Abdullah Tukay: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Tuqay.jpg adlı dosya, Green Giant tarafından Commons'tan silindiği için kaldırıldı. Gerekçe:No source since 18 May 2019 or other essential information |
ek bilgi ve kaynak |
||
2. satır:
{{Kişi bilgi kutusu
| ad = Abdullah Tukay <br> Ğabdulla Tuqay <br> عبدالله توقاي <br> Габдулла Тукай
| resim =Габдулла_Тукай.jpg
| resim_boyutu =
| altyazı =
70. satır:
| diğer5 =
| diğer6 =
| imza = Tuqay signature.jpg
| dipnotlar =
}}
'''Mehmet Arif oğlu Abdullah Tukay''' ([[Tatarca]]: '''Möxämmätğärif ulı Ğabdulla Tuqay''') veya bilenen adıyla '''Abdullah Tukay''' ([[Tatarca]]: '''Ğabdulla Tuqay''') (d. [[26 Nisan]] [[1886]] - ö. [[15 Nisan]] [[1913]]), [[Tatar]] halk şairi, [[yazar]] ve yayımcı.
Modern İdil Tatar edebiyatı ve dilinin kurucularındandır. Şiirleri bir çok dile çevrilmiştir. Şiirlerinin yanını sıra çocuk edebiyatı alanından önemli eserler vermiştir.<ref>{{dergi kaynağı |ad1=L.İ |soyadı1=Minhaciyeva |yazar2=M. Yasin Kaya (Aktaran) |başlık=XX. Yüzyıl Başı Çocuk Edebiyatının Gelişim Sürecinde Abdullah Tukay'ın Hizmetleri |url=http://tdk.gov.tr/wp-content/uploads/2014/09/2011-32-minhac%C4%B1yeva-%C3%A7ocukedebiyat%C4%B1.pdf}}</ref>
== Yaşamı ==
[[26 Nisan]] [[1886]]'da [[Kazan, Tataristan|Kazan]] bölgesi ''Kışlavıç'' adlı kentinde doğdu.<ref name=yurt/> Babası iyi bir medrese öğrenimi görmüş olan köy imamı Muhammet Arif, annesi Üçili kasabasından Ziynetullah Bey'in kızı Memdude Hanım'dır. Babasını henüz bebekken, annesini ise 4 yaşında iken kaybetti. Akrabaları tarafından büyütüldü ve çok zor bir çocukluk geçirdi. Farklı köylerdeki ailelerin yanına evlatlık verildi. Öğrenimine Kırlay'daki mahalle mektebinde başladı. 1895 yılında [[Uralsk|Cayık]]'taki halasının yanına geldi ve Mutiillah medresesinde ve medresenin hemen yanındaki Rus sınıfında eğitimine devam etti.
Eniştesinin ölümünde sonra medresede kalmaya, küçük çocuklara ders vererek, matbaalarda mürettiplik yaparak hayatını kazanmaya başladı. Medresedeki öğrenimi sırasında Tatar edebiyatı ile halk edebiyatını incelikleriyle öğrendi, [[Arapça]], [[Farsça]], [[Rusça]], [[Başkurtça]], [[Türkçe]] gibi ve diğer halkların edebiyatları, Şark felsefesi ile aruz teorisini hocasının oğlu olan ve o dönemde medresede ders veren Kamil Muti'den öğrendi. Kamil Mutii hayatını doğrudan etkiledi; köye onun getirdiği Türkçe ve Arapça gazete ve yayınları takip etti.<ref name=toy/> [[İstanbul]]'dan gelerek medreseye devam eden Türk [[Ceditçilik|ceditçisi]] Abdülveli onu Türkçe ve Fransız edebiyatları ile tanıştırdı.<ref name=yurt>{{web kaynağı |soyadı1=Özkan |ad1=Fatma |başlık=Abdullah Tukay’ın Şiir Dünyası |url=https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=1538 |yayıncı=Türk Yurdu Dergisi; Sayı 287, Temmuz 2011 - |erişimtarihi=29 Mart 2020}}</ref>
[[1905]] yılının başında Sosyal Demokratlar organı olan ''Uralets'' gazetesine mürettip (dizgici) olarak girdi. Şehirde gerçekleşen ihtilâl hareketlerine de katıldı. Kamil Muti'nin çıkardığı ''Fikir'', ''El Asrü Cedit'' gazetelerinde, ''Uklar'' dergisinde faal olarak çalıştı. Bu organların hem mürettibi, hem musahhihi, hem yazarlarından birisi, hem de redaktörü idi.
Medresede okurken şiirler yazmaya başlayan Tukay, ilk şiirlerini ''Fikir'' gazetesinde yayımladı.<ref name=toy/> Daha sonraları ise ''El-Asru’l-Cedid'' ve ''Nur'' gazetelerinde şiirler yazdı. Ceditçilik hareketinin ateşli bir destekçisi idi. Daha önce Osmanlı edebiyatına yakın şiirler yazan Tukay, [[1905 Moskova Ayaklanması|1905 İhtilali]]'nden sonra şiirlerini Tatarca yazmaya başladı ve Cayık dışında da geniş halk kitlelerince tanındı.
Tukay [[1907]] yılının sonbaharında Kazan'a döndü. ''El-İslâh'' gazetesi ve ''Yeşin'' (Şimşek) dergisinde çalıştı. Konu ve kahramanlarını halk edebiyatından alan eserler verdi. Büyük üne kavuşan Tukay, "''Halk şairi''" unvanını aldı. Ancak hayatı maddi sıkıntı içinde ve sağlık sorunlarıyla uğraşarak geçti. 1911 yılında vereme yakalandı. [[15 Nisan]] [[1913]] tarihinde 26 yaşındayken ölmüştür.
Türkiye'de ismi [[Tarsus]]'ta bulunan bir sokağa ve [[Ankara]]'da [[Anıtkabir]]'in önünde bulunan caddeye verilmiştir.<ref name="toy">{{web kaynağı |soyadı1=Er |ad1=Oğuzhan |başlık=Tatar Halkının Sembol İsmi: Şair Abdullah Tukay |url=https://www.turktoyu.com/tatar-halkinin-sembol-ismi-abdullah-tukay |erişimtarihi=29 Mart 2020}}</ref>
== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
== Dış bağlantılar ==
* [https://www.youtube.com/watch?v=P82oeDpSJlQ Şair Abdullah Tukay'ın Hayatı - Türk Dünyasının Enleri - TRT Avaz]
* [http://millifolklor.com/PdfViewer.aspx?Sayi=93&Sayfa=32 Abdullah Tukay'ın (1886-1913) Yetiştiği Çevre ve Halk Kültürü] - Prof. Dr. Fikret Türkmen, Millî Folklor dergisi
[[Kategori:1886 doğumlular]]
Satır 95 ⟶ 103:
[[Kategori:Veremden ölenler]]
[[Kategori:Türk şairler]]
[[Kategori:Çocuk kitabı yazarları]]
| |||