Part İmparatorluğu: Revizyonlar arasındaki fark

 

== Genişleme ==

[[Dosya:Xong-e Ashdar Parthian relief.jpg|thumb|I. Mithridates, İran'ın Khūzestān Eyaleti, İzeh şehri Kong-e Aždar'da bir kaya kabartmasında at sırtında binerken.]]

Selevkos kralı III. Antiokhos, MÖ 210 VE 209'da Parthia ve Baktria'yı geri almak için büyük bir sefer düzenledi. Ancak başarısız olarak II. Arşak ike anlaşma yapmak zorunda kaldı. I. Phraates, Selevkosların müdahalesi olmadan imparatorluğu yöneten ilk part hükümdarıydı. Part İmparatorluğunu genişleterek Kafkasya'ya Sedd-i İskender'e kadar dayandırdı.<ref>{{harvnb|Bivar|1983|p=31}}</ref> Ancak Partların en büyük genişlemesi ve en büyük sınırlara sahip olması MÖ 171-138 tarihleri arasında hüküm süren kardeşi I. Mithridates döneminde gerçekleşti. Selevkoslara sırtını dönmeye başlayan I. Mithridates, MÖ 148 yılında Medya bölgesi ve Ekbatana şehrini ele geçirdi. Bu başarıları Partların, MÖ 141 yılında Mezopotamya'daki [[Babil]] şehrini gele geçirmesi olayı izledi.<ref>{{harvnb|Garthwaite|2005|p=76}}; {{harvnb|Bivar|1983|p=35}}</ref> I. Mithridates ilk sikkelerini Babil'de bastırdı ve resmi bir tören yaptırdı. Hirkana'ya geri çekilirken Susa şehrini de ele geçirdi. MÖ 139 yılına gelindiğinde tüm İran platosu Partların eline geçmişti. Bununla birlikte artık Partlar, Mezopotamya'dan Hindistan'daki [[İndus Nehri]]ne kadar uzanan geniş bir coğrafyada hüküm sürmeye başladı.

 

 

Hekatompilus, Partların ilk başkenti idi, Mithridates, Selevsiya'da, Ekbatana'da, Ktesifon'da ve Arşak krallarının mezarlarının bulunduğu yeni kurduğu Mithradakert'de(Nisa, Türkmenistan), kraliyete ait özel binalar kurmuştu. Ekbatana, kraliyet ailesinin yaz mevsimleri için gözde şehri olmuştu. Ktesifon ancak Gotarzes döneminde başkent olacaktı. Selevkos kralı II. Demetrius Nikator, MÖ 140 yılında Partlara karşı bir ordu topladı ancak Selevkoslar mağlup edilerek Demetrius, Part orduları tarafından ele geçirilip Hirkanay'ya götürüldü.<ref>{{harvnb|Brosius|2006|p=89}}; {{harvnb|Bivar|1983|p=35}}; {{harvnb|Shayegan|2007|pp=83–103}}</ref> I. Mithridates, konuğuna burada çok iyi davranarak kızı Rhodgune'yi onunla evlendirdi. Selevkos kralı VII. Antiokhos Sidates, MÖ 130 yılında Mezopotamya'yı geri almak için sefere çıktı. Part komutanı Indates, Büyük Zab'ta yenilgiye uğradı ve Antiokhos Babil'i ele geçirdi. Ordularını, Medya bölgesine ilerlettikten sonra Partlar ateşkes isteğinde bulundu. Ancak Antiokhos'un bazı şartları vardı. Arşaklılar, Parthia dışındaki tüm toprakları Selevkoslara bırakacak, yüklü miktarda haraç ödenecek ve II. Demetrius Nikator serbest bırakılacaktı. Partlar , Demetrius'u serbest bıraktı ancak diğer şartlar kabul edilmedi. Antiokhos, MÖ 129 yılında Medya'da bir isyanı bastırmakla meşgul iken bölgeye giren Part ordusu, savaştan Antiokhos'u öldürdü. Ceset, gümüş bir tabut içinde Suriye'ye gönderildi.<ref>{{harvnb|Shayegan|2011|pp=145–150}}</ref>

 

== Part-Roma savaşları ==

Romalılar ve Parthlar arasındaki çekişmelerin temelinde Armenia topraklarının paylaşılamaması yatmaktaydı. II. Mithridates'in Ermenilere boyun eğdirmesiyle birlikte Roma'nın Kilikya proconsulü [[Lucius Cornelius Sulla]], Fırat Nehri kıyısında [[Malatya|Melitine]]'de Part elçisi Orobazos ile görüşerek bir uzlaşma sağladı. Bundan böyle Fırat Irmağı Romalılar ve Parthlar arasındaki sınırı belirleyecekti.<ref>{{harvnb|Kennedy|1996|pp=73–78}}; {{harvnb|Brosius|2006|p=91}}; {{harvnb|Sheldon|2010|pp=12–16}}</ref> Armenia Krallığı’nda başgösteren taht kavgaları sırasında Romalı general [[Gnaeus Pompeius Magnus|Pompeius]] güçlerinin Fırat’ın doğusuna geçmeleriyle Parthlar ve Romalılar arasındaki çekişmelerin temeli atılmış oldu. Romalılar ve Parthlar arasında sınır ihlaline dair bir uzlaşma sağlansa da Parth kralı Roma’nın üstünlüğünü kabul etmiş oluyordu. Romalılar ve Parthlar arsındaki bu uzlaşma Roma’nın triumvirlerinden [[Marcus Licinius Crassus]] ’un Parth seferi ile bozulmuştur. Parth kralı Orodes'in komutanlarından Surena MÖ 53’te [[Harran|Carrhae]] Savaşı’nda Romalıları büyük bir bozguna uğrattı. Rustaham Suren Pahlav olarak da bilinen Surena (MÖ 83-53) Suren hanedanına bağlı Partlı bir liderdi. Marcus Licinus Crassus’un öldürülüp 40 bin Romalı askerin bir kısmının imha edip bir kısmının esir alınmasıyla Crassus’un mağlubiyeti Romanın en büyük yenilgilerinden biri olarak tarihe geçti.<ref>{{harvnb|Bivar|1983|pp=48–49}}; see also {{harvnb|Katouzian|2009|pp=42–43}}</ref><ref>{{harvnb|Bivar|1983|pp=48–49}}; also, {{harvnb|Brosius|2006|pp=94–95}} mentions this in passing.</ref><ref>{{harvnb|Katouzian|2009|pp=42–43}}; {{harvnb|Garthwaite|2005|p=79}}; {{harvnb|Bivar|1983|pp=52–55}}; {{harvnb|Brosius|2006|p=96}}</ref><ref>{{harvnb|Bivar|1983|pp=55–56}}; {{harvnb|Brosius|2006|p=96}}</ref>