çinliler]] tarafından öldürüldü ve [[Maveraünnehir]]'e [[Çin]] etkisi geri geldi.

[[Göktürk Kağanlığı]]'nın da [[Emevîler|Emevî Halifeliği]]'ne karşı askeri harekâtları oldu. [[Göktürk Kağanlığı]], [[705]] yılında [[Maveraünnehir]]'deki [[İslam]] hakimiyetini tehdit edecek biçimde sınırlarını [[Semerkant]]'a doğru genişletti. [[Kuteybe bin Müslim]]'in askeri harekâtları sonucunda [[Gürek]]'in [[Müslüman]]lar tarafından kuşatılması üzerine [[Göktürk Kağanlığı]], [[Maveraünnehir]]'deki müttefiklerine yardımcı kuvvetler gönderdi. [[İslam]] kaynaklarının bildirdiğine göre bu yardımcı kuvvetler [[Kapgan Kağan]], [[Kül Tigin]] ve [[Bilge Kağan]] tarafından komuta edilmekteydi. [[Göktürk Kağanlığı]] ile [[Emevîler|Emevî Halifeliği]] [[712]] ile [[713]] yıllarında doğrudan bir dizi savaş yaptılar ancak bu savaşları [[Müslüman]]lar kazandı. [[Göktürkler]]'in bu savaşlarda başarısız olmasının nedeni kağanlığın doğusunda çıkan boy ayaklanmaları ve [[Çin]] entrikalarıdır.

[[Müslüman]]lar'ın [[Orta Asya]]'daki son zaferi [[751]] yılında gerçekleşen [[Talas Savaşı]]'dır. [[Emevîler|Emevî Halifeliği]] ile [[Tang Hanedanlığı]]'nın karşılaştığı bu savaşta [[Tibetliler|Tibet İmparatorluğu]], [[Müslüman]]lar ile müttefik idi. Bu savaşta [[Müslüman]]lar Xinjiang'a tam olarak ilerleyemedi, savaşın stratejik açıdan ise bir önemi yoktur çünkü [[Orta Asya]]'da [[Çin]] hakimiyetini sona erdiren olay [[An Luşan İsyanı]]'ydı. Savaştan sonra [[Karluklar|Karluk Türkleri]]'nin bir bölümü din olarak [[İslam]]iyet'i seçse de [[Karluklar|Karluk Türkleri]]'nin çoğunluk olarak İslamiyeti benimsemesi [[Karahanlılar|Karahanlı Devleti]] zamanında, 10. yüzyılın ortalarında gerçekleşmiştir.

[[Türkler]], [[Maveraünnehir]]'i geri almak için birkaç yüzyıl daha beklemişlerdir. [[999]] yılında da [[Karahanlılar]], [[Samanoğulları]]'nı yıkarak [[Buhara]]'yı geri almışlardır. [[Denis Siner]], [[Orta Asya]]'daki [[Çin]] üstünlüğünü sona erdiren en önemli etkenin [[Talas Savaşı]] değil, [[Batı Göktürk Kağanlığı]]'nın yıkılışı olduğunu iddia etmektedir. [[Batı Göktürk Kağanlığı]]'nın yıkılışıyla birlikte [[Müslüman]]lar bu bölgedeki en büyük düşmanlarından kurtuldular.