Demiryolu ulaşımı: Revizyonlar arasındaki fark

[[Dosya:Railroad1860.png|thumb|200px|[[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]'de "[[Vahşi Batı]]" denilen bölgede çift [[lokomotif]] tarafından çekilen [[Tren|tren vagonları]] bir demir yoludemiryolu köprüsü geçerken (1860'lı yıllarda çekilmiştir).]]

[[Dosya:CTA tracks.jpg|thumb|200px|Şikago yükseltilmiş demir yoludemiryolu]]

Bir yerden bir yere madeni bir yol üzerinde, mekanik bir güçle hareket ettirilen araçlar içinde, insan ve eşya taşımasını temin eden tesislerin hepsine birden '''demir yoludemiryolu''' denir.

Buradan demir yolunundemiryolunun bir bütün olduğu, sadece, [[ray]], [[travers]] ve [[balast]]tan ibaret bulunmadığı, istasyon binalarının, köprü ve tünellerin, lokomotif depolarının, telgraf, telefon direkleri ve benzerlerinin de demir yolunundemiryolunun bir parçası olduğu ve tarifte sözü geçen taşıma işine yardımcı her tesisin aynı şekilde demir yolunundemiryolunun bir kolunu teşkil ettiği anlaşılır. Bu tariften iyi bir demir yolundademiryolunda sadece yolun iyi nitelikte olmasının yeterli olmayacağı, bütün tesislerin aynı şekilde iyi olmasının gerektiği, dolayısıyla bunu temin etmenin de çok büyük masraflara yol açacağı kendiliğinden anlaşılır.{{Kaynak belirt}}

Traversler üzerine özel tertibatla bağlanan rayların ucuca eklenmesi ile, elde olunan paralel iki demir şerit, en basit şekliyle bir demir yoludemiryolu olur. Burada ray dizileri arasındaki iç yüzlerden ölçülen uzaklığa [[Demir yoluDemiryolu hat açıklığı|hattın açıklığı]] denir.

Arkeologlar [[Mısır]]'daki bir [[piramit]]in yakınında M.Ö. 2600 yıllarında yapıldığı sanılan bronz [[ray]] kalıntılarını gün ışığına çıkarmışlardır. Piramidin yapımında kullanılan taşların ocaklardan taşınmasında bu raylardan yararlanıldığı sanılmaktadır. Mısır'da kullanılan ray örneğinden, [[lokomotif]] yapımının gerçekleşmesine dek binlerce yılın geçmesi gerekmiştir. Bu süre içinde raylar, özellikle maden ocaklarında, hayvanların ya da insanların ağır maddelerle yüklü araçları daha kolay çekmelerini sağlamak amacıyla kullanılmıştır. Bu raylar genellikle tahtadan kimi zaman da rayın dayanıklılığını arttırmak amacıyla metallerle kaplanarak yapılmaktaydı. İlk demir ray [[1738]] yılında [[İngiltere]]'de, [[Cumberland]]'daki bir maden ocağında kullanılmıştır. Demiryollarındaki asıl gelişim ise buhar makinelerinin gelişmesi ile olmuştur. 1804 yılında [[Richard Trevithick]] ilk lokomotifi inşa ederek 24 Şubat günü [[Galler]]'deki bir [[kalay]] madeninde kullanmıştır. 27 Eylül 1825'te ise kamu hizmetine giren demir yollarıdemiryolları ve lokomotifler yolcu ve yük taşımaya başlamasıyla sanayi devrimini de başlatmış sayılır.

== Osmanlı Devleti'nde demir yollarıdemiryolları ==

[[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nde ilk demir yoludemiryolu ulaşımı [[1854]]'te [[Kahire]]-[[İskenderiye]] hattında yapıldı.Anadolu da ilk demir yoludemiryolu İzmir-Aydın arasında yapıldı. Osmanlı'da demir yoludemiryolu ağırlıklı olarak II. Abdülhamit döneminde yapılmıştır.{{olgu}}

[[Dosya:II. Abdülhamit dönemi demiryolları.svg|thumb|200px|II. Abdülhamit devri demir yollarıdemiryolları]]

[[II. Abdülhamid#D.C3.B6neminde yap.C4.B1lan mimari eserler|Abdülhamit zamanında yapılan demir yollarıdemiryolları ve diğer eserler]] Osmanlı tarihinin en yoğun dönemi olmasının sebebi, gelişen teknoloji ve 33 yılı aşkın iktidarı boyunca Avrupa ile geliştirilen ilişkiler olarak görülmektedir.{{olgu}}

|+ 1914'te ülkelere göre demir yoludemiryolu ağı<ref>Greenwood Press Ordered to Die, A History of the Ottoman Army in the First World War (2001), s.16</ref>

! Ülkeler !! Demir yoluDemiryolu uzunluğu

== Türkiye Cumhuriyeti'nde demir yollarıdemiryolları ==

{{ana|Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları}}<!-- eski imlâ -->

Bugünkü [[Türkiye|Türkiye Cumhuriyeti]] sınırlarındaki ilk demir yoludemiryolu [[1860]] yılında bir İngiliz şirketi tarafından kurulan [[İzmir]]-[[Aydın]] hattının bir bölümüdür. Sonra sırasıyla [[1865]]'te İzmir-Kasaba, [[1869]]-[[1877]] yılları arasında Şark Demiryolları ([[Rumeli]] hattı) döşendi. Daha sonra [[1872]]'de [[Anadolu]]-[[Bağdat]] ve Cenup demir yollarıdemiryolları, [[1892]]'de [[Mudanya]]-[[Bursa]], [[1899]]'da [[Horasan]]-[[Sarıkamış]] ve Sarıkamış-sınır hatları döşendi ve büyük demir yollarıdemiryolları olarak [[Amasya]], [[Samsun]] demir yollarıdemiryolları ağı döşendi. En fazla demir yoludemiryolu Cumhuriyet döneminde yapılmıştır.

* [[Demir yoluDemiryolu hat açıklığı]]

* [[Osmanlı Devletiİmparatorluğu'ndenda demirdemiryolu yolu yöntemiulaşımı]]