|
'''Batı Rumeli ağızları''' [[Türkiye Türkçesi ağızları]]nın Rumeli ağız bölgesinde yer alan alt ağız gruplarından biridir. Batı Rumeli sınırları içinde, tamamen veya kısmen olmak üzere [[Bulgaristan]], [[Makedonya]], [[Kosova]], [[Arnavutluk]], [[Karadağ]], [[Sırbistan]], [[Bosna-Hersek]] devletleri bulunur. [[Romanya]] ve [[Yunanistan]]’ın Rumeli ana bölgesindeki alt grup aidiyeti tartışılmaya muhtaçtır.<ref>[https://www.academia.edu/38052804/Bat%C4%B1_Rumeli_A%C4%9F%C4%B1zlar%C4%B1n%C4%B1n_S%C4%B1n%C4%B1fland%C4%B1r%C4%B1lmas%C4%B1_%C4%B0%C3%A7in_G%C3%B6r%C3%BC%C5%9Fler_Opinions_for_the_Classification_of_Western_Rumelian_Dialects_ Alpay İğci. “Batı Rumeli Ağızlarının Sınıflandırılması İçin Görüşler”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 18/2 Kış-Winter 2018, 523-534]</ref>
Batı Rumeli kolunun özellikleri [[Gyula Németh’inNémeth]]’in “Bulgaristan Türk Ağızlarının Sınıflandırılması Üzerine” adlı makalesinde, 8 maddede gösterilmiştir. Bu makale sonrasında hazırlanan birçok akademik çalışmada da bu madde açıklaması benimsenmiş ve ilgili makaleki “sınıflandırma” bilgilerine dayanılmıştır.<ref name=Hazai1960>[http://www.tdk.gov.tr/images/css/TDA/1960/1960_10_Hazai.pdf György Hazai, "Rumeli Ağızlarının Tarihi Üzerine", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1960, s. 205-211.]</ref><ref name=Gulensoy>[http://www.tdk.gov.tr/images/css/TDA/1984/1984_3_Gulensoy.pdf Tuncer Gülensoy, Rumeli Ağızlarının Ses Bilgisi Üzerine Bir Deneme, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri 1993]</ref><ref name=Gulsevin2009>[http://www.turkishstudies.net/Makaleler/799450158_6-g%C3%BClseving%C3%BCrer1818(D%C3%BCzeltme).pdf Gürer Gülsevin, “Rumeli Türkçesi Çerçevesinde Türk ve Balkan Dillerinin Etkileşimi”, Turkish Studies, Volume 4/8, Fall 2009, s. 48-64.]</ref><ref name=Gunsen2010>[http://turkoloji.cu.edu.tr/YENI%20TURK%20DILI/ahmet_gunsen_rumeli_agizlarinin_soz_dizimi_uzerine.pdf Ahmet Günşen, “Rumeli Ağızlarının Söz Dizimi Üzerine-I (Makedonya ve Kosova Türk Ağızları Örneği)”, Turkish Studies, Volume 5/1, Winter 2010, s. 462-494.]</ref><ref name=Igci2013>[https://www.academia.edu/4817956/Bat%C4%B1_Rumeli_T%C3%BCrk%C3%A7esinde_%C4%B0ki_%C3%9Cnl%C3%BC_Aras%C4%B1nda_g_ve_%C4%A1_Intervowel_Situated_g_and_%C4%A1_in_Western_Rumelian_Turkish_ Alpay İğci, “Batı Rumeli Türkçesinde İki Ünlü Arasında /g/ ve /ġ/”, Turkish Studies, Volume 8/9, Summer-2013, s. 1715-1728.]</ref> Batı Rumeli sahasının coğrafi sınırları [[Bulgaristan]]’da [[Tuna]]’nın hemen güneyindeki [[Lom]]’dan doğuya doğru [[Vraça]], [[Sofya]], [[Samokov]]’dan doğuya doğru ilerleyip [[Köstendil]]’e uzanır. Ayrıca [[Makedonya Cumhuriyeti|Makedonya]], [[Arnavutluk]], [[Bosna-Hersek]] ve [[Sırbistan]]’da [[Adakale]]’yi uç olarak kapsar.<ref name=Nemeth>[http://www.tdk.gov.tr/images/css/TDA/1980_1981/1980_1981_11_Nemeth.pdf Gyula Németh, “Bulgaristan Türk Ağızlarının Sınıflandırılması Üzerine”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1981-1982, Ankara 1983, s. 119.]</ref> Németh’in bu akademik çalışmasını yürüttüğü dönemde Kosova, Yugoslavya ve onun içindeki ana parçalardan Sırbistan’ın içinde olduğu için ayrıca anılmamıştır. Doğal sonuç olarak [[Kosova]] da Batı Rumeli ağızlarının içinde yer alır.
== Özellikler ==
Rumeli ağız sahasının Batı Rumeli kolunun karakteristik bazı özellikleri vardır. Bunların başında /g/ ve /ġ/ seslerinin kelimelerde korunmuş olması gelir. György Hazai çalışmasında, /g/ ve /ġ/ seslerinin korunma veya korunmama durumlarının Batı Rumeli ile Doğu Rumeli arasında fark oluşturduğunu, komşu Sırpça, Hırvatça, Bulgarca dillerinde Türkçe alıntılardan örnekler vererek de açıklamıştır. Söz konusu bu tarihî verilerin yanında, Alpayyeni İğcibazı çalışmasıylaçalışmalarla bu ses özelliğinin çağdaş Batı Rumeli ağızlarında da sürdüğünüsürdüğü göstermiştirgösterilmiştir.<ref name=Hazai1960/><ref name=Igci2013/> Birçok çalışmada çeşitli vesilelerle belirtilen özellikler şunlardır.<ref name=Nemeth/>
* Doğu Rumeli Türkçesinde söz sonundaki /ı/, /u/ ve /ü/ sesi, bölgede çok heceli sözlerde /i/ biçimindedir; bori ‘boru’, üti ‘ütü’ vb.
|
