Bektaşîlik: Revizyonlar arasındaki fark

'''Bektâşîlik''', adını [[13. yüzyıl]] [[Anadolu]]'sunun [[İslâm]]laştırılması sürecinde etkin faaliyet gösteren ve [[Alevilik|Alevî]] olan [[Hoca Ahmed Yesevî]]'nin öğretilerinin [[Anadolu]]'daki uygulayıcısı konumunda olan [[Türkler|Türk]] [[mutasavvıf]]ı [[Kalenderîlik|Kalenderî]] / [[Baba Haydar|Haydarî]] [[şeyh]]i [[Hacı Bektaş-ı Velî]]'den alan, daha sonra ise 14. ilâ 15. yüzyıllarda [[Azerbaycan]] ve [[Anadolu]]'da yaygınlaşan [[Hurûfilik]] akımının etkisiyle [[ibahilik]], [[teslis]] ''(üçleme)'', [[tenasüh]], ve [[hulul]] anlayışlarının da bünyesine katılmasıyla 16. yüzyılın başlarında '''[[Balım Sultan]]''' tarafından kurumsallaştırılan, [[On İki İmam]] esasına yönelik [[Alevilik|Alevîlerinsufi]] mensup oldukları Caferî Mektebinin (/[[Caferilik|Caferîliktasavvuf]])î [[Tasavvufİmamiyye#Alev.C3.AEler|tarikat]]î öğretisidir.<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/bektasiya-a-syncretic-and-heterodox-sufi-order-found-principally-in-anatolia-and-the-balkans-with-offshoots-in-other-regi Encyclopaedia Iranica, "BEKTĀŠĪYA"]</ref>

[[Türkiye]]’de [[Alevilik]] denildiğinde ilk akla gelen isim Bektâşîliktir. Bektâşîlik, aslında [[Hacı Bektaş-ı Veli]] tarafından kurulduğuna inanılan bir [[İslâm]]î [[tarikat]]tır. Bu [[tarikat]] mensupları ''(el alarak ya da diğer bir deyişle nasip alarak bu örgütlenmeye katılan kişiler)'' ise ''Bektâşî'' olarak adlandırılırlar. Ancak [[Ali]] ve [[Ehl-i Beyt]] sevgisi, [[tevella]] ''(Ehl-i Beyt’i sevenleri sevme)'' ve [[teberra]] ''(Ehl-i Beyt’i sevmeyenleri sevmeme)'' gibi [[Alevî]]liğin temel esaslarına bağlı oluşları dolayısıyla Bektaşiliğe [[Alevilik]] de denilebilir. [[Anadolu]], [[Azerbaycan]], [[Balkanlar]] ve [[İran]]'daki tüm [[Alevilikİmamiyye#Alev.C3.AEler|AlevîlerinAlevî tarikat]] mensup olduklarımensupları [[On İki İmam|On İki İmamlar]]'ın inancına bağlıdırlarbağlıdır. Başlangıcından günümüze kadar kökenleri [[Horasan Melametîliği]]ne dayanan bu [[Alevilik|Alevîtarikat]]lar, toplumun Tarihîtarihî gelişim süreci içerisinde hepsi [[Caferilik|Caferî]]<ref>[[Alevilik|Alevîlerin]] mensup oldukları Caferî Mektebi ([[Caferilik|Caferîlik]]) kastedilmektedir.</ref> olmak üzere; [[Ebu'l Vefâ el-Bağdâdî|Vefâ'îyye]]<ref>Dursun Gümüşoğlu: Tâcü'l Arifîn es-Seyyid Ebu'l Vefâ Menakıbnamesi - Yaşamı ve Tasavvufi Görüşleri, Can Yayınları, 2006, s. 48</ref>/[[Babailer|Bâbâ'îyye]] ''([[Baba İlyas]]/[[Baba İshak ayaklanması|Baba İshak]])'', [[Yesevîlik]]/[[Ahiler|Âhilik]], [[Kalenderîlik]]/[http://www.alevibektasi.org/tbaki.htm Haydarilik,] [[Rufâîlik]]/[[Gâlibîlik]], [[Sarı Saltuk|Saltuk'îyye]]/[[Barak Baba|Barak’îyyûn]], [[Hurûfîlik]]/Bektâşîlik, [[Nimetullahi Tarikatı|Nîmetullahîlik]]/[[Javad Nurbakhsh|Nûrbakşîlik]], [[Şahkulu İsyanı|Şahkulu Baba]]/[[Baba Zünnun İsyanı|Zünnun'îyye]], [[Kalender Çelebi İsyanı|Çelebî'yye]]/[[Celali|Celâl'îyye]], [[Gül Baba]]/[[Dedebabalık|Dedebabalık ''(Bektaşi Babagan)'']], ve [[Demir Baba Tekkesi|Alicilik]]/[[Harabati Baba Tekkesi|Harabatî]]lik olarak sıralanabilir.

[[Türkiye]]’de her ''Bektâşî'' [[Alevî]] olduğu hâlde her [[Alevî]], [[Hacı Bektaş-ı Velî]]’yi ''Horasan Ereni"'' sayıp hürmet etmesine rağmen ''Bektâşî'' değildir. Bu yüzden Köy Bektaşisi, Kent Bektaşisi ayrımı yapılmaktadır. Köy Bektaşilerine Alevî denildiği hâlde Şehir Bektaşilerine ''Bektâşî'' denilir.<ref>Ethem Ruhi Fığlalı, [[Türkiye]]’de [[Alevîlik]]-Bektaşilik, Ankara 1989, s. 9.</ref> Bektaşilikle ilgili çalışması bulunan Abdülkadir Sezgin’e göre [[RızaAlevî]] Zelyutkelimesi ile Bektâşî kelimesi arasında herhangi bir fark bulunmamaktadır.<ref>[[Hacı Bektaş-ı Velî]]'a göreve Bektaşilik, İstanbul 1990, s. 60.</ref> Her iki grup da [[AlevîHacı Bektaş-ı Velî]]’yi kelimesisevip saymalarına rağmen [[AliAleviler]]'nin soyundanHacı olupBektaş ''"AliDergâhı’na Evladı"'değil, [[Peygamber Muhammed]]'in anlamınasoyundan gelengeldiğine inanılan [[SeyyidAlevî ocakları]]na vebağlıdırlar. Aslında Bektâşîlik bir tarikat olduğundan bu tarikatın yollarına uyan herkes Bektâşî olabilir. Ama [[Şerif (din)|ŞeriflereAlevîlik]] denirsoya bağlıdır ve Bektâşîancak kelimesiana ''"Bektâşîveya Mektebine"''babası mensup[[Alevî]] olan kimsekişi Alevî demektirolabilir.<ref>Mehmet Eröz, [[Türkiye]]’de [[Alevilik|Alevî]] kelimesininve anlamı:Bektaşilik, (GazeteciAnkara ve1990, Yazar:s. 52; İlyas Üzüm, Günümüz [[Rıza ZelyutAlevilik|Alevi]])liği, -İstanbul 1997, s. 4.</ref>