Vikipedi

I. Mengli Giray: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.111.817 değişiklik
k Tarih bağlantısı düzenleme
34. satır:
| imza =
}}
'''I. Mengli Giray''' (d. [[1445]] - ö. [[1515]], Bahçesaray, Kırım|) [[15. yüzyıl]] sonlarında 1467; 1469-1475 ve 1478-1515) dönemlerinde üç kez [[Kırım Hanlığı]] tahtına oturdu.
 
== Saltanatı ==
41. satır:
1467'de birkaç ay Nogay Şirin'inin desteği ile ve [[Altın Orda Devleti]]'nin aleyhinde olmasına rağmen Kırkyer'de kendini Kırım Hani olarak ilan ederek Kırım yarımadasını idaresi altına almıştır. Ama hanlığın genel politikasını değiştirip geleneksel müttefik olan Polonya-Litvanya Birliği'ne karşı olarak Rusya ile ittifak yapması hanlığı birçok ileri gelenini kendi aleyhine çevirmiştir. Bunlar ile; diğer Nogay ileri gelenleri ve Altın Orda Devleti'nden de destek ile Nur Devlet Giray hemen 1467 yılı sonlarında Kırım Hanlığını tekrar eline geçirmiştir.
 
Mengli Giray [[1468]]'de [[Cenevizliler]]in ve Nogay [[Şirin]] Beyi Eminek Mirza’nın yardımı ve diğer kabile beylerinin desteği ile 1469'da Kırım Hani oldu. Fakat kardeşleri karşı koydular. Aralarında olan çatışmada Mengli Giray yenildi ve [[Kefe]]'ye kaçtı. [[Cenevizliler]] tarafından hapse atıldı. Yerine [[Nur Devlet]] Han oldu.
 
Kabile beyleri [[Fatih Sultan Mehmet]]'e başvurdular ve yardım istediler. [[Padişah]] [[1475]]'te [[Gedik Ahmet Paşa]]'nın komutası altında kuvvetli bir [[deniz filosu]] gönderdi. [[Kefe]] ve diğer sahil şehirler zapt edildi. Mengli Giray serbest bırakıldı. [[Kırım]] tahtına geçirildi.
 
[[Kazan, Tataristan|Kazan]] Hani [[Seyitahmet Han]] [[1476]]'da [[Kırım]]'ı işgal etti. Mengli Giray [[Cufut Kale]]'ye ([[Kırk Er]] Kaleye) sığındı. [[Seyitahmet Han]] [[Solhat]] ve diğer adıyla [[Salkat]]/([[Eski Kırım]]) kasabasını yıkıp yerle bir etti. Epeyce insanın ölümüne sebebiyet verdi. [[Salkat]] kasabası önemli bir ticaret ve kültür merkezi idi. Havasının ve suyunun latifliği ile meşhurdu. Bir daha kalkınma imkâni bulamadı ve hanlığın merkezi olamadı.
 
[[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] [[Padişah]]ı [[Fatih Sultan Mehmet]], Seyitahmet Hani Kırım'ı bırakıp gitmeye mecbur etti. Kırım tahtına yeniden [[Nur Devlet]] oturtuldu. Mengli Giray tutulup [[İstanbul]]'a götürüldü. Bir müddet sonra [[Şirin]] Beyi [[Aminek]] ve kabile Beyleri [[Nur Devlet]]'ten sıkâyet ederek [[Osmanlı Padişahı|Osmanlı padişahları]]'na heyet gönderdiler ve Mengli Giray'ı [[Kırım]]'a Han olarak göndermesini talep ettiler.
 
Mengli Giray [[1478]]'de kizi [[Ayşe Hafsa Sultan]] ile evli olup damadı olan [[Yavuz Sultan Selim]]’in de müdahaleleri ile üçüncü kez [[Kırım]] Hani oldu ve aralıksız [[1514]] yılına kadar hanlık yaptı.
 
Mengli Giray. hanlığında iç istikrarı sağladıktan sonra. [[1484]]'te [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] Padişahı [[II. Beyazıt]]'ın [[Akkerman]] seferine 50.000 [[Kırım süvarisi]] ile katılarak [[Kırım Hanlığı]]'nı ilk defa Osmanlıların fütuhat harekâtına sokmuştur. Kırım süvarileri [[Akkerman]] kalesinin zaptında büyük yardım sağladıklarından Osmanlı Padişahı Mengli Giray Hana değerli hediyeler vermiştir. Ayrıca Kırım askerlerinin [[Tuna]] nehri boyunda zapt ettikleri [[Balta]], [[Tombasar]], [[Kavşan]] kasabaları ile cıvarlarını [[Kırım Hanlığı]]'na bırakmıştır.
 
Mengli Giray, [[1502]] yılında [[Saray]] şehrini zapt ve tahrip etmiştir. Bu hareketiyle [[Kazan Hanlığı]]'na zarar vermiştir. Bu hareketi ile [[Rusya]]'nın [[Kazan, Tataristan|Kazan]] ve [[Astrahan]] üzerindeki rekabetini ve baskısını önlemek istemiştir. Oysa [[Rusya]] bu Hanlıklar üzerindeki baskı ve müdahalesini, bundan sonra, daha çok arttırmıştır.
 
Mengli Giray'ın üvey oğlu ve [[Kazan Hanları]]ndan [[Abdüllatif]]’in kötü idaresinden Kazanlılar Rus [[Knyaz]]ı [[III. Ivan]]'a sıkâyette bulunarak azlını istediler. [[Abdüllatif]] hanlıktan alınarak Moskova'ya çağrıldı. Buna canı sıkılan Mengli Giray [[III. Ivan]]'a sert bir mektup yazıp tutumunu kınadı. Bu olay üzerine [[Kırım Hanlığı]] ile [[Moskova Knyazlığı]]'nın. arası soğudu. [[III. Ivan]]'ın yerine geçen oğlu [[İV. Vasılı]] Abdüllatif'i hapisten çıkardı, fakat [[Kırım]]'a yollamadı. Mengli Giray'ın karısı [[Nursultan Bıke]] oğlu Abdüllatifi görmek için küçük oğlu Sahip Giray ve üç elçi ile birlikte 1508'de Moskova'ya gitti. [[İV. Vasılı]] tarafından büyük saygı ile karşılandı. [[Nursultan Bıke]] [[Moskova]]'da bir ay kaldı. Abdüllatif’in yerine Kazan Hani olarak gönderilmiş olan oğlu [[Mehmetemin]]'i görmek için Kazan'a gitti. Kazan'dan dönerken Moskova'ya uğradı ve 6 ay kalarak Kırım'a döndü.
 
Mengli Giray [[1511]]'de [[Polonya]] kralları [[Yagellonlar]] ile ittifak anlaşması yaptı. [[Akrusya]] ve [[Ukrayna]] üzerindeki hâkimiyet iddiasından [[Polonya]] lehine vazgeçti. Polonya Kırım Hanlığı'na yılda 15 bin altın vermeyi kabul ve taahhüt etti.
 
Mengli Giray [[1514]] yılında oldu. [[Bahçesaray]]'da yaptırdığı [[Zincirli Medrese]]'nin yanındaki türbesine gömülmüştür.
 
== Osmanlı Devleti'yle ilişkiler ==
 
Bazı tarihçilere göre, [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]] [[1475]] ve [[1478]] olayları sırasında Hanlığın kendisine tâbi kılmıştır. Diğer bâzı tarihçilere göre de [[Kırım Hanlığı]] ile [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]] yâni [[Fatih Sultan Mehmet]] ile Mengli Giray bir anlaşma yapmış olmalıdır. Buna göre:
 
# [[Kırım Hanları]] ancak [[Cengiz Han|Cengiz]] sülalesinden gelen [[Giraylar]] soyundan olabilir.
97. satır:
<blockquote>
Bu medreseyi [[Tanrı]]'nın yardımıyla [[Hacı Giray]] oğlu Mengli Giray yaptırmıştır
[[Hicri yıl]] 916 ([[1511]])
</blockquote>
 
"https://tr.wikipedia.org/wiki/I._Mengli_Giray" sayfasından alınmıştır