Türkçe: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
→Resmî durum: Coğrafi dağılım eklendi, uluslararası kullanım, türk diasporasında kullanım, anadil ikinci dil eklemeleri |
|||
56. satır:
== Coğrafi dağılım ==
Türkçe, [[Balkanlar|Güneydoğu Avrupa]] ve [[Orta Doğu]]'da yer alan çeşitli ülke ve bölgelerde [[Ana dili|ana dil]] veya [[ikinci dil]] olarak konuşulur. Dil, [[Anadolu|Anadolu'nun]] büyük çoğunluğunda, [[Doğu Trakya]]'da ve [[Kıbrıs Adası|Kıbrıs Adası'nın]] kuzeyinde çoğunluk tarafından ana dil olarak konuşulmaktadır. Eski [[Osmanlı İmparatorluğu]] coğrafyasının kapsadığı [[Suriye|Kuzey Suriye]] ve [[Irak]], bazı [[Ege Adaları]] ve [[Balkanlar|Balkanların]] güneyi ve doğusunda yaşayan [[Türk azınlıklar]] da Türkçeyi ana dilleri olarak kullanır. ▼
2006 yılında yürütülmüş bir araştırmaya göre Türkçe, Türkiye'de yaşayan nüfusun %84'ünün ana dilidir.<ref name=":3">{{cite report|author=<!-- or |last= and |first= -->|authorlink=|authors=|date=September 2006|title=Toplumsal Yapı Araştırması 2006 [Social Structure Research 2006]|url=http://www.konda.com.tr/tr/raporlar/2006_09_KONDA_Toplumsal_Yapi.pdf|publisher=KONDA|format=PDF|others=|edition=|location=|chapter=Etnik Kimlikler: Anadil [Ethnic Identitites: Mother Tongue]|page=19|pages=|docket=|quote=}}</ref> [[Türkiye'deki azınlıklar|Geriye kalan nüfus ise]], çoğunluğu [[Kürtçe]] olacak şekilde [[Türkiye'de konuşulan diller|Türkiye'deki azınlık dillerinden]] birini ana dilleri olarak benimsemiştir ve Türkçe'yi ikinci dilleri olarak kullanırlar.<ref name=":3" /> ▼
Bu yayılıma ek olarak [[Türk diasporası|Türk diasporasının]] göç etmiş olduğu bölgelerde de Türkçe konuşuruları bulunur. 2 milyondan fazla [[Almanya'daki Türkler|Türkçe konuşura]] sahip olduğu tahmin edilen [[Almanya]]'da nüfusun yaklaşık %3'ü Türkçe bilmektedir.<ref name="Ethnologue Turkish">{{cite web|author=Gordon, Raymond G., Jr. (ed.)|authorlink=Ethnologue|url=http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=tur|title=Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Report for language code:tur (Turkish)|accessdate=2011-09-04|year=2005}}</ref> Almanya'nın yanı sıra [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]], [[Fransa]], [[Hollanda]], [[Avusturya]], [[Belçika]], [[İsviçre]] ve [[Birleşik Krallık]] da Türkçe konuşabilen nüfusun yaşadığı önemli bölgelerdir.<ref name="Ethnologue Turkish" /> Göç edilen ülkelerde gerçekleşen [[Asimilasyon (sosyoloji)|kültürel asimilasyon]] sonucunda etnik Türk göçmenlerin sadece bir kısmı Türkçeyi [[Akıcılık|akıcı]] ve ana dil seviyesinde konuşabilmektedir.<ref>e.g. citations given in Cindark, Ibrahim/Aslan, Sema (2004): [http://pub.ids-mannheim.de/autoren/ids/cindarkibrahim.html Deutschlandtürkisch?]. Institut für Deutsche Sprache, page 3.</ref>▼
=== Resmî kullanım ===▼
[[Dosya:TurkçeKonuşanDağılım.png|thumb|300px|[[Türkiye Türkçesi]] konuşanların [[dünya]] üzerinde yayılımı
{{Lejant|#000250|Resmi Dil}} [[Türkiye]], [[Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti]], [[Kıbrıs Cumhuriyeti]], [[Kuzey Makedonya|Makedonya]] (Şehir seviyesinde), [[Kosova]],[[Irak]] (Bölgesel)
Satır 70 ⟶ 63:
{{Lejant|#dddeff|25.000 - 100.000 arası konuşan}} [[Yunanistan]], [[Avustralya]], [[Kanada]], [[Meksika]], [[Rusya]], [[İsveç]], [[Danimarka]], [[İsviçre]], [[Romanya]]
{{Lejant|#b9b9b9|25.000 az konuşan/ hiç konuşmayan}} Kalan ülkeler]]
▲Türkçe, [[Balkanlar|Güneydoğu Avrupa]] ve [[Orta Doğu]]'da yer alan çeşitli ülke ve bölgelerde [[Ana dili|ana dil]] veya [[ikinci dil]] olarak konuşulur. Dil, [[Anadolu|Anadolu'nun]] büyük çoğunluğunda, [[Doğu Trakya]]'da ve [[Kıbrıs Adası|Kıbrıs Adası'nın]] kuzeyinde çoğunluk tarafından ana dil olarak konuşulmaktadır. Eski [[Osmanlı İmparatorluğu]] coğrafyasının kapsadığı [[Suriye|Kuzey Suriye]] ve [[Irak]], bazı [[Ege Adaları]] ve [[Balkanlar|Balkanların]] güneyi ve doğusunda yaşayan [[Türk azınlıklar]] da Türkçeyi ana dilleri olarak kullanır.
▲2006 yılında yürütülmüş bir araştırmaya göre Türkçe, Türkiye'de yaşayan nüfusun %84'ünün ana dilidir.<ref name=":3">{{cite report|author=<!-- or |last= and |first= -->|authorlink=|authors=|date=September 2006|title=Toplumsal Yapı Araştırması 2006 [Social Structure Research 2006]|url=http://www.konda.com.tr/tr/raporlar/2006_09_KONDA_Toplumsal_Yapi.pdf|publisher=KONDA|format=PDF|others=|edition=|location=|chapter=Etnik Kimlikler: Anadil [Ethnic Identitites: Mother Tongue]|page=19|pages=|docket=|quote=}}</ref> [[Türkiye'deki azınlıklar|Geriye kalan nüfus ise]], çoğunluğu [[Kürtçe]] olacak şekilde [[Türkiye'de konuşulan diller|Türkiye'deki azınlık dillerinden]] birini ana dilleri olarak benimsemiştir ve Türkçe'yi ikinci dilleri olarak kullanırlar.<ref name=":3" />
▲Bu yayılıma ek olarak [[Türk diasporası|Türk diasporasının]] göç etmiş olduğu bölgelerde de Türkçe konuşuruları bulunur. 2 milyondan fazla [[Almanya'daki Türkler|Türkçe konuşura]] sahip olduğu tahmin edilen [[Almanya]]'da nüfusun yaklaşık %3'ü Türkçe bilmektedir.<ref name="Ethnologue Turkish">{{cite web|author=Gordon, Raymond G., Jr. (ed.)|authorlink=Ethnologue|url=http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=tur|title=Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Report for language code:tur (Turkish)|accessdate=2011-09-04|year=2005}}</ref> Almanya'nın yanı sıra [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]], [[Fransa]], [[Hollanda]], [[Avusturya]], [[Belçika]], [[İsviçre]] ve [[Birleşik Krallık]] da Türkçe konuşabilen nüfusun yaşadığı önemli bölgelerdir.<ref name="Ethnologue Turkish" /> Göç edilen ülkelerde gerçekleşen [[Asimilasyon (sosyoloji)|kültürel asimilasyon]] sonucunda etnik Türk göçmenlerin sadece bir kısmı Türkçeyi [[Akıcılık|akıcı]] ve ana dil seviyesinde konuşabilmektedir.<ref>e.g. citations given in Cindark, Ibrahim/Aslan, Sema (2004): [http://pub.ids-mannheim.de/autoren/ids/cindarkibrahim.html Deutschlandtürkisch?]. Institut für Deutsche Sprache, page 3.</ref>
▲=== Resmî kullanım ===
[[Türkiye]] ve [[Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti]]’nde bu dil ülkenin resmî dilidir.<ref name="anayasa">[http://www.tbmm.gov.tr/anayasa.htm T.C. Anayasası, Birinci Kısım, Genel Esaslar, Madde 3, Devletin Resmî Dili] TBMM resmî internet sitesi</ref><ref>[http://www.cm.gov.nc.tr/Bilgi/Anayasa.pdf Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Anayasası] KKTC Cumhuriyet Meclisi</ref> [[Kıbrıs Cumhuriyeti]]’nde (diğer adıyla ''Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'') anayasal olarak Türkçe, [[Yunanca]] ile beraber resmî dil olarak geçer.<ref>[http://www.presidency.gov.cy/presidency/presidency.nsf/all/1003AEDD83EED9C7C225756F0023C6AD/$file/CY_Constitution.pdf?openelement Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası] Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı {{İng}}</ref> [[1982]] [[T.C. Anayasası]]na göre Türkçe, [[Türkiye|Türkiye Devleti]]'nin dilidir. Bu yasa anayasanın Birinci Kısmının, Genel Esaslar Bölümünde, 3. Maddede geçer. Aynı zamanda, ilgili bölümde bulunan 4. Maddeye göre bu madde asla değiştirilemez, değiştirilmesi teklif dahi edilemez.<ref name="anayasa" />
{{quote|''Türkiye Devleti, ülkesi ve ulusuyla bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir.''- [[T.C. Anayasası]]<ref name="anayasa"/>}}
{{quote|''Türkiye Devleti, ülkesi ve ulusuyla bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir.''- [[T.C. Anayasası]]<ref name="anayasa"/>}}Türkçe, diğer [[Türk devletleri listesi|Türki devletlerin]] de üyesi olduğu [[Türk Konseyi]] ve [[Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı]] gibi kuruluşlarda resmiyete sahiptir.<ref>{{cite web|url=http://www.turkkon.org/docs/02_a_NahcivanAnlasmasi_Turkce.pdf|title=Turk Dili Konusan Ulkeler Isbirligi Konseyi'nin Kurulmasina Dair Nahcivan Anlasmasi|publisher=Turkkon.org|accessdate=2014-03-05}}</ref> Kıbrıs Cumhuriyeti ise [[Avrupa Birliği]]'nin Türkçeyi 25. [[Avrupa Birliği'nin dilleri|resmi dili]] olarak kabul etmesi için başvuruda bulunmuştur.<ref>{{Cite news|title=As the E.U.’s Language Roster Swells, So Does the Burden|url=https://www.nytimes.com/2017/01/04/world/what-in-the-world/eu-official-languages.html|work=The New York Times|date=2017-01-04|access-date=2019-10-28|issn=0362-4331|language=en-US|first=James|last=Kanter}}</ref> ▼
▲
Türkçe aynı zamanda çeşitli ülkelerde resmi açıdan bölgesel veya [[azınlık dili]] statüsüne sahiptir. [[Irak]]’ın [[Kerkük ili|Kerkük İli]]<nowiki/>nde Türkçe, Kürtçe ve Arapça ile birlikte resmî dildir.<ref>[http://haber5.com/dunya/kerkukte-turkce-artik-resmi-dil “Kerkük’te Türkçe artık resmî dil!”] Haber5 (22.12.2008)</ref> [[Kuzey Makedonya]]’nın batısında yer alan [[Gostivar Belediyesi|Gostivar]],<ref>[http://www.milliyet.com.tr/2005/06/12/dunya/dun07.html “Makedonya Gostivar’da Türkçe resmî dil”] Milliyet (12.06.2005)</ref> [[Merkez Jupa Belediyesi|Merkez Jupa]],<ref>[http://www.haber3.com/keipa-heyetinin-makedonya-ziyareti-istanbul-esenler-belediyesi-ile-makedonyanin--1502886h.htm “KEİPA heyetinin Makedonya ziyareti…”] Haber3 (09.09.2012)</ref> [[Plasniça Belediyesi|Plasniça]]<ref>[http://arhiva.zels.org.mk/adresar2006/en/pdf/66%20plasnica_eng.pdf Directory of Municipalities in the Republic of Macedonia: Municipality of Plasnica] Makedonya Uluslararası İş Birliği Merkezi {{İng}}</ref> ve [[Mavrova ve Rostuşa Belediyesi]]<ref>[http://arhiva.zels.org.mk/adresar2006/en/pdf/55%20mavrovorostuse_eng.pdf Directory of Municipalities in the Republic of Macedonia: Municipality of Mavrovo and Rostushe] Makedonya Uluslararası İş Birliği Merkezi {{İng}}</ref> sınırları içinde Türkçe, [[Makedonca]] ve [[Arnavutça]] ile beraber resmî kullanımdadır.<ref>[http://arhiva.zels.org.mk/adresar2006/en/pdf/24%20vranestica_eng.pdf Directory of Municipalities in the Republic of Macedonia: Municipality of Vraneshtica] Makedonya Uluslararası İş Birliği Merkezi {{İng}}</ref> [[Kosova]]’da [[Prizren Belediyesi|Prizren]], [[Mamuşa Belediyesi|Mamuşa]], [[Gilan Belediyesi|Gilan]], [[Mitroviça Belediyesi|Mitroviça]], [[Priştine Belediyesi|Priştine]] ve [[Vıçıtırın Belediyesi]] kapsamında Arnavutça, Sırpça ve Türkçe resmî dil statüsüne sahiptir.<ref name="AgitBel">[http://www.osce.org/kosovo/32762 Implementation of the Law on the Use of Languages by Kosovo Municipalities] AGİT {{İng.}}</ref><ref name="GilanHaberi">[http://www.haberler.com/kosova-nin-gilan-sehrinde-turkce-resmi-dil-oldu-haberi/ Gilan şehrinde Türkçe resmî dil oldu] İHA</ref> Prizren Belediyesi sınırları içinde Türkçenin resmiyeti ise ayrıca herhangi bir ölçütün dışında, Kosova Cumhuriyeti “Dillerin Kullanımı İçin Yasa” kapsamında yasa koruması altındadır.<ref>[http://www.gazetazyrtare.com/e-gov/index.php?option=com_content&task=view&id=56&Itemid=28&lang=tr Yasa No. 02/L-37: Dillerin Kullanımı İçin Yasa] Kosova Cumhuriyeti Resmî Gazetesi</ref> [[Romanya]]’da Türkçe, devletin ilgili bölge veya bölgeler için resmî olarak kabul ettiği 14 azınlık dilinden biridir.<ref>[http://conventions.coe.int/treaty/Commun/ListeDeclarations.asp?NT=148&CM=&DF=&CL=ENG&VL=1 Romania: “The provisions of the Charter shall apply to the following minority languages used on the territory of Romania”] Avrupa Konseyi {{İng}}</ref><ref>{{cite web|author=|url=http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=RO|title=Romania : Languages of Romania|website=Ethnologue.com|date=1999-02-19|accessdate=2016-01-28}}</ref>
Türkçenin önemli konuşur sayısına sahip olduğu ancak devletin yada bölgenin resmi dili olmadığı yerler de bulunmaktadır. Nüfusunun %10 kadarının anadili Türkçe olan [[Bulgaristan]] ile kuzeydoğusunda Türk azınlıkların yaşadığı [[Yunanistan]] bu bölgelere örnektir.<ref name="1900-2011">{{cite web|url=http://censusresults.nsi.bg/Census/Reports/1/2/R7.aspx|title=Население по местоживеене, пол и етническа група|trans-title=Population by place of residence, sex and ethnic group|website=Censusresults.nsi.bg|language=bg|date=1900–2011}}</ref> Buna rağmen Türkçe bu bölgelerde medyada, eğitimde ve çeşitli kurumlarda kullanılır. Bulgaristan devlet televizyonunun Türkçe programları vardır. [[Kırcaali|Kırcaali Belediyesi]] ise iki dilde hizmet verir.<ref>[http://www.kardjali.bg/tr/?pid=5,1 Kırcaali Belediyesi resmî internet sitesi]</ref> [[Deliorman]] ve [[Doğu Rumeli]]'de okullarda seçmeli anadili dersi yer alır. [[Yunanistan]]'ın [[İskeçe]] ve [[Gümülcine]]'yi de kapsayan [[Batı Trakya]] bölgesinde yer alan 200'ü aşkın azınlık okulunda ise [[Yunanca]] ve Türkçe eğitim verilmektedir.<ref name="Gov">{{cite web|url=http://www.hri.org/MFA/foreign/musmingr.htm|title=ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΗ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ ΘΡΑΚΗΣ|website=www.hri.org|accessdate=24 March 2018}}</ref> Türkçe, bölgedeki [[Müslüman Rumlar|Müslüman halkın]] dinî eğitiminde de kullanılmaktadır.<ref name="Gov" />
▲<nowiki/>[[Dosya:Prizren (3DilliTabela).jpg|thumb|sol|250px|[[Kosova]] Prizren’de Türkçenin resmî dil statüsünde tabelalarda [[Arnavutça]] ve [[Sırpça]] ile beraber kullanımı]]
== Kurumsal yapı ve kullanım ==
{{Ana|Türk Dil Kurumu}}
| |||