Patoloji: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
Konu genişletildi, kaynaklar eklendi |
||
1. satır:
[[Dosya:ZEN browser for Virtual Microscopy (9318136341).jpg|thumb|right|282px|<center> {{PAGENAME}} </center>]]
'''Patoloji (Tıbbi Patoloji)''', hastalık (Yunanca ''pathos'') çalışması ve bilimi (Yunanca ''logos'') kelimelerinin birleşmesi ile oluşmuş hastalıklar bilimi anlamına gelen bir sözcüktür. Ayrıca belirli bir bozukluğun tipik özellikleriyle birlikte bütününe ''patoloji'' denilebilir.
Patoloji (hastalıkbilim) özellikle altta yatan hastalıkla ilgili hücrelerdeki, dokulardaki ve organlardaki yapısal ve işlevsel değişikliklerin tanınması, araştırılması ve incelenmesiyle ilgilenir.<ref>Çöloğlu AS. Oral Patoloji (Ağız Patolojisi), TC Yeditepe Üniversitesi Yayınları No.37, Mor Ajans, İstanbul, 2007</ref>
Hekimliğin en zor ve disipline sahip bölümlerinden biri olan patoloji, klinikler ve paraklinikler arasında bir nevi köprü görevi görür. Patoloji alanında uzman olan kişilere '''patolog''' veya '''patoloji uzmanı''' denmektedir.
Satır 9 ⟶ 11:
Amerika'da patoloji anatomik patoloji ve klinik patoloji olarak ayrılmaktadır. Bu sınıflamada anatomik patoloji ülkemizdeki ve Avrupada'ki tıbbi patolojiye karşılık gelmekte iken; klinik patoloji uygulama alanına giren konular tıbbi biyokimya, tıbbi mikrobiyoloji gibi laboratuvar bölümleri tarafından yürütülmektedir.
== Patolojinin
Çoğu pozitif düşünce ve bilimsel eylemin başlangıcının ve evriminin belirlenmesinde yazılı kaynakların katkıları aranır. Yazılı kaynaklar Patolojinin başlangıcını eski Mısır uygarlığına götürmektedir. Bu kaynakların en önemlileri papirüs üzerine yazılmış iki adet belgedir: ''Edwin Smith Papirüsü'' (İ.Ö.17.) ve ''Papyrus Ebers'' (İ.Ö.1550ler). Arkeologların bir bölümü antik sitelerde buldukları iskeletlerde izledikleri patolojileri değerlendirme çabasına girmişler ve bu çabalar “Paleopatoloji” bilim dalının doğmasına yol açmıştır.<ref>Buikstra J, Roberts C. The Global History of Paleopathology: Pioneers and Prospects. Oxford University Press, Oxford, New York, 2012</ref>
Patoloji çok eski bir tıp dalıdır.<ref name=":0">Long E. A history of pathology. Dover Publications, NewYork, 1965</ref> Ancak bilimsel açıdan bakıldığında modern patolojinin 19. yüzyılda hücreyi temel alan modern patolojinin (hücre patolojisi) ''Rudolf Virchow'' (1821–1902) ile başladığı varsayılır.<ref name=":0" /><ref name=":1">van den Tweel JG, Taylor CR. A brief history of pathology. Virchows Arch, 457: 3–10, 2010</ref> ''Virchow''’un pek konuşulmayan üç ilgi alanı daha vardı; politika, antropololoji ve arkeoloji. Politik niteliklerinin Alman toplumuna ne kazandırdığını bilemiyoruz ama arkeoloji bilgisiyle tüccar ''Schliemann''’ın Truva’yı bulmasına ve soymasına yardım etmişti. Milletvekilliği yaparken Patoloji Enstitüsünü kurdu. Doku kesitlerini hazırlayarak ve inceleyerek bugün bile kullanılan çok sayda kavramın (lösemi, atrofi, hipertrofi, amiloid, myelin, teratoma, şok, vd) tanımını yaptı, konferans konuşmaları ve kitaplar üretti. Ancak canlı etkenlerin varlığına inanmıyordu. ''Louis'' ''Pasteur''’ün (1822-1895) “canlı etkenlerin varlığı”nı kanıtladığı konferansını izleyip salonu öfkeyle terk edene dek. Nobelli dönemlere girmeden önceki son aşamalarda sistemik patoloji ve fizyopatoloji (patofizyoloji) kavramlarını geliştirildi.<ref name=":0" /><ref name=":2">Bynum W. Tıp Tarihi. Çeviri:N.Gökçeoğlu, Kültür Kitaplığı 144, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara, 2014</ref>
{| class="wikitable sortable"
|+Anatomi ve Patolojinin Önemli Aşamaları
!'''''Hippokrates'' (İ.Ö. 460–370)'''
!Bodrum’un karşısındaki Kos (İstanköy) adalı idol
|-
|''Herophilos'' (İ.Ö.335–280)
''Erasistratos'' (İ.Ö. 304–250)
|İlk '''otopsi''' ya da disseksiyon girişimleri
|-
|''Cornelius Celsus'' (İ.Ö.26-İ.S.50)
|Yangı (inflamasyon) ilkeleri: rubor, dolor, calor, tumor
|-
|''Cladius'' ''Galenos'' (130-210)
|Kanse'''r''' kavramı
|-
|''Mondino de Liuzzi'' (1270-1326)
|Anatomi-patolojik anatomi eğitimi amaçlı diseksiyonlar; ilk Anatomi kitabı (Bologna Üniversitesi, İtalya)
|-
|''Andreas Vesalius'' (1514-1564)
|İlk anatomi atlası
|-
|''Antonio Benivieni (''1443–1502)
|İlk patoloji kitabı
|-
|''Thomas Willis'' (1621-1675)
|Beyin tabanındaki Willis poligonunun tanımlanması
|-
|''Thomas Sydenham'' (1624-1689)
|İngilizlerin Hippokrates'i; dönemin önemli Patoloji kitabı yazarı
Sydenham koresinin tanımlanması
|-
|''Giovanni B. Morgagni'' (1682–1771)
|Klinikopatolojik çalışmalar; 700 hastasının hastalık öykülerini ve otopsi bulgularını içeren kitap
|-
|''Antonio Valsalva'' (1666–1723)
|Kulak ve kalp anatomisinde önemli saptamalar
|-
|''Thomas Addison'' (1793–1860)
|Addison hastalığının tanımlanması; hematoloji ve B<sub>12</sub> vitamini emilimi çalışmaları
|-
|''Thomas Hodgkin'' (1798–1866)
|Hodgkin lenfomasının tanımlanması; koruyucu hekimlik öncülerinden
|-
|''Carl von Rokitansky'' (1804–1878)
|Safra kesesi Rokitansky-Aschoff sinüs divertikülleri tanımı; hümanist filozof
|-
|''Rudolf Virchow'' (1821–1902)
|“''Omnis cellula e cellula''” tüm hücrelerin anası hücrelerdir (kök hücreler ve kanser hücrelerinin kökeni konusunda çok büyük bir aşama).
Prens Frederick’e yapılan larinks biyopsisi (1887); ilk kez mikrotom kullanılarak hazırlanan kesitlerin mikroskopla incelenmesi cerrahi
patolojinin ilk uygulamasıdır.
|-
|''John R. Marrack'' (1886-1976)
|İmmunoloji, histokimya, antikorların işaretleyeren antijenlerin yakalanması
|-
|''Albert Hewett Coons'' (1912-1978)
|İmmunofloresan tekniğinin bulunması
|-
|''Philippa Marrack (1945-...)''
|İmmunoloji ve Moleküler Patoloji çalışmalarınde yeni teknikler, süper antijenler, apoptozis, toksik şok sendromu
|}
=== '''''Moleküler biyoloji ve moleküler patoloji'''''<ref name=":3">https://www.maksillofasiyalsendromlar.org/immunohistokimya</ref> ===
* Deneysel araştırmalar
* Hücreleri ve dokuların ürettiği kimyasal maddeler
* Bunların birbirleri üzerindeki etkileri
Moleküler Biyoloji geliştikçe Moleküler Patoloji’nin adımlarında hızlandı:
* ''Marrack'' (1934), kan proteinlerinden tifüs ve kolera etkenlerine karşı oluşmuş antikorları elde etti; antikorları benzidin tetraedro ile işaretleyerek bağlandıkları antijenleri kırmızı renge boyadı
* ''Coons'' (1941): immunofloresans teknikleri
* İmmunohistokimya: ''Nakane, Mason ve ark, Sternberger ve ark, Mason ve Sammons'' (1966-1978)
* Robotik sistemlerin gelişmesi (1980-1990)
=== '''20. yüzyıldaki önemli adımlar'''<ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":3" /> ===
* Canlı etkenlerin belirlenmesi: ''H.pylori, T.pallidum, H.capsulatum'', virüsler (''HHV1, HHV2, CVM, HHV8''), parazitler (''T.gondii,'' ''P. jiroveci''), ''mikobakteriler''
* Nöropatoloji: dejeneratif beyin hastalıkları ile distrofik kas hastalıklarının tanısı ve izlenmesinde önemli katkılar
* Sitolojik materyalin incelenmesinde immunositokimya
* Deneysel araştırmalar ve etik kurulların oluşturulması
* Yangı (inflamasyon): yangı hücreleri, medyatörler, vb
* Reseptörler: östrojen, androjen, vd
* Hücre siklusu: apoptozis, kanserleşmeler
* Tümörlerin tanısı ve izlenmesi
* Hastalıklarda gen patolojilerinin belirlenmesi ve sendromların tanımlanması
* Kanser tanısı yöntemleri: ''PCR, DNA elektroforezi, kapiller (Sanger) sekensi, FISH (fluorescence in situ hybridization), Mutasyon taranmasında biyoinformatik analiz yöntemleri''
* Dijital patoloji (bilgisayar teknolojilerini kullanarak görüntü analizi)
* İnfeksiyon hastalıklarının tanısı: ''moleküler problar''
== '''Türkiye klinik-patolojisinde kimler var?''' ==
* ''Hasan Reşat Sığındım (1884-1971)''
* ''Hulusi Behçet (1889-1948)''
* ''Perihan Çambel (1909-1987)''
* ''Muzaffer Aksoy (1915-2001)''
* ''Talia Balı Aykan (1918-2003)''
* ''Melih Tahsinoğlu (1925-1980)''
* ''Turan Kutkam (1927-2001)''
* ''Aykut Erbengi (1929-2013)''
* ''Behsan Önol (1934-1995)''
* ''Türkan Saylan (1935-2009)''
* ...ve öğrencileri
== Patolojinin Ana İnceleme Alanları ==
Patolojinin başlıca hedefi hastalıkları 4 yönden incelemektir:<ref>Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 9th edt., Elsevier Saunders, Philadelphia, 2015</ref>
* [[Etyoloji]]: Hastalıkların başlangıcı, daha doğrusu sebepleri. Örneğin: bakteri, virus, mantar, parazit, otoimmun vb.
* [[Patogenezis]]: Hastalığın oluşum mekanizması, başlangıçtan sonuçlanmasına kadarki organizmal süreci inceler.
* [[Morfolojik değişiklikler]]: İlgili hücre, doku ve organlardaki yapısal bozukluklar. Anatomopatoloji olarak da bilinir.
* [[Klinik önem]]: Hastalığın klinik açıdan önemli noktalarını inceler.
== Patolojide Kullanılan İnceleme Yöntemleri ==
* Makroskopik İnceleme: Cerrahi yolla ya da otopsi-nekropsi yoluyla elde edilen numunenin çıplak gözle tanı koyma amaçlı incelenmesidir.
* [[Histopatoloji]]: Dokuların
** Histokimyasal teknikler
**
* [[Sitopatoloji]]: Hücreleri [[Sitoloji]] teknikleri kullanarak inceleyerek tanı koyma amacını taşıyan bir bilim dalıdır. Bu tekniğin çok yaygın bir uygulama şekli de [[pap smear]]'dir. ([[pap yayması]])
* Elektron mikroskopisi
Satır 37 ⟶ 146:
* Cerrahi patoloji
** Baş Boyun Patolojisi
**Oral Patoloji
** Kemik ve yumuşak doku patolojisi
** Dermatopatoloji
Satır 62 ⟶ 172:
[[Patolojik]] sıfatı "patolojiyle ilgili, anormal, bozulmuş, çalışmayan, işlemeyen, fizyolojik sınırların dışında olan" anlamlarında tıpta yaygın olarak kullanılan tıbbi bir terim ve sıfattır. En çok "anormal" anlamında kullanılır.
Tıp felsefesi açısından yapılan değerlendirmelerde, “Patolojik” nitelemesi “sağlıksız” anlamında, yani “sağlıklı” nitelemesinin karşıtı olarak kullanılmalıdır; “normal” nitelemesinin karşıtı bir sözcük değildir. ''Georges Canguilhem''’e (1904-1995) göre, anomaliler ve mutasyonlar patolojik değildir. Bunlar, olası başka yaşam normlarını ifade etmektedir; bu normlar dengelilik, verimlilik, değişkenlik konusunda daha önceki özgül normların altındaysa patolojik olarak nitelendirilmelidir.<ref>Acot P. Bilim Tarihi, 2.baskı (Çeviri:N. Acar), Dost Kitabevi Yayınları, Ankara, 2017</ref>
<br />
{{Tıp Dalları}}
{{tıp-taslak}}
== Kaynakça ==
[[Kategori:Patoloji|*]]
[[Kategori:Tıp bilimleri]]
<references />
== Önerilen okumalar ==
* Davis JC. İnsanın Hikayesi. 14.baskı. (Çeviri B.Bıçakçı), T. İş Bankası Kültür Yayınları, Genel Yayın no:40077, İstanbul, 2018
* Ceram CW. Tanrılar, Mezarlar ve Bilginler. 11. Baskı. (Çeviri H. Örs), Remzi Kitabevi, İstanbul, 2011
* Bancroft JD, Gamble M. Theory and Practice of Histological Techniques. 6th ed. Philadelphia: Churchill Livingstone; 2008
* Dabbs DJ. Diagnostic Immunohistochemistry: Theranostic and Genomic Applications. 3rd ed. New York, Saunders, 2010
* Kumar GL, Rudbeck L. Education Guide-Immunohistochemical (IHC) Staininig Methods, 5th ed. DAKO North America, Carpinteria CA, 2009
* Richard J Cole, Clive R. Taylor. Immunohistochemistry and related marking techniques, Chapter 8. In “Ivan Damjanov James Linder(ed). Anderson’s Pathology Volume I, 10th edition” pp 136-175St. Louis Mosby-Elsevier, 2009
* Suvarna K, Layton C, Bancroft J. Bancroft's Theory and Practice of Histological Techniques, 7th Edition, Elsevier, 2013
* Coleman WB, Tsongalis GJ. Molecular Pathology: The Molecular Basis of Human Disease. Academic Press, San Diego-Oxford, 2009
* Lindblom A, Liljegren A. Tumor markers in malignancies. Br Med J, 320: 424-427, 2000
| |||