Kabardeyce: Revizyonlar arasındaki fark

'''Kabardeyce''', '''Kabartayca''', '''Kabarca''' veya '''Doğu Çerkesçesi''' (Kabardeyce: '''Qeberdeyıbze''' ya da '''адыгэбзэ'''; [[Adigece]]: '''къэбэрдеибзэ'''), çoğunluğu [[Kabartay-Balkarya]]'da yaşayan [[Kabardeyler]]in ve [[Besleneyler]]in konuştuğu [[Çerkes dilleri]] grubundan bir dildir. [[Kafkas DilleriAdığece]] [[kabardey]]ile içinde, Abhaz-Adige Dilleri veya diğer adıyla Kuzeybatı Kafkas Dilleri'nden [[Adigece]]'ninkarşılıklı doğuanlaşılabilirlik kolunudüzeyi oluştururyüksektir. Kabardeyce, [[Rusya]]na bağlı [[Kabardey-Balkar Cumhuriyeti|Kabardey-Balkar]] ve [[Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti|Karaçay-Çerkes]] cumhuriyetlerinde kullanılan resmiresmî diller arasındadır. Bunun dışında [[Suriye]], [[Ürdün]], [[Türkiye]] ve [[Rusya]]'daki [[Krasnodar]] ve [[Stavropol]] Kraylarında konuşulmaktadır. Kabardeyceyi toplam 1,012,000 kişimilyon konuşmaktadırcivarında insanın konuştuğu tahmin edilmektedir. Kabardeyce 1924 öncesinde [[Arap alfabesi]]ni, 1924-1936 arası [[Latin alfabesi]]ni kullanmıştır. 1936'dan beri [[Kiril alfabesi]]ni kullanmaktadır. Kaberdeyce, diğer tüm Kuzeybatı Kafkas dilleri gibi çok karışık bir dilbilgisi sistemine sahiptir. Kabardeycenin dört ana lehçesi vardır.

[[Kabardey-Balkar]] Cumhuriyeti ve [[Karaçay-Çerkesya]] Cumhuriyeti'nde konuşulan asıl "KabartayKabardeyce", [[Kuzey Osetya-Alaniya Cumhuriyeti]] ile [[Stavropol Kray]]'da konuşulan "Mozdok Kabartay", Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti'ndeki iki köyle [[Krasnodar Kray]]'daki iki köy ve Adigey'deki bir köyde (Vılap köyü) konuşulan Besleney ya da Besnıy ve [[Adigey]]'deki üç köyde (Koşhabl, Bleşepsın, Fedz ya da Hodz)konuşulan "Kuban Kabartay" (Kabardeyce: Hajret Qeberdeyıbze) lehçelerine ayrılır. Edebiyat dili asıl Kabardeycenin Baksan ağzınalehçesine dayanır.

Asıl Kabartay lehçesininKabardeycenin, yazı dili olan Baksan ağzılehçesi dışında, üç ağzılehçesi daha vardır: "Terek ağzı" (Terek Irmağı boyunda konuşulur), "Malka ağzı" (Malka Irmağı boyunda konuşulur) ve "Kuban-Zelençuk ağzı" (Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti'nde konuşulur).

** Batı Kabardey lehçesigrubu

*** Kuban alt lehçesi

*** Kuban-Zelençuk alt lehçesi ([[Çerkesler|Çerkes]])

** Orta Kabardey lehçesigrubu

*** Baksan alt lehçesi (edebiyat dilininstandart dayanağıdeğişke)

*** Malka alt lehçesi

** Doğu Kabardey lehçesigrubu

*** Terek alt lehçesi

*** Mozdok alt lehçesi

== Türkçeden Kabardeyce'yeKabardeyceye geçen alıntılar ==

Kabardeyce,bugün, 1864 [[Adıge sürgünü]] sonucu, bir göçmen dil olarak, [[Türkiye]], [[Suriye]], [[Ürdün]], [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] ve [[Avrupa Birliği|AB]] ülkelerinde de konuşulur. Türkiye'de en çok [[Kayseri]] ([[Uzunyayla, Kayseri|Uzunyayla]] yöresi), [[Sivas]], [[Tokat (ilçe)|Tokat]], [[Amasya]], [[Çorum]], [[Kahramanmaraş]], [[Adana]], [[Mersin|İçel]], [[Ankara]], [[Eskişehir]], [[Balıkesir]] ([[Bandırma]]'nın Yeni Sığırcı mahallesi) ve daha başka yerlerde de konuşulur.

Kabardeyce, RFRusya dışında Ürdün'deki "Emir Hamza Okulu" adlı özel bir okulda seçmeli bir ders olarak da okutulmaktadır.

Kabardeyce, Diaspora'dakidiasporadaki birçok internet radyo-tv yayını dışında, Türkiye'de yasak dil kapsamından çıkartılmış olarak 2004'ten beri her hafta Perşembe günleri radyo ve tv'den yayınlanmaktadır (Radyo 1, sabah 6.30; TRT-3, sabah 07.30). Kafkasya'daki Kabardeyce radyo-tv yayınları 2003te2003'te kaldırılmıştıkaldırılmış, ancak yeni devlet başkanı [[Arsen Kanoko]]'nun çabasıyla, 2006 yılı ile birlikte, Kabardeyce ve Balkarca yayınlar yeniden başlatılmıştır.

Kabardeyce1924Kabardeyce 1924 yılına değin [[Arap alfebesi|Arap]], ardından 1936 yılına değin [[Latin alfabesi|Latin]], 1936'dan beri de [[Kiril alfabesi]]ni kullanmaktadırkullanmıştır.

Kabardeyce [[Nalçik]] ve [[Çerkessk]]'teki devlet üniversitelerinin ilgili bölümleriyle, buralardaki bilimsel araştırma enstitülerinde incelenmekte ve öğretilmektedir. Kafkasya'da Kabardeyce eğitim, giderek zayıflamış olmakla birlikte, yine de 1960 yılına değin sürmüş; 1960 yılında, küçük dil ve kültürleri büyük dil olan Rusça içinde eritme politikası olan "Büyük Ülkü" uygulaması gereği, öteki küçük Sovyet dilleri gibi Kabardeyce ve Balkarca eğitim de kaldırılıp Rusça eğitime geçilmiş; 1985'te [[Mihail Gorbaçov]]'un başa geçmesinin ardından getirilen demokratikleştirme programı gereğince, [[Ruslaştırma]] anlamındaki "Büyük Ülkü" politikasına son verilerek, 1990-1991 ve 1991-1992 eğitim-öğretim yıllarında, bütün temel dersleri kapsar bir biçimde, Kabardeyce ve Balkarca eğitim başlatılmış; ancak RF Devlet Başkanı [[Boris Yeltsin]] yönetimi döneminde, yani 1992-1993 eğitim-öğretim yılı ile birlikte Kabardeyce ve Balkarca eğitimde kısıtlamaya gidilmiş, Kabardeyce ve Balkarca dillerinde eğitim iki seçmeli ders ile (Adıgece, Adıge edebiyatı) sınırlanmıştır. Şimdi,Kabartay-Balkar ve Karaçay-Çerkes cumhuriyetlerinde, Kabardeycenin konuşulduğu yerlerdeki ilk (1-4.sınıflarda Adıgece) ve orta dereceli (5.sınıf ve üstü sanıflarda Adıge edebiyatı) okullarda seçmeli ders olarak (okul ve sınıfına göre haftada 2 ile 3-4 ders saati tutarında) okutulmaktadır.