Lingua franca: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Arşiv bağlantısı eklendi |
düzeltme AWB ile |
||
1. satır:
[[File:Trilingual Chinese-Malay-English text from 1839.jpg|thumb|Üçdilli Çince-Malayca-İngilizce metin, 1839. [[Malayca]] [[Malakka Boğazı]] çevresindeki geçer dil olmuştur.]]'''Lingua franca''' veya '''geçer dil'''<ref>{{dergi kaynağı|soyadı=Yağcıoğlu|ad=Semiramis|başlık=Dil asla masum değildir|dergi=Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi|yıl=2005|cilt=7|sayı=2|sayfalar=138|url=http://www.sbe.deu.edu.tr/dergi/cilt7.say%C4%B12/7.2%20ya%C4%9Fc%C4%B1o%C4%9Flu.pdf|biçim=PDF|erişimtarihi=28 Şubat 2013}}</ref><ref>{{dergi kaynağı|soyadı=Demircan|ad=Ömer|başlık=Dilbilim Sözlüğü 2: Düzçeviri yoluyla terimsel sığlama ve yanlışlari|dergi=Türk Dili Dergisi|yıl=2012|cilt=25|sayı=148|url=http://www.turkdilidergisi.com/148/OmerDemircan.htm|erişimtarihi=28 Şubat 2013}}</ref> ortak bir dili veya lehçeyi paylaşmayan insanların birbiriyle iletişim kurmak için kullandığı ortak dildir.<ref>[http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=5534894&yazarid=72 Kelimenin anlamı hakkında Özdemir İnce'nin makalesi]</ref> Lingua francalar insan tarihi boyunca, ticari, kültürel, dini, yönetimsel veya diplomatik gereklilikler dolayısı ile gelişmiş, farklı milletlere mensup bilim insanları ve akademisyenler arasındaki iletişimi sağlamak için de kullanılmıştır.<ref name="Nye">{{cite journal|last1=Nye|first1=Mary Jo|title=Speaking in Tongues: Science's centuries-long hunt for a common language|journal=Distillations|year=2016|volume=2|issue=1|pages=40–43|url=https://www.sciencehistory.org/distillations/magazine/speaking-in-tongues|accessdate=20 March 2018}}</ref><ref name="Gordin">{{cite book|last1=Gordin|first1=Michael D.|title=Scientific Babel: How Science Was Done Before and After Global English|date=2015|publisher=University of Chicago Press|location=Chicago, Illinois|isbn=9780226000299}}</ref>
Terimin ismi Orta Çağ'da denizciler ve tüccarlar tarafından 11. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar konuşulmuş, [[Romen dilleri|Romen dili]] bazlı bir [[Pidgin (dil)|pidgin]] olan Akdeniz Lingua Francası'ndan ([[Sabir]]) almıştır ve lingua franca, İtalyancada ''Frenk dili'' anlamına gelmektedir.<ref name="franca">{{Oxford|lingua franca}}</ref> Eğer bir dil belli bir bölgede yaşayan farklı gruplar yerine tüm dünya çapında geçer dil statüsüne sahip ise [[dünya dili]] olarak adlandırılır.
6. satır:
Lingua francalar antik çağlardan beri var olmuştur. [[Latince]] ve [[Koini Yunancası]], [[Roma İmparatorluğu]] ile [[Helenistik Dönem|Helen kültüründe]] geçer dil statüsünde konuşulmuştur. [[Akadca]] ve [[Aramice]] de Orta Doğu'da eski zamanlarda geçer dil olmuştur.<ref>Ostler, 2005 pp. 38–40</ref><ref>Ostler, 2010 pp. 163–167</ref>
[[Dosya:Anglospeak_(SVG_version).svg|alt=|sol|küçükresim|{{legend|#004288|İngilizcenin çoğunluğun anadili oluğu bölgeler}}{{legend|#79c1ff|İngilizcenin resmi dil olduğu, ancak çoğunluğun anadili olmadığı ülkeler}}]]
[[Birleşik Krallık]]'ın kolonicilik yolu ile Dünya'nın büyük bir kısmını kontrolü altına alması, bu bölgelerde [[İngilizce]]'nın yönetimde kullanılmasına yol açmıştır. Bunun sonucunda kolonicilik dönemi bitmesine rağmen, pek çok yüksek etnik ve dilsel çeşitliliğe sahip eski koloni ülkesi İngilizce'yi resmi dilleri olarak benimsemiştir. İngilizce aynı zamanda günümüzde bir [[
Eskiden [[Rus İmparatorluğu]] veya [[Sovyetler Birliği]]'nin bir parçası olmuş veya etkisi altında kalmış, Kafkaslar, Orta ve Doğu Avrupa ile Orta Asya gibi bölgelerde [[Rusça]] hala bir lingua francadır.<ref name="un.org">{{
[[Hindustânî]] ([[Hintçe]]-[[Urduca]]) ise [[Pakistan]] ve Kuzey Hindistan'da lingua francadır.<ref name="siddiqi1994">{{Citation|title=Hindustani-English code-mixing in modern literary texts|author=Mohammad Tahsin Siddiqi|year=1994|publisher=University of Wisconsin|url=https://books.google.com/?id=vnrTAAAAMAAJ|quote=... Hindustani is the lingua franca of both India and Pakistan ...}}</ref>{{Self-published inline|date=August 2018}}<ref name="pulsipher2005">{{Citation|title=World Regional Geography: Global Patterns, Local Lives|author1=Lydia Mihelič Pulsipher|author2=Alex Pulsipher|author3=Holly M. Hapke|year=2005|isbn=0-7167-1904-5|publisher=Macmillan|url=https://books.google.com/?id=WfNaSNNAppQC|quote=... By the time of British colonialism, Hindustani was the lingua franca of all of northern India and what is today Pakistan ...}}</ref>{{Page needed|date=August 2018}} Özellikle [[Arunaçel Pradeş]] gibi etnik açıdan yüksek çeşitlilik gösteren bölgelerde de Hintçe toplumun %90'ı tarafından anadilleri olmamasına rağmen konuşulur.<ref>Chandra, Abhimanyu (22 August 2014). [https://scroll.in/article/675419/how-hindi-became-the-language-of-choice-in-arunachal-pradesh "How Hindi Became the Language of Choice in Arunachal Pradesh."] ''[[Scroll.in]]''. Retrieved 12 March 2019.</ref><ref>http://www.censusindia.gov.in/2011census/C-17.html</ref> [[Malayca]]'nın bir varyantı olan [[Endonezce]], [[Cavaca]]'nın ülkede daha çok konuşuru bulunmasına rağmen [[Endonezya]]'nın tek resmi dilidir. Farsça ise İran'da bulunan çeşitli azınlıklar arasında iletişimin sağlanmasında rol oynar.
[[Svahili]] Doğu Afrika'daki [[Bantular]] arasında 18. yüzyıl civarında yayılmış, kolonicilerin bu dili yönetim dili seçmesi ile de güçlenerek bölgede geçer dil statüsünü korumuştur.<ref name=":2">{{Web kaynağı | url = https://www.britannica.com/topic/Swahili-language | title = Swahili language | date = 27 August 2014 | website = Encyclopædia Britannica | access-date = 29 April 2019 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20190723004044/https://www.britannica.com/topic/Swahili-language | arşivtarihi = 23 Temmuz 2019}}</ref> [[Hausaca|Hausa dili]] de [[Batı Afrika]] ve Kuzey [[Nijerya]]'daki çeşitli farklı etnik gruplara mensup bireylerin biribirleri ile iletişimine olanak tanıdığı için bir lingua franca olarak nitelendirilebilir.
== Kaynakça ==
| |||