Türkiye: Revizyonlar arasındaki fark

Türkiye toprakları üzerindeki ilk yerleşmeler [[Aiol]], [[Dorlar|Dor]] ve [[İyonya|İyon]] [[Yunanlar]]ı, [[Traklar]] ve [[Persler]] gibi çeşitli milletler tarafından [[Eski Taş Çağı|Yontma Taş Devri]]'nde başlatıldı.<ref>{{Dergi kaynağı|last=Stiner|first=Mary C.|author2=Kuhn, Steven L. |author3=Güleç, Erksin |title=Early Upper Paleolithic shell beads at Üçağızlı Cave I (Turkey): Technology and the socioeconomic context of ornament life-histories|journal=Journal of Human Evolution|volume=64|issue=5|pages=380–398|doi=10.1016/j.jhevol.2013.01.008 |issn=0047-2484|pmid=23481346}}</ref><ref name="Howard">{{Kitap kaynağı|author=Douglas Arthur Howard|title=The History of Turkey|url=http://books.google.com/books?id=Ay-IkMqrTp4C|accessdate=2 Nisan 2013|publisher=Greenwood Publishing Group|isbn=978-0-313-30708-9|pages=xiv–xx}}</ref><ref name="SteadmanMcMahon2011">{{Kitap kaynağı|author1=Sharon R. Steadman|author2=Gregory McMahon|title=The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000-323 BCE)|url=http://books.google.com/books?id=7ND_CE9If3kC|accessdate=23 Mart 2013|date=15 Eylül 2011|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-537614-2|pages=3-11, 37}}</ref><ref name="MET">{{Dergi kaynağı|last=Casson|first=Lionel|title=The Thracians|journal=The Metropolitan Museum of Art Bulletin|year=1977|volume=35|issue=1|pages=2–6|doi=10.2307/3258667|url=http://www.metmuseum.org/pubs/bulletins/1/pdf/3258667.pdf.bannered.pdf}}</ref> Ardından [[III. Aleksandros]] egemenliğiyle birlikte [[Helenistik dönem]] geldi, daha sonra sırasıyla [[Roma İmparatorluğu|Roma]] ve [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] dönemleri yaşandı.<ref name="SteadmanMcMahon2011"/><ref name="FreedmanMyers2000">{{Kitap kaynağı|author1=David Noel Freedman|author2=Allen C. Myers|author3=Astrid Biles Beck|title=Eerdmans Dictionary of the Bible|url={{Google Kitaplar |plainurl=yes |id=P9sYIRXZZ2MC |page=61 }} |accessdate=24 Mart 2013|year=2000|publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing|isbn=978-0-8028-2400-4|page=61}}</ref> 11. yüzyılda [[Selçuklular]]ın göçleri sonucunda topraklar üzerinde [[Türkleştirme]] hareketi başladı ve 1071 [[Malazgirt Muharebesi]] sonrasında gelen Selçuklu zaferiyle Anadolu'daki Bizans üstünlüğü büyük ölçüde kırıldı.<ref>{{Kitap kaynağı |year=1996 |chapter=Turkish Origins |chapterurl=http://countrystudies.us/turkey/5.htm |editor1-last=Metz |editor1-first=Helen Chapin |title=Turkey: A Country Study |series=Area handbook series |edition=fifth |location=Washington DC |publisher=[[United States Government Publishing Office]] for the [[Federal Research Division|Federal Research Division of the Library of Congress]] |isbn=0-8444-0864-6 |lccn=95049612}}</ref> [[Anadolu Selçuklu Devleti|Anadolu Selçukluları]], Anadolu'yu 1243'teki [[Moğol istilaları|Moğol istilasına]] kadar yönetti. İstila sonrasında pek çok küçük [[Anadolu beylikleri|Türk beyliği]] ortaya çıktı.<ref name=mfk&gl>{{Kitap kaynağı|last1=Mehmet Fuat Köprülü&Gary Leiser|title=The origins of the Ottoman Empire|page=33|accessdate=10 Eylül 2014}}</ref>

 

 

Türkiye, [[başkanlık sistemi]]yle yönetilen [[Demokrasi|demokratik]], [[Laik devlet|laik]] ve [[Üniter devlet|üniter]] bir [[anayasal cumhuriyet]]tir.<ref name="cia">{{Web kaynağı | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html | title = Turkey | publisher = The World Factbook | accessdate = 9 Şubat 2013 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160709035610/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html | arşivtarihi = 9 Temmuz 2016}}</ref><ref name=multicultural>{{Web kaynağı | title = What really matters about Multiculturalism in Turkey by Rabee Al-Hafidh | url = http://www.todayszaman.com/op-ed_what-really-matters-about-multiculturalism-in-turkey-by-rabee-al-hafidh-_303176.html | website = http://www.todayszaman.com | accessdate = 18 Şubat 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160305005402/http://www.todayszaman.com/op-ed_what-really-matters-about-multiculturalism-in-turkey-by-rabee-al-hafidh-_303176.html | arşivtarihi = 5 Mart 2016}}</ref> Resmî dili, nüfusun %85'inin anadili olan [[Türkçe]]dir.<ref name=milliyet-languages>{{Web kaynağı | url = http://www.milliyet.com.tr/2007/03/22/guncel/agun.html | title = Türkiye'nin yüzde 85'i 'anadilim Türkçe' diyor | publisher = Milliyet.com.tr | accessdate = 4 Kasım 2012 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160303202847/http://www.milliyet.com.tr/2007/03/22/guncel/agun.html | arşivtarihi = 3 Mart 2016}}</ref> Ülkenin %70-80'ini [[Türkler]], geriye kalanını [[Lozan Antlaşması|Lozan]]'a göre yasal olarak tanınan ([[Türkiye Ermenileri|Ermeniler]], [[Rumlar]] ile [[Türkiye'deki Yahudiler|Yahudiler]]) ve yasal olarak tanınmayan ([[Arnavutlar#Türkiye|Arnavutlar]], [[Boşnaklar]], [[Türkiye'deki Çerkesler|Çerkesler]], [[Çveneburi|Gürcüler]] ile [[Türkiye Kürtleri|Kürtler]] vb.) halklar oluşturmaktadır.<ref name="cia"/><ref name="minorities">{{Web kaynağı | title = Turkey Overview | url = http://www.minorityrights.org/4387/turkey/turkey-overview.html | website = http://www.minorityrights.org | accessdate = 27 Kasım 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150909185440/http://www.minorityrights.org:80/4387/turkey/turkey-overview.html | arşivtarihi = 9 Eylül 2015}}</ref><ref name="etnikyapi">{{Kitap kaynağı|author=Ali Tayyar Önder|title=Türkiye'nin Etnik Yapısı|year=2006|publisher=Kripto Yayınevi|isbn=9786054125036}}</ref><ref name="konda">{{Web kaynağı | url = http://www.konda.com.tr/tr/raporlar/2006_09_KONDA_Toplumsal_Yapi.pdf | title = Toplumsal Yapı Araştırması 2006 | date = 2006 | accessdate = 21 Şubat 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160303233304/http://www.konda.com.tr/tr/raporlar/2006_09_KONDA_Toplumsal_Yapi.pdf | arşivtarihi = 3 Mart 2016}}</ref> Nüfusunun büyük bölümü [[Müslüman]]dır.<ref name="cia" /> [[Avrupa Konseyi]], [[NATO]], [[OECD]], [[Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı|AGİT]] ve [[G20|G-20]] topluluklarına üye olan Türkiye, [[Batı dünyası]]yla bütünleşmiştir. 1963'te [[Avrupa Ekonomik Topluluğu]] [[Ankara Anlaşması (1963)|ortak üyesi]] olmuş, 1995'te [[Avrupa Birliği Gümrük Birliği|AB Gümrük Birliği]]'ne katılmış ve [[Avrupa Birliği]]'ne [[Türkiye'nin Avrupa Birliği üyelik süreci|tam üyelik müzakereleri]]ne 2005'te başlamıştır.<ref name=TR_EUChrono /> Ülke ayrıca [[Türk Keneşi]], [[Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı]], [[İslam İşbirliği Teşkilatı]] ve [[Ekonomik İşbirliği Teşkilatı]] gibi örgütlere de üyedir. Günümüzde Türkiye, büyüyen ekonomisi ve diplomatik girişimleri sayesinde [[bölgesel güç]] olarak kabul edilmektedir.<ref name="Stratfor">{{Web kaynağı | url = http://www.stratfor.com/weekly/20090317_turkey_and_russia_rise | title = Turkey and Russia on the Rise | publisher = Stratfor | date = 17 Mart 2009 | accessdate = 21 Ağustos 2011 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160612152636/https://www.stratfor.com/weekly/20090317_turkey_and_russia_rise | arşivtarihi = 12 Haziran 2016}}</ref><ref name="Heptagon">{{Web kaynağı | url = http://www.heptagonpost.com/Dessi/can_turkey_be_a_source_of_stability_in_the_middle_east | title = Can Turkey Be a Source of Stability in the Middle East? | publisher = heptagonpost.com | date = 18 Aralık 2010 | accessdate = 16 Mayıs 2011 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160424160945/http://heptagonpost.com/Dessi/can_turkey_be_a_source_of_stability_in_the_middle_east | arşivtarihi = 24 Nisan 2016}}</ref><ref name="Eurasiareview">{{Web kaynağı | url = http://www.eurasiareview.com/03012012-turkey-a-welcome-return-to-the-balkans-analysis/ | title = Turkey: A Welcome Return To The Balkans? | publisher = eurasiareview.com | date = 3 Ocak 2012 | accessdate = 15 Kasım 2012 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160531012317/http://www.eurasiareview.com/03012012-turkey-a-welcome-return-to-the-balkans-analysis/ | arşivtarihi = 31 Mayıs 2016}}</ref><ref name=giga-hamburg.de1>{{Web kaynağı | title = The Political Economy of Regional Power: Turkey | url = http://www.giga-hamburg.de/de/system/files/publications/wp204_bank-karadag.pdf | website = http://www.giga-hamburg.de | accessdate =18 Şubat 2015| arşivurl = http://web.archive.org/web/20140210210237/http://www.giga-hamburg.de:80/de/system/files/publications/wp204_bank-karadag.pdf | arşivtarihi = 10 Şubat 2014}}</ref><ref name=dw.de1>{{Web kaynağı | title = Turkey: From regional to global player | url = http://www.dw.de/turkey-from-regional-to-global-player/a-16036132 | website = http://www.dw.de | accessdate = 18 Şubat 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150320004627/http://www.dw.de/turkey-from-regional-to-global-player/a-16036132 | arşivtarihi = 20 Mart 2015}}</ref><ref name=ministryofforeign9>{{Web kaynağı | title = International Organisations | url = http://www.mfa.gov.tr/sub.en.mfa?7cafe2ef-78bd-4d88-b326-3916451364f3 | website = http://www.mfa.gov.tr | accessdate = 10 Eylül 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20151211141620/http://www.mfa.gov.tr:80/sub.en.mfa?7cafe2ef-78bd-4d88-b326-3916451364f3 | arşivtarihi = 11 Aralık 2015}}</ref><ref name=isanet.org1>{{Web kaynağı | title = Theoretical Analysis of Turkey as a Regional Power | url = http://web.isanet.org/Web/Conferences/FLACSO-ISA%20BuenosAires%202014/Archive/3bae0df8-d05d-4837-9811-73216a2a95bf.pdf | website = http://web.isanet.org | accessdate = 18 Şubat 2015 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160407184058/http://web.isanet.org/Web/Conferences/FLACSO-ISA%20BuenosAires%202014/Archive/3bae0df8-d05d-4837-9811-73216a2a95bf.pdf | arşivtarihi = 7 Nisan 2016}}</ref>

1514 yılında [[I. Selim]] (1512–1520), [[Çaldıran Muharebesi]]'nde [[Safevî Devleti|Safevî]] hükümdarı [[Şah İsmail]]'i yenerek imparatorluğun sınırlarını doğu yönünde genişletti. 1517'de [[Osmanlı-Memlük Savaşı|Levant, Mısır]] ve [[Osmanlı Cezayiri|Cezayir]]'i ele geçirdi. Ayrıca [[Kızıldeniz]]'e ulaşmış oldu ve [[Memlûk Sultanlığı]]'nı yıkarak [[Halifelik|halifeliğin]] [[Osmanlı Hanedanı]]'na geçmesini sağladı. Ardından Kızıldeniz, [[Umman Denizi]] ve [[Basra Körfezi]] üzerinde Osmanlı ve [[Portekiz İmparatorluğu|Portekiz]] imparatorlukları arasında [[Hint Okyanusu]]'nda üstünlüğü ele geçirmek için [[Hint seferleri|çeşitli deniz muharebeleri]] yapıldı. Portekizlilerin Hindistan üzerinde egemenlik sağlaması Osmanlı tarafından bir tehdit olarak algılandı; çünkü 15. yüzyıl sonlarındaki [[Coğrafi Keşifler]] sayesinde [[Ümit Burnu]] ve [[Amerika]]'nın keşfedilmesi, Osmanlı'nın elinde tuttuğu [[Doğu Asya]] ile [[Batı Avrupa]] arasında ticareti sağlayan [[İpek Yolu|eski ticaret yolları]]nın önemini yitirmesine neden olup [[Osmanlı ekonomisi]]ni olumsuz yönde etkilemişti.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.theottomans.org/english/history/history1800_2.asp | başlık = TheOttomans.org - Discover The Ottomans | erişimtarihi = 9 Ağustos 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20151219203623/http://www.theottomans.org:80/english/history/history1800_2.asp | arşivtarihi = 19 Aralık 2015}}</ref>

 

 

Osmanlı İmparatorluğu, Batı Avrupa'da gerçekleşen [[Rönesans]], [[Bilimsel devrim|Bilimsel Devrim]], [[Aydınlanma Çağı]] ve [[Sanayi Devrimi]] gibi yeni gelişmeleri ülkesine getiremeyerek çağın gerisinde kaldı.<ref name=yeditepe.edu.tr>{{Web kaynağı | last1 = Yavuz | first1 = Erdal | başlık = The Industrial Revolution and Consequences | url = https://www.yeditepe.edu.tr/dotAsset/74101.pdf | yayımcı = yeditepe.edu.tr | erişimtarihi = 26 Ağustos 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20130903085057/http://www.yeditepe.edu.tr:80/dotAsset/74101.pdf | arşivtarihi = 3 Eylül 2013}}</ref> [[Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları|Kutsal İttifak Savaşları]]'nın bitmesiyle 1699'da imzalanan [[Karlofça Antlaşması]] sonrasında Osmanlı İmparatorluğu yavaşça [[Osmanlı İmparatorluğu gerileme dönemi|gerilemeye başladı]]. Yapılan pek çok ıslahat ve 19. yüzyılda ilan edilen [[Tanzimat Fermanı]] ülkenin modernleşmesini amaçladı, ancak başarılı olamadı. Bunun yanı sıra ülkede toprak bütünlüğünü korumak için geliştirilen, farklı dinî ve etnik kökenlere sahip kişilerin bir arada yaşaması fikrini içeren [[Osmanlıcılık]] akımı da başarıya ulaşamayarak [[Osmanlı İmparatorluğu dağılma dönemi|dağılmanın önüne geçemedi]].<ref name=academia.edu>{{Web kaynağı | last1 = Yalçın | first1 = Özgür | title = Reformation_of_Ottoman_Bureaucracy_A_Failed_Attempt | url = http://www.academia.edu/3118454/Reformation_of_Ottoman_Bureaucracy_A_Failed_Attempt | website = http://www.academia.edu/ | accessdate = 26 Ağustos 2014 | arşivengelli = evet}}</ref> 1854'te [[Kırım Savaşı]] sırasında Osmanlı İmparatorluğu ilk kez [[dış borç]]lanmaya gitti, ancak alınan borçlar ödenemedi. Sonraki yirmi yıl içinde yüksek seviyelere ulaşarak ekonominin iflasın eşiğine gelmesine sebep oldu ve Osmanlı hükûmetini zor durumda bıraktı.<ref>Douglas Arthur Howard: "The History of Turkey", sayfa 71.</ref> Bunu [[Doğu Sorunu|1875-78 Doğu Krizi]] ve [[1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı]] gibi felaketler izledi. Sonuç olarak Osmanlı ekonomisi borçlarını ödeyemeyerek harap duruma gelince alacaklı ülkeler tarafından 1881'de, borçların tahsilatını sağlayacak [[Düyun-u Umumiye]] kuruldu. Böylece Osmanlı devletinin gelirlerinin kontrolü alacaklı ülkelerin eline geçti.<ref name=books.google.com.tr>{{Web kaynağı | last1 = Krasner | first1 = Stephen D. | başlık = Sovereignty: Organized Hypocrisy | url = http://books.google.com.tr/books?id=tHJ5m56sBX4C&pg=PA135&lpg=PA135&dq=the+Ottoman+Empire+took+its+first+foreign+loans&source=bl&ots=z8eQRDEkwj&sig=zTCxdqm0YkHcjhb9skWZ-IIIFKU&hl=tr&sa=X&ei=kdr8U_mCN8fNygOqlYC4BQ&ved=0CCsQ6AEwAg#v=onepage&q=the%20Ottoman%20Empire%20took%20its%20first%20foreign%20loans&f=false | website = http://books.google.com.tr | erişimtarihi = 26 Ağustos 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150405044507/http://books.google.com.tr/books?id=tHJ5m56sBX4C&pg=PA135&lpg=PA135&dq=the+Ottoman+Empire+took+its+first+foreign+loans&source=bl&ots=z8eQRDEkwj&sig=zTCxdqm0YkHcjhb9skWZ-IIIFKU&hl=tr&sa=X&ei=kdr8U_mCN8fNygOqlYC4BQ&ved=0CCsQ6AEwAg | arşivtarihi = 5 Nisan 2015}}</ref> 20. yüzyıl başlarında Osmanlı İmparatorluğu, [[Büyük güç|Avrupalı güçlerle]] karşılaştırıldığında sanayileşememiş gelişmemiş bir ülke konumuna geldi.<ref name=globaled.org>{{Web kaynağı | başlık = The Ottoman Empire | url = http://www.globaled.org/nyworld/materials/ottoman/modernization.html | yayımcı = globaled.org | erişimtarihi = 26 Ağustos 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150708053143/http://www.globaled.org:80/nyworld/materials/ottoman/modernization.html | arşivtarihi = 8 Temmuz 2015}}</ref>