Hilâfetin kaldırılması: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
|||
7. satır:
Halife sözcüğü İslam devletlerinde [[Muhammed]]'den sonraki devlet başkanlığı kurumunu ifade eder.<ref name=tdvia>{{Web kaynağı | soyadı1 = Avcı | ad1 = Casim | başlık = Hilafet | url = http://islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c17/c170253.pdf | website = islamansiklopedisi.info | yayıncı = Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 17, yıl 1998 | erişimtarihi = 23 Ocak 2017 | arşivengelli = evet}}</ref> Halifelerin seçimle belirlendiği [[Dört Halife]] devrinden sonra saltanata dönüşen halifelik kurumu; 945 yılında [[Büveyhîler]]'in Abbâsî Hanedanı'nın başkenti [[Bağdat]]'ı işgalinden sonra farklı siyasi otoritelerin himayesindeki bir ruhani önderlik haline dönüşmüş ve 13.-16. yüzyıllarda [[Memluk]] himayesinde [[Mısır]]'da yaşamıştır.<ref name=tdvia/> 16. yüzyıl başında Mısır'ı fethedip Abbâsî halifesini himayesine alan Osmanlı hükümdarı [[Yavuz Sultan Selim]], onun ölümünden sonra ''halife'' unvanını kendisi almış ve Sultan Selim'den sonra gelen Osmanlı hükümdarları bu unvanı taşımaya devam etmişlerdi.
Osmanlı Devleti [[I. Dünya Savaşı]] sonunda yıkıldı. Ankara'da kurulan bir meclis hükûmeti ülkeyi yönetmekteydi. 1 Kasım 1922'de [[Saltanatın kaldırılması|
Yeni halifenin kendine tanınan sınırların dışına çıkması, halkın ve bir kısım siyasetçilerin halifeye bağlılığının devam etmesi ve nihayet basında başlayan sert tartışmalar, gelişmeleri hilâfetin kaldırılması yönüne sürüklemiştir.<ref name=tdvia/>
18. satır:
göstermesine olanak sağlamıştı.<ref name=fatma>{{Web kaynağı | soyadı1 = Ünver | ad1 = Fatma | başlık = Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerideleri'nde (1920-1924) saltanat ve hilafet aleyhinde düşünce ve görüşler | url = https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=RYan9_S-Z7Eir3xdWGXBiBkyQc6zCDfYmari5oyjY4nKJOqwiAOwGhHU_czPT43H | website = tez.yok.gov.tr | yayıncı = Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2012 | erişimtarihi = 23 Ocak 2017 | arşivengelli = evet}}</ref> 17 Ocak 1923'te yaptığı ünlü basın toplantısında bir soru üzerine halifelerin, aleyhine bir hareketleri olduğu takdirde milletin onları başından defedebileceğini söyledi.<ref name=tdvia/>
Yeni Türk devletinin kurucu meclisi olan birinci meclis 15 Nisan 1923'te son oturumunu yapmış; yeni meclis 11 Ağustos 1923'teki ilk oturumunda [[Lozan Barış Antlaşması]]'nı onaylamıştı. İkinci meclisin 25. toplantısında hilafete ayrılan bütçe konusunda şikayetler gündeme geldi.<ref name=fatma/> Konu, bu meselenin genel bütçe içinde değil tek başına incelenmek üzere 1924 bütçesine bırakılması ile kapandı.<ref name=fatma/> Yeni meclis 29 Ekim 1923'te [[
24 Kasım 1923 tarihinde, Seyid Amir Ali ve [[III. Ağa Han]], ''Hindistan Hilafet Hareketi'' adına [[İsmet İnönü|İsmet Paşa]]'ya bir mektup gönderdi.<ref>{{cite book|chapter=The Abolition of the caliphate: causes and consequences|last=Nafi|first=Beşir|authorlink=Beşir Nafi|title=The Different aspects of Islamic culture, v. 6, pt. I: Islam in the World today, Retrospective of the evolution of Islam and the Muslim world| pp= 185–186|date=2016|chapter-url=https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000260326|publisher=[[UNESCO]]|ref=harv}}</ref> Türkiye'nin yeni milliyetçi hükûmetince bu bir dış müdahale olarak yorumlandı; her türlü dış müdahale, Türk egemenliğine hakaret ve daha da kötüsü devlet güvenliğine tehdit olarak nitelendirildi. [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal Paşa]] derhal şansını yakaladı. Dahası, Ocak 1924'te Halife Abdülmecid Efendi'nin hilâfet ödeneğinin artırılması ve İstanbul'a gelen resmî heyetlerin kendisini de ziyaret etmeleri yolundaki istekleri halifeliğin kaldırılması sürecini hızlandırdı. Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal, halifenin yabancı devlet temsilcileriyle görüşme isteğini Türkiye Cumhuriyeti'nin istikbaline açık bir tecavüz olarak nitelendirdi ve halifeyi saltanat hülyası içinde olmaması için uyardı.<ref name=tdvia/> 25 Şubat 1924'te bütçe görüşmeleri sırasında Meclis'te halifenin ve hanedanın ödeneği konusu tartışıldı.
== Kanunun çıkması ==
50. satır:
Türkiye'de halifeliğin kaldırılmasından sonra, 7 Mart 1924'te, [[Hüseyin bin Ali (Mekke emiri)|Hicaz Kralı Hüseyin]], Mekke ve Medine'nin elinde olmasına dayanarak kendisini Halife ilân etti. Hüseyin'in halifeliğine en büyük tepki [[Necd]]'deki Suudilerden gelmiştir.<ref name=fahir/> Suudi orduları 1925'te Mekke'yi ele geçirdi; [[Abdülaziz el-Suud|İbni Suud]] 1926 yılının ocak ayında Hicaz Kralı olarak taç giydi. Suudiler 1926 başlarında [[Kahire]]'de bir İslam kongresi toplayıp hilafet konusunu ele almak istedilerse de konu ciddi olarak ele alınmadan kongre 1926 mayısında sona erdi.<ref name=fahir>{{Web kaynağı | soyadı1 = Armaoğlu | ad1 = Fahir | başlık = Hilafet’in Dış Cephesi | url = http://www.atam.gov.tr/wp-content/uploads/Fahir-ARMAO%C4%9ELU-Hil%C3%A2fetin-D%C4%B1%C5%9F-Cephesi.pdf | website = www.atam.gov.tr | yayıncı = Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt XIV, Sayı 41, Temmuz 1998 | erişimtarihi = 25 Ocak 2017 | arşivengelli = evet}}</ref>
Türkiye Cumhuriyeti'nin hilâfeti bütünüyle kaldırıp Abdülmecid Efendi ve ailesini yurt dışına çıkarması [[Hindistan]]'da hilafet otoritesini savunmak üzere kurulmuş
Mısır'da tartışmalar, laik hükûmeti savunan ve halifeliğe karşı çıkan [[Ali Abdurrazık]]'ın tartışmalı bir kitabına odaklandı.<ref>{{cite book|chapter=The Abolition of the caliphate: causes and consequences|last=Nafi|first=Beşir|authorlink=Beşir Nafi|title=The Different aspects of Islamic culture, v. 6, pt. I: Islam in the World today, Retrospective of the evolution of Islam and the Muslim world| pp= 189|date=2016|chapter-url=https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000260326|publisher=[[UNESCO]]|ref=harv}}</ref>
Bugün pan-İslami koordinasyon için iki çerçeve var: Her ikisi de 1960'larda kurulan, Müslüman Dünya Birliği ve [[İslam İşbirliği Teşkilatı]].<ref>{{cite book|chapter=The Abolition of the caliphate: causes and consequences|last=Nafi|first=Beşir|authorlink=Beşir Nafi|title=The Different aspects of Islamic culture, v. 6, pt. I: Islam in the World today, Retrospective of the evolution of Islam and the Muslim world| pp= 190–191|date=2016|chapter-url=https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000260326|publisher=[[UNESCO]]|ref=harv}}</ref>
== Kanun maddesi ==
| |||