|
'''Proto-Hint-Avrupa''' dili veya '''Ön Hint-Avrupa dili,''' [[Hint-Avrupa dil ailesi|Hint-Avrupa dillerinin]] ortak atası olduğu öne sürülen varsayımsal bir dil ailesidir. Bu[[Proto-Hint-Avrupalılar|Proto-Hint-Avrupalılarca]] konuşulmuş bu dile ait herhangi bir yazılı veri bulunmadığından, hakkında bildiklerimizbilinenler tarihsel dilbilim yöntemive rekonstrüksiyon yöntemleri kullanılarak bu dil ailesi içinde yer alan dillerin mukayesikarşılaştırılması edilmesiyleile ortaya çıkarılan özelliklerözelliklere sayesindedirdayanmaktadır. Tarihsel olarak Hint-Avrupa dilinin MÖ 3500 yılında konuşulduğu düşünülür. Ancak tarih konusunda görüşler çeşitlilik göstermektedir. Dilin asıl konuşurlarının [[Karadeniz|Karadeniz'in]] kuzeyinde, Doğu Avrupa'nın [[Hazar bozkırları|Hazar bozkırlarında]] yaşadığı varsayılır. Proto -Hint-Avrupa dili konuşurları göçlerle birbirinden ayrıldığında bu dil de çeşitli alt dallara ayrılmıştır. Bugün Hint-Avrupa dil ailesi içinde yaklaşık 445 yaşayan dil bulunmaktadır.
== Teorinin Gelişimi ==
ProtoÖn Hint-Avrupa dilidilinin iledilsel ilgilive elimizdefonetik özellikleri konusunda doğrudan somut bir kanıt bulunmamaktır. Bu varsayımsal dil, günümüz dilbiliminin karşılaştırmalı metodu kullanılarak üretilmiştir. Karşılaştırmalı metot Neogrammarian okulunun ortaya koyduğu ses kurallarını temel almaktadır. Karşılaştırmalı metot dilleri karşılaştırır ve ses kurallarını uygulayarak ortak bir ata dili oluşturur.
Hint-Avrupa dili sahasında ilk çalışmaların [[Sanskrit|Sanksritçe]], [[Yunanca]] ve [[Latince]] dilleri arasındaki benzerlikleri ortaya koyup bu dillerin ortak bir atası olduğunu öne süren [[William Jones]] tarafından yapıldığı düşünülmektedir. Lakin 1500'lü yıllarda Avrupalı seyyahların [[Hint-İran dilleri]] ile Avrupa dilleri arasındaki benzerliklerin farkında olduğu bilinmektedir.
1653 yılında Marcus Zuerius van Boxhorn, [[Cermen Germanikdilleri|Cermen]], [[Romen dilleri|Romen]], Yunan, [[Baltık dilleri|Baltık]], Slavik[[Slav dilleri|Slav]], Keltik[[Kelt dilleri|Kelt]] ve [[İran dilleri|İran dillerini]] kapsayan bir proto dil önermiştir. Bunun dışında 1767 yılında Académie des Inscriptions et Belles-Lettres'e gönderilen bir hatıratta bütün hayatını Hindistan'da geçirmiş olan Fransız [[Cizvitler|cizvit]] Gaston-Laurent Coeurdoux Sanksritçe ve Avrupa dilleri arasında benzerlikleri göstermiştir.
Birçok bakımdan William Jones'in bu alandaki çalışmaları öncüllerine göre daha az bir doğruluğa sahiptir, çünkü o Hint-Avrupa dil ailesine Mısır, Japonca ve Çince gibi dilleri de almıştır.
1816 yılında Franz Bopp Sanksritçe, Farsça, Yunanca, Latince ve Almancanın ortak bir kökeni olduğunu öne sürdüğü ''<nowiki>''Sanksritçe'de çekim sistemi üzerine''</nowiki>'' adlı eserini yayınlanmıştır. 1833 yılında ''<nowiki>''Sanksritçe, Zend, Yunanca, Latince, Litovca, Eski SlavikSlavca, Gotik ve Almancanın Karşılaştırmalı Grameri''</nowiki>'' adlı bir eser yayınlamıştır.
1822 yılında Jacob Grimm ''<nowiki>''Deutsche Grammatik''</nowiki>'' adlı eserinde bugün de [[Grimm yasası]] olarak bilinen kuralı formüle etmiştir. Grimm GermanikCermen ve Hint-Avrupa dil ailesi arasındaki ilişkiyi göstermiş ve seslerin bu dil aileleri arasında düzenli bir şekilde değiştiğini göstermiştir.
[[August ScheicherSchleicher|August Schleicher'in]] ''<nowiki>''</nowiki>A Compendium of the Comparative Grammar of the Indo-European, Sanskrit, Greek and Latin Languages<nowiki>''</nowiki>'' (1874–77) was an early attempt to reconstruct the proto-Indo-European language' adlı eseri Proto Hint-Avrupa dilini rekonstrükte etmede ilk girişimlerden biridir.
1900'lü yılların başında Proto Hint-Avrupa dilinin bugün de kabul gören ilk tanımlamaları ortaya çıkmıştır. O zamandan sonra en büyük gelişmeler Anadolu ve [[Toharistan|Tohar dillerinin]] keşfedilmesi olmuştur. Bunun yanında gırtlak teorisinin gelişmesi de büyük aşamalardan biri olmuştur. Bu teori Proto Hint-Avrupa dilininin fonolojisinin dilbilimsel rekonstrüksiyonunda karşılaştırma yöntemine göre daha düzenli ve doğru sonuç vermektedir.
Julius Pokorny'nin 1959 basımı ''Indogermanisches etymologisches Wörterbuch('' (Hint-Avrupa'nın Etimolojik Sözlüğü,1959) kitabı kendi zamanına kadar olan birikimi içermesi ve detaylı bir biçimbilimsel eser olması yönünden kayda değerdir. Kurylowicz'in 1956 yılında yayınlandığı Apophonie adlı eseri Hint-Avrupa dillerinde ses değişimleri üzerinedir. 1960'lardan bu yana Anadolu dilleri ile ilgili bilgi birikimi, [[Anadolu dilleri|Anadolu dillerinin]] de Hint-Avrupa dil ailesi ile ilişkisini kanıtlamakta yeterli olmuştur.
== Alt aileler ==
| 