Hukuk: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
→Sosyalist hukuk: düzeltme AWB ile |
Soylusulee (mesaj | katkılar) Dünya hukukunun genel tarihi, İngilizce "Hukuk" sayfasından direkt çeviri yapılmıştır. Hukukun oluşumu hakkında Türkçe bilginin yetersizliğinden dolayı düzenlemeye gidilmiştir. |
||
3. satır:
[[Dosya:JMR-Memphis1.jpg|240px|sağ|thumb|Batı Kültürlerinde [[adalet]]in simgesi]]
'''Hukuk''' ([[Arapça]]: حقوق ) ya da '''tüze'''<ref>[http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=tüze Güncel Türkçe Sözlük] - Türk Dil Kurumu. Erişim: 22 Haziran 2015.</ref> [[birey]], [[toplum]] ve [[devlet]]in hareketlerini, birbirleriyle olan ilişkilerini; yetkili organlar tarafından [[usul]]üne uygun olarak çıkarılan, kamu gücüyle desteklenen, muhatabına genel olarak nasıl davranması yahut nasıl davranmaması gerektiğini gösteren ve bunun için ilgili bütün olasılıkları yürürlükte olan [[norm]]larla düzenleyen [[normatif]] bir [[bilim]]dir. Hukuk, birey-toplum-devlet ilişkilerinde ortak iyilik ve ortak menfaati gözetir.
Hukuk sitemindeki genel farklılık yasama organının hukuk yaptığı [[Kara Avrupası hukuk düzeni|Kara Avrupası Hukuk Sistemi]] ve hakim kararlarının hukuku oluşturduğu [[Ortak hukuk|Ortak Hukuk Hukuk Sistemi]] çevresinde oluşur. Tarihte dini hukuk, [[laiklik]] hususunun yerleşmesinde de dahil olmak üzere önemli bir rol oynamıştır ve hala bazı dini ülkelerde uygulanmaya devam etmektedir. Şer'î Hukuk dünyada en çok kullanılan dini hukuktur ve [[İran]], [[Suudi Arabistan]] gibi ülkelerde ana hukuk sistemi olarak uygulanır.
Hukuk, [[Felsefe]], [[Maliye]], [[Sosyoloji]] ve Hukuk Tarihi gibi derslerde kaynak olarak kullanılır. Ayrıca eşitlik, adalet ve hakkaniyet konularında önemli tartışmaların başlangıcına kaynaklık eder.
== Kelime anlamı ==
Satır 14 ⟶ 18:
Bilimsel bir disiplin olarak hukuk, kendi içinde temel olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri konu alan kısmına [[Özel Hukuk]], kişiler ile devlet veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise [[Kamu Hukuku]] adı verilir. Bu ayrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). [[Medeni Hukuk]], [[Ticaret Hukuku]] ve [[Devletler Özel Hukuku]] özel hukukun, buna karşılık [[Anayasa Hukuku]], [[Ceza Hukuku]] ve [[İdare Hukuku]] kamu hukukunun başlıca alt dallarıdır.
Kamu hukuku, devletin ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının örgütlenişine, işleyişine, gördükleri hizmetlere ilişkin kurallar içerir. Demokratik toplumlarda kamu hukukuna başlıca egemen olan ilkeler hukuki güvenlik ve kanunilik
== Tarihçe ==
<blockquote>Bakınız: [[Hukuk Tarihi]]</blockquote>Hukukun başlangıcı medeniyetin oluşumuna yakın bir şekilde ortaya çıkmıştır. M.Ö. 3000'lerde oluşmuş [[Antik Mısır]] hukuku, medeni kanunlar içeren ve yüksek olasılıkla 12 levhaya bölünmüş kitaplardan oluşmuştur. [[Ma'at]] baz alınarak hazırlanmış olan, kültürel özelliklerle karakterize edilmiş, eşitlik ve bölünemezlik konulu [[retorik]] söylev şeklindedir.<ref>Théodoridés. "law". ''Encyclopedia of the Archaeology of Ancient Egypt''.</ref><ref>VerSteeg, ''Law in ancient Egypt''</ref> M.Ö. 22. yüzyıllara gelindiğinde Sümer İmparatoru Ur-Nammu tarihteki ilk [[Ur-Nammu Kanunları|yasa]]<nowiki/>yı, ahlak kuralları ile ilgili beyanlardan oluşan bir yasayı hazırlatmıştır. M.Ö. 1760 yıllarında Kral [[Hammurabi]], Babil kanunlarını yasalaştırıp tabletlere işlettirmiştir ve halkın görmesi için krallığın çeşitli bölgelerine [[stel]] olarak yerleştirtmiştir. Bu kanunlar [[Hammurabi Kanunları]] olarak bilinir. Bu kanunların en bozulmamış kopyası 19. yüzyılda İngiliz [[Asuroloji]]<nowiki/>st tarafından bulunmuştur ve [[harf çevirisi]] yapılarak farklı dillere çevirilmiştir.<ref>Richardson, ''Hammurabi's Laws'', 11</ref>
[[Eski Ahit]] M.Ö 1280 yıllarında ortaya çıkmıştır. Ahlaki zorunluluklardan ve iyi bir toplumun sahip olması gereken özelliklerden bahseder. Milattan önce 8. yüzyıllarda, Antik [[Atina]]'dan küçük bir şehir devleti tarihteki ilk kadınlar ve [[Kölelik|köle]]<nowiki/>ler hariç geniş katılımı temel alan bir toplum oluşturmuştur. Buna rağmen Antik Atina'da hukuk bilimine ya da hukuka dair bir kelimeye rastlanmamıştır.<ref>Kelly, ''A Short History of Western Legal Theory'', 5–6</ref> Bunun yerine ilahi yasa (''thémis),'' insan kararnameleri (''nomos)'' ve törelerden (''díkē'') oluşan üçlü bir ayrıma başvurmuşlardır.<ref>J.P. Mallory, "Law", in ''Encyclopedia of Indo-European Culture'', 346</ref> Ancak [[Antik Yunanistan|Antik Yunan]] Hukuku, [[demokrasi]]<nowiki/>nin oluşumunda önemli anayasal yenilikler içermiştir.<ref>Ober, ''The Nature of Athenian Democracy'', 121</ref>
Roma Hukuku ağırlıklı olarak Yunan filozoflarından etkilenmiştir ancak ayrıntılı kuralları profesyonel ve sofistike hakimleri tarafından oluşturulmuştur.<ref>Kelly, ''A Short History of Western Legal Theory'', 39</ref><ref>Stein, ''Roman Law in European History'', 1</ref> Uzun zamanlar hüküm süren Roma İmparatorluğu değişen toplumsal şartlara uyum sağlayabilmek için hukuk değişimlere uğramıştır.<ref>[[Hukuk#Roma hukuku]]</ref> [[Karanlık Çağ]]'da bu yasalar [[töre]] ve [[içtihat]]<nowiki/>larla değiştirilse de 11. yüzyılda [[Orta Çağ]] hukuk akademisyenleri Roma Hukukunu araştırmaya başlayınca yeniden keşfedilmiştir. Latince hukuk özdeyişleri rehberlik etmek için derlenmiştir. Orta Çağ İngiltere'sinde Kraliyet Mahkemeleri örnek davalardan oluşan bir bütün geliştirdiler. Bu bütün daha sonra [[Kara Avrupası hukuk düzeni|Kara Avrupası Hukuku]]<nowiki/>na kaynaklık etmiştir. Avrupa çapında geçerli olan bir Ticaret Hukuku, tüccarların ortak kurallara göre ticaret yapmalarına yarayacak ve farklı yerel hukuk kurallarına tabi olmamalarını sağlayacak şekilde oluşturulmuştur. Oluşturulan bu hukuk kuralları modern [[Ticaret hukuku|Ticaret Hukuku]]<nowiki/>nun habercisi olmuştur, sözleşme serbestisini ve mülkiyetin satılabilirliğini vurgulamıştır.<ref>Sealey-Hooley, ''Commercial Law'', 14</ref> 18. ve 19. yüzyılda [[milliyetçilik]] öne çıkınca Ticaret Hukuku ülkelerin yerel hukuklarına yeni kanunlarla birleştirilmiştir. [[Kod napolyon|Napolyon]] ve [[Bürgerliches Gesetzbuch|Alman]] yasaları en etkilileri olmuştur. Bu yasalar geniş ciltlerden oluşan İngiliz Ticaret yasalarına göre hakimlerce daha kolay uygulanabilir ve ihracat edilebilir olduklarından tercih edilmişlerdir.
[[Dosya:Constitution of India.jpg|küçükresim|[[Hindistan|Hindistan Anayasası]] en uzun anayasadır. 444 maddeden, 12 bölümden ve 117,369 kelimeden oluşur.]]
Antik Hindistan ve Çin yasaları farklı hukuk geleneklerini temsil ederler ve tarihte bağımsız hukuk teorisi ve pratiği okullarına sahip olmuşlardır. M.S. 100 yıllarında Hindistan'da ''[[Arthashastra]] ve [[Manusmriti]]'' adlı kuruluş antlaşmaları emredici hukuki tedbirler içeren yazılardan oluşmuştur.<ref>Daha fazla bilgi için, bkz. Olivelle, ''Manu's Code of Law'', 18–25</ref> Hindistan mitolojisi [[Tip karakter|tip]]<nowiki/>i olan Manu'nun felsefik görüşü tolerans ve çoğulculuk üzerinedir ve Güney Doğu Asya'da benimsenmiştir. Bu Hint kültür ve yanında İslam Hukuku, Hindistan İngiltere'nin bir parçası haline gelince terk edilmiştir ve yerine Kara Avrupası Hukuku uygulanmıştır.<ref>Glenn, ''Legal Traditions of the World'', 273</ref> Doğu Asya hukuk gelenekleri ilahi ve dini unsurlarla özgün bir yapı oluşturmuştur.<ref>Glenn, ''Legal Traditions of the World'', 287</ref> [[Japonya]] hukuk sistemini çoğunluğu Alman Medeni Hukuku olmak üzere batı hukuk sistemleri ışığında modernleştiren ilk ülke olmuştur.<ref>Glenn, ''Legal Traditions of the World'', 304</ref> Çin de [[Çing Hanedanı|Çing Hanedanlığı]]'nın son yıllarında hukuk sistemini modernleştirmeye başlamıştır. Günümüz Çin Cumhuriyeti'nin hukuki altyapısı [[Sovyetler Birliği|Sovyet]] [[Sosyalist hukuk|Sosyalist hukuku]]<nowiki/>nun etkisi altında oluşturulmuştur.<ref>Glenn, ''Legal Traditions of the World'', 307</ref> Hızlı endüstriyelleşmeden dolayı bugün Çin, ekonomik açıdan reform sürecine girmiştir.<ref>Glenn, ''Legal Traditions of the World'', 309</ref>
== Hukuk kuralları ve özellikleri ==
Satır 23 ⟶ 36:
'''Yaptırım''' (müeyyide):
Hukuk alanında yaptırım kamu gücü ile uygulanır.Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek için kullanılır.Hukuk düzenini sağlamayı ve korumayı amaçlayan yaptırımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde yerine
Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye saf ayrılır.Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları engellemek için kullanılır.
Satır 35 ⟶ 48:
==Hukukun işlevleri==
Hukuk başlıca iki işlevi yerine getirir: 1. Düzeni sağlar, 2. [[Adalet]]i tesis eder. Adalet ve Düzen arasındaki ilişki Avustralyalı Prof. Hedley Bull tarafından kapsamlı olarak ele alınmıştır.<ref>The Anarchical Society: A Study of Order in World Politics (1977)</ref> Adalet ve Düzen
Nur Çetinoğlu</ref> aynı zamanda ilginç bir biçimde birbirlerine ters orantılı olarak etki eden iki kavramdır. Düzeni hızla sağlamak kesinlikle adaletin eksik kalmasına sebebiyet verecektir. Örneğin bir cinayet davasında, geçmiş çağlarda olduğu gibi çok kısa bir sürede karar verip, suçluyu idam etmek toplumsal düzeni hızla sağlayacak ve hukuk caydırıcı etkisini olabildiğince çabuk bir biçimde gösterecektir. Ama belki de yanlış bir karar verilmiş olacağı için adalet açısından geri dönülmez bir hata yapılmış olacaktır. Tam aksine Adaleti mutlak anlamda yerine getirmeye çalışmak ise, en azından yaşanan zaman kaybı açısından düzenin bozulmasına neden olacaktır. Bu nedenledir ki, insanların hukuk sisteminin yavaşlığına ve adaletin gecikmesine olan güven eksikliği modern hukuk sistemlerinin başlıca problemlerinden birisidir.<ref>Haluk Köseoğlu; Hukuk Davalarının Uzaması Nedenleri Üzerinde Bazı Görüşler, Ankara Barosu Dergisi, 1969</ref><ref>Halil Makaracı; Adalette Sür’at, Ankara Barosu Dergisi, 1953, Sayı:3</ref>
| |||