Sovyetler Birliği: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k Yazım hatası düzeltildi: hükümet → hükûmet AWB ile |
|||
160. satır:
{{Ana madde|Ekim Devrimi}}
Miladi takvime göre 7 Kasım (Jülyen takvimine göre 25 Ekim) 1917'de [[Rusya]]'da [[Bolşevikler]] geçici hükûmeti devirerek iktidarı ele geçirdiler. 8 Kasım'da [[Sankt-Peterburg]]'da açılan Rusya İşçi ve Asker [[Sovyet halkı|Sovyet]]leri II. Kongresi'nde devrim lideri [[Vladimir Lenin|Lenin]], Halk Komiserleri Konseyi (
Soyluluk unvanları kaldırıldı ve herkes kanun önünde eşit kabul edildi. İşçilerin günlük çalışma süresi 8 saate indirildi. Çocuk işçi çalıştırılması yasaklandı. Çalışan herkese, çocuklara ve çalışamayacak durumda olan yaşlı ve hastalara sosyal güvence sağlandı. Hafta sonları tatil ilan edildi.
168. satır:
25 Ocak 1918'de toplanan III. Sovyetler Kongresi'nde [[Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti|Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]'nin kurulduğu ilan edildi. Eski Rus Çarlığı toprakları özerk cumhuriyetlere ayrıldı ve her ulusa yerel yönetimlerini örgütleme hakkı tanındı.
Ülkede kısa sürede birçok reform yapılmasına karşın uluslararası ilişkilerde önemli sorunlar yaşanmaktaydı. İngiltere, Fransa ve ABD, Sovyet
[[Vladimir Lenin|Lenin]] I. Dünya Savaşı'nda Avrupa'daki sosyal demokratların çoğunun kendi
Rusya’da devrim başarıya ulaşmasına rağmen [[Bolşevikler]], Merkezi Rusya (Avrupa Rusyası) dışında özellikle toprak aristokratlarının yoğun olduğu kırsal bölgelerde yeterince güçlü değildi. 1918'de Çar yanlısı generaller, [[Birleşik Krallık]], [[Fransa]] ve [[Amerika Birleşik Devletleri]]'nden aldıkları maddi ve askeri destekle [[Bolşevikler]]e karşı saldırıya geçtiler.<ref name="bre7">Большая Российская энциклопедия. Том 7. стр. 591−598. Москва. Научное издательство «Большая Российская энциклопедия», 2007. — ISBN 978-5-85270-337-8, 5-85270-320-6.</ref> [[Vladimir Lenin|Lenin]]'in emperyalist savaş sırasında Çar ile diğer İtilaf devletleri arasında yapılan gizli paylaşım anlaşmalarını açıklaması Rusya'nın eski ortaklarını zor durumda bıraktı. Zaten müttefiklerinin savaştan çekilmesine karşı çıkan ve komünizmin kendi ülkelerinde de yayılmasından korkan emperyalist devletler gizli anlaşmaların da açıklanmasıyla Bolşeviklere karşı savaşmak üzere asker sevkiyatına başladılar.<ref>[http://www.krotov.info/lib_sec/11_k/karr/karr09.html ''Карр Эдвард.'' История Советской России — {{М}}: Прогресс, 1990. — С. 135.]</ref> [[Bolşevikler]] bir yandan [[Anton Denikin]], [[Aleksandr Kolçak]], [[Pyotr Vrangel]] gibi monarşi yanlısı generaller ve onların müttefiki dış mihraklarla, diğer yandan fırsattan istifade ederek toprak kazanma amacıyla Rusya'yı işgale başlayan [[Romanya]], [[Polonya]] ve [[Japonya]] ile mücadele etmek zorunda kaldılar.
[[Vladimir Lenin|Lenin]] bu saldırılar karşısında [[Kızıl Ordu]]'yu örgütledi. Silahlı Kuvvetler Halk Komiseri olan [[Lev Troçki|Lev Trotski]] cepheye giderek Beyazlara karşı mücadeleyi organize etti. İçerideki karşı-devrimcilerle mücadele etmek için de [[Çeka]] kuruldu. [[Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti|Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]'nin ilk istihbarat ve gizli servisi olan [[Çeka]]'nın kurucu önderi [[Feliks Dzerjinski]] de devrimi sabote etmeye çalışanlara ve devlet dairelerine sızan rejim düşmanlarına karşı sert tedbirler aldı. Ancak monarşi taraftarları Bolşevik
İç savaş döneminde Beyazların Sovyet
Bolşevikler hem enternasyonalist politikanın gereği olarak hem de rejimi güvence altına almak için sosyalizmin yayılmasını gerekli görüyorlardı. Bu amaçla 1919'da devrimin tüm dünyada yayılmasına öncülük edecek Komünist Partileri bir araya getiren [[Komintern|III.Enternasyonal]] kuruldu. [[İtalya]], [[Fransa]], [[İspanya]], [[Portekiz]] ve daha pek çok Avrupa ülkesinde [[Komünist Parti]]ler kurularak [[Komintern]]'e katıldı ve sosyalizmin yayılması için dünya genelinde örgütlü bir mücadele başladı.<ref>[https://www.marxists.org/turkce/konu/komintern/index.htm]</ref> Ancak Bolşevikler bununla da yetinmeyerek, Macaristan ve Almanya deneyimlerinin başarısızlığının da etkisiyle amaçlarının kısa vadede gerçekleşmemesi olasılığını dikkate alarak, uluslararası politikada en azından Sovyet rejiminin kapitalist saldırılar karşısında güvenliğini temin etme amaçlı, sosyalizmi kabul etmeseler de bazı devletlerle işbirliğine gideceklerdir. Böylece emperyalist saldırganlığın itici gücüyle ortak düşmana karşı ortak amaçlar doğrultusunda Türkiye gibi bazı devletlerle ittifak yapmaktan çekinmeyeceklerdir.
192. satır:
1917 yılında ilk sosyalist hükûmeti kurmayı başaran ve bu hükûmeti yaşatabilmek için zorlu koşullarda bedel ödemek pahasına da olsa mücadele veren [[Vladimir Lenin]] iç savaşın bitimiyle birlikte enkaz halindeki ülkeyi yeniden inşa edebilmek için sosyalist ilkelerden kısmen taviz vererek NEP'i uygulamaktan çekinmedi. Enerjinin ülke kalkınmasındaki önemini belirten Lenin ekonomik politikaların da buna göre uygulanması gerektiğini savundu. Tarım ile sanayinin modernize edilmesinin önemini vurgulayarak, tarımda ilkel yöntemlerin derhal terk edilebilmesi için güçlü bir sanayi hamlesine ihtiyaç olduğunu ifade etti.
Uluslararası alanda ise sosyalist devrimlerin yaygınlaşması için özellikle batılı sosyalist partilere destek vermekten çekinmeyen [[Vladimir Lenin|Lenin]], Almanya'da 1919 yılındaki [[Spartakusbund|Spartaküs]] hareketinin başarısızlığı üzerine mücadelenin yönünü sömürge altındaki ülkelere çevirdi. Dünyanın pek çok yerinde emperyalist hegemonya altındaki halklara bağımsızlık çağrısı yaptı. Bu çağrı [[Moğolistan]], [[Çin]] gibi bazı ülkelerde sosyalizme eşdeğer girişimlerle, [[Türkiye]], [[Hindistan]] gibi bazı ülkelerde ise ortak amaçlar doğrultusunda karşılık buldu. Ancak bu mücadelelere verilen destek batının Sovyet
1922 yılının Mayıs ayından itibaren sağlığı bozulan Lenin, vasiyetname olarak kabul edilen ünlü notlarını yazdırdı. Bu vasiyetnamede [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi|Komünist Parti]]'de önde gelen mücadele arkadaşlarının olumlu ve olumsuz yönlerini sıralayarak çeşitli uyarılarda bulundu. Partinin iki önemli ismi [[Stalin]] ve [[Lev Troçki|Trotski]] arasındaki çatışmanın tehlikesini vurgulayan [[Vladimir Lenin|Lenin]], 1922 yılında [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi|Komünist Parti]] Genel Sekreteri seçilen [[Joseph Stalin|Yosif Stalin]]'in yetkilerinin daraltılmasının gerekliliğini sebepleriyle birlikte açıkladı. Ancak Mart 1923'te felç olan ve konuşamaz hale gelen Lenin resmi liderliğini sürdürse de politikadan uzaklaşmak zorunda kaldı.
206. satır:
1927'de Tüm Birlik Sovyetleri Beşinci Kongresi'nde SSCB'nin ulusal ekonomik gelişimini sağlayacak olan Birinci Beş Yıllık Plan hazırlanarak kabul edildi. Sanayi ve tarım alanlarında tek tek belirlenen planın ilkeleri ülkenin hızlı bir şekilde kalkınmasını hedefliyordu. [[Vladimir Lenin|Lenin]]'in enerjiyi kalkınmanın temeli olarak kabul ettiği [[komünizm]] [[Sovyet halkı|Sovyet]] iktidarı ve elektirifikasyonla sağlanır sözüne dayanarak enerji yatırımlarına önem verildi. Sanayinin ihtiyacı için ülkenin pek çok yerinde hidroelektrik santralleri kuruldu. Endüstriyel alanda ağır sanayiyi güçlendirme hamlelerine öncelik verildi.
Tarımda kulakların (büyük toprak sahibi zengin köylüler) tasfiyesi ve tüm toprakların kolektifleştirilmesi kararı alındı. Topraklar [[kolhoz]] ve [[sovhoz]] olarak ikiye ayrıldı. Kolektif köylü tarımsal üretimin büyük kısmını devlet mülkiyetindeki kolhoz ve sovhozlar üzerinde yaparken, her çiftçiye yasalarca belirlenmiş toprak mülkiyetini özel tasarrufunda işleme hakkı verildi. Bu, devrim öncesinde toprakların büyük kısmının mülkiyetine sahip az sayıda aristokratın tasarruf hakkıyla kıyaslandığında çok daha adil kabul edildi. Sanayi hamleleri henüz yeni atılmakta olduğundan tarım için gerekli olan makina ihtiyacında da ithalat yoluna gidildi. Bu nedenle ilk etapta İngiltere'den ithal edilen traktör araçlarıyla ilkel tarımdan modern üretime geçme konusunda da önemli bir adım atıldı. Ancak özellikle Ukrayna'nın batısında toprak aristokratları kolektifleştirmeye karşı gelerek kasıtlı olarak tarımsal verimi düşürme amacıyla sabotaj faaliyetlerine giriştiler. Traktör istasyonlarını yağmalayarak, kolektif çiftlikleri yaktılar. Bu durum
1933'te başlatılan İkinci Beş Yıllık Plan döneminde SSCB'de 4500 fabrika ve enerji tesisi yapılarak hizmete açıldı. Üçüncü Beş Yıllık Planın 1938-1941 arasındaki döneminde 3000'e yakın sanayi tesisi kuruldu. Böylece II. Dünya Savaşı öncesi planlı dönemde 9000 dolayında büyük ölçekli sanayi tesisi açılmış oldu. 1940 yılı sonunda SSCB ağır sanayi üretimi 1913'tekinin 12 katına ulaştı. Sovyetler dünyanın üç büyük ekonomisinden biri oldu.[https://web.archive.org/web/20070928201648/http://www.wonder.ru/alex/rogovin/t6/i.htm]
289. satır:
[[Sovyetler Birliği Marşı]]'nın sözleri yeniden düzenlendi ve Stalin'e yönelik atıflar kaldırıldı. [[Leonid Brejnev|Brejnev]] [[Ekim Devrimi]]'nin 60.yıldönümünde yaptığı konuşmada Avrupa'daki bazı Komünist Partilerin [[Marksizm]]'i terk ederek [[Avrupa komünizmi|Eurokomünizm]] fraksiyonuna yönelmelerine cevap olarak [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi|Komünist Parti]]'nin [[Marksizm Leninizm|Marksizm-Leninizm]]'e olan bağlılığını ve [[Vladimir Lenin|Lenin]]'in ilkelerinden ödün verilmeyeceğini açıkladı. Avrupa'daki durumun aksine Güneydoğu Asya ve Afrika'daki Komünist Partiler ise Sovyetler Birliği ile ilişkilerini geliştirme yönünde bir politika izlediler.
[[Brejnev]] döneminde dış politikada Sovyetler Birliği'nin etkisi giderek artmaktaydı. 1978'de Afganistan'da sosyalistler iktidara geldi ve [[Afganistan Demokratik Cumhuriyeti]] kuruldu. Ancak 1979'da ABD destekli örgütler yeni Afgan
Brejnev döneminde Fransa ve Almanya Federal Cumhuriyeti başta olmak üzere pek çok Avrupa ülkesiyle ekonomik, kültürel ve toplumsal antlaşmalar yapıldı. [[Sibirya]]'daki doğalgazın Batı Avrupa ülkelerine taşınması için büyük bir boru hattı projesi başlatıldı. ABD'nin ambargo ve ticari kısıtlama çabalarına karşın Brejnev Batı Avrupa devletleriyle ticari alışverişi geliştirme yönünde çaba sarf etti.
341. satır:
=== Halk temsilcileri ===
[[Dosya:Moscow Kremlin.jpg|thumb|250px|[[Kremlin]], Sovyetler Birliği'nin
Halk devlet erkini, SSCB’nin siyasal temelini oluşturan Halk Temsilcileri Sovyetleri aracılığıyla yürütür. Devletin diğer organlarının tümü, Sovyetler’in denetimine tabidir ve onlara karşı sorumludur. Devletin örgütlenmesi ve etkinliği, [[demokratik merkeziyetçilik]] ilkesine uygun olarak gerçekleşir. Bir başka deyişle, devlet erk organlarının tümü seçimle gelir ve etkinlikleri konusunda halka hesap vermek zorundadırlar; üst organların kararlarını alt organlar uygulamak durumundadır. Devlet yaşamındaki en önemli sorunlar halkın tartışmasına açılır ve bu konularda halk oylamasına gidilir. Anayasa’ya göre siyasal sistemin gelişmesindeki ana yönelim, sosyalist demokrasinin sürekli derinleştirilmesidir. SSCB’nin siyasal temelini oluşturan Halk Temsilcileri Sovyetleri, hem yasama, hem de yürütme erkine sahiptir. Etkinlik gösterdiği bölgede Sovyetler yalnızca yasa çıkarmakla ve karar almakla kalamaz, aynı zamanda siyasal, ekonomik, toplumsal ve kültürel gelişmeye ilişkin her sorun konusundaki kararları yürütürler. Her halk temsilcisinin, Sovyet’in etki alanındaki devlet kurumlarının tümünü, işletmeleri, devlet çiftliklerini ve [[kolhoz]]ları denetleme yetkisi vardır; Sovyet içinde yürüttüğü çalışmalar konusunda da, seçmenlerine rapor vermek durumundadır. Çalışmaları konusunda seçmenlerin çoğunluğu kendisini yetersiz görürlerse, diledikleri zaman onu görevden alır ve bir başkasını seçebilirler. Her Sovyet kendi etkinlik alanında en yüksek otoriteye sahiptir ve Sovyetler’in tümü tek bir devlet otoritesi sistemi oluşturur. Bu sistem, SSCB Yüksek Sovyeti'ni, 15 Birlik Cumhuriyeti’nin yüksek sovyetlerini, 20 Özerk Cumhuriyeti ve 59.991 yerel Sovyeti kapsar. Her Sovyette devlet yönetim organları olarak hem Bakanlar Konseyleri, hem de Yürütme Komiteleri vardır.
=== Yargı ===
{{ana|Sovyetler Birliği'nde hukuk}}
Yargı,
=== İdari bölümler ===
|