|
|kişi sayısı =
|tükenme =
|tarih =
|kaynak =
|konuşanlar2 = 310.000 (2010)
|aile rengi = Altay
|aile1 = [[Altay dilleri|Altay]]
|aile2 = [[Türk dilleri|Türkî]]
|aile3 = [[Şaz Türkçesi|Şaz]]
|aile4 = [[Kıpçak grubu|Kıpçak]]
|aile5 = [[Kıpçak-Kuman dilleri|Kıpçak-Kuman]]
|soy =
|soy2 =
== Tarihçe ==
Karaçay-Balkar Türkleri, günümüzde [[Rusya]]’nın'nın Kafkasya bölgesinde yer alan [[Karaçay-Çerkesya]] ve [[Kabardino-Balkarya]] adlı iki cumhuriyetin sınırları içinde yaşamaktadırlar. Kafkasya’nınKafkasya'nın Orta Kafkaslar olarak adlandırılan merkezî bölümünde, Kafkasların en yüksek dağı olan [[Elbruz Dağı]] ve çevresindeki yüksek dağlık arazide, [[Kuban Nehri]]’nin'nin kaynak havzasındaki vadilerde hayatlarını sürdürmekte olan Karaçay-Balkar Türklerinin etnik kökenleri tarih boyunca bu bölgede hâkimiyet kurmuş olan [[İskitler]]e kadar dayandırılmaktadır. 4. yüzyılda Kafkasların kuzeyine gelen [[Hunlar]]ın, Kuban Nehri boylarında yaşayan Kafkas kavimlerini boyundurukları altına aldıkları bilinmektedir. Hunların bir kabilesini oluşturan [[Ön Bulgarlar]]ın Kafkasya’daKafkasya'da Kuban Nehri boylarına yerleşerek burada hâkimiyet kurmaları ile birlikte günümüzdeki Karaçay-Balkar halkının etnik kökeninin temelinin Kafkasya’daKafkasya'da atılmış olduğu kabul edilmektedir. Son yıllarda Kafkasya’nınKafkasya'nın Karaçay-Balkar bölgesinde ortaya çıkarılan runik harfli yazıtların dilinin çözülmesi Karaçay-Balkar halkının etnik kökeni ile ilgili birçok sorunun aydınlatılmasına yardımcı olmuştur. [[Tuna Bulgarcası]] ile yazıldıkları ispatlanan bu yazıtların Karaçay-Balkar Türklerinin atalarını meydana getiren Hun-Bulgar Türklerine ait olduklarının ortaya konulması, Karaçay-Balkarcanın kökeni konusuna da açıklık getirmiştir. Bugün Karaçay-Balkarcada yaşamakta olan bürtük, çum, eger, qavra, keli, kürüç gibi kelimelerin Tuna Bulgarcası döneminden kaldığı bilinmektedir.
[[Dilbilim]] araştırmaları Karaçay-Balkarcanın ana çizgileri ile tipik bir [[Kıpçak grubu]] üyesi olduğunu ortaya koymaktadır. Karaçay-Balkarca, [[Türk dilleri]]nin Kıpçak kolunun Kafkasya’dakiKafkasya'daki güney bölümünü meydana getirir. Sovyet Türkologlarından [[Aleksandr Samoyloviç]]’in'in 1922 yılında yayımlanan ''Nekotorie dopolneniya k klassifikatsi turetskih yazıkov'' adlı eserindeki Türk lehçeleri sınıflamasına göre Karaçay-Balkarca Türk lehçelerinin z kolunun y bölümünün tav, bol-, kalgan grubuna girer. Buna göre Karaçay-Balkarcada eski Türkçe azak/adak yerine ayak, tag (dağ) yerine tav, olmak yerine bolmak, kalan yerine kalgan biçimleri kullanılır. Bunlardan başka, Karaçay-Balkarcada ben yerine men biçiminin kullanılması, kelime başında y- sesinin c- sesine dönüşmesi de Kıpçakçanın özellikleridir.
Karaçay-Balkarlılar dillerini Tav til (dağ dili) ya da Tavça (dağca) biçimlerinde adlandırırlar. Karaçay-Balkarca tarihî gelişimi içerisinde iki önemli ağza ayrılmıştır. Bunlar ilk bakışta sanıldığı gibi Karaçay ve Balkar diyalektleri değildir. Çünkü Karaçay bölgesinde ve Balkar topraklarının Bashan, [[Çegem]] vadilerinde konuşulan dil birbirinden farklı değildir ve Karaçay-Balkar halkının %90'ı tarafından konuşulan bu diyalekt Karaçay-Balkar yazı dilini meydana getirir. İkinci ağız ise Balkar bölgesinin Çerek vadisinde konuşulan Çerek diyalektidir. Holam ve Bızıngı vadilerinde konuşulan dil de Çerek ağzının etkisi altındadır.
== Alfabe ==
[[İslam]]'ın 17. yüzyıl sonları gibi oldukça geç bir tarihte Karaçay-Balkarlılar tarafından kabul edilmesi sebebiyle [[Arap alfabesi|Arap harfleri]]ne dayalı alfabenin Karaçay-Balkar Türkleri tarafından öğrenilip kullanılması da gecikmiştir. 18. yüzyıl sonları ile 19. yüzyıl başlarında Küçük Bayramuk ve Yusuf Haçir gibi ilk din adamlarının Karaçay-Balkar halkına İslam'ı öğretmek amacıyla Arap harfleriyle yazdıkları dinî manzumeler Karaçay-Balkar yazılı edebiyatının başlangıcını oluşturduğu gibi Arap harflerine dayalı Karaçay-Balkar alfabesinin de ilk adımlarını teşkil etmektedir. 1859 yılında doğan Kâzim Meçi’ninMeçi'nin Arap harfleriyle Karaçay-Balkarca olarak kaleme aldığı eserleri aynı zamanda Arap harflerine dayalı Karaçay-Balkar alfabesinin gelişmesine ve halk tarafından benimsenmesine de yardımcı olmuştur. İsmail Akbay’ınAkbay'ın 1916 yılında [[Tiflis]]’te'te yayımladığı ''Ana Til'' adlı eseri Karaçay-Balkarcada Arap harfleriyle basılmış ilk matbu eserlerdendir. 1916-1924 yılları arasında Arap harflerine dayalı alfabeyi kullanan Karaçay-Balkarlılar, 1924-1937 yılları arasında Karaçay-Balkarca için düzenlenmiş [[Latin alfabesi]]ni kullanmışlardır. 1938 yılında [[Kiril alfabesi|Kiril harfleri]]ne dayalı Karaçay-Balkar alfabesini kullanmaya başlayan Karaçay-Balkar Türklerinin bu alfabelerinde de 1966 yılında birtakım değişiklikler yapılarak son şekli verilmiştir.
<center>
Karaçay-Balkar alfabesindeki Вв (v) harfi yalnızca [[Rusça]]dan geçen kelimelerde kullanılan diş-dudak ünsüzü /v/ sesini karşılar: Вaгoн (vagon), Зaвoд (zavod) gibi. Гг harfi ile Кк harfiyse ön damak ünsüzü /g/ ve /k/ seslerini karşılarken, ГЪгъ ve КЪкъ harfleri arka damak ünsüzü /ğ/ ve /q/ seslerini karşılar: кeлгeн (kelgen), къaлгъaн (qalġan) gibi.
ДЖдж harfi Karaçay alfabesinde /c/ sesini karşılar. Bu harf Balkar alfabesinde 1970’lere1970'lere kadar yer alırken, yerini /j/ sesini karşılayan Жж harfine bırakmıştır. Böylece Karaçay-Balkar lehçesinin Karaçay ve Balkar dilleri biçiminde bölünmesi amaçlanmış ve Balkar imlasında /j/ sesi hâkim kılınmıştır.
Karaçay-Balkar alfabesinde Уу harfi günümüz imlasında hem /u/ hem de çift dudak ünsüzü /v/ (w) seslerini karşılamaktadır. 1970’li1970'li yıllara kadar çift dudak ünsüzü /v/ (w) sesi için Ўў harfi kullanılmaktayken imlayı karıştırmak pahasına bu harf alfabeden çıkarılmıştır. Bugün /u/ ve /v/ (w) sesleri için aynı harf kullanılmaktadır.
Karaçay-Balkar alfabesinde Ээ harfi söz başındaki /e/ ünlüsünü yazmak için kullanılır. Söz içinde bu ses /e/ harfi ile gösterilir: Элбeр (elber), Эгeч (egeç), Эмeн (emen) gibi.
| 