Samsun: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
→Demografi: Güncelleme |
→Etimoloji: Ufak düzenleme yapıldı |
||
90. satır:
== Etimoloji ==
[[Dosya:Monnaie en bronze, Pont Amisos, 85-65 BCE, revers.jpg|250px|küçükresim|Üzerinde [[Grekçe]] ΑΜΙΣΟΥ yazan ve yaklaşık MÖ 85-65 yıllarına tarihlenen [[Pontus Krallığı]] devri tunç sikkesi.]]
Şehrin [[Hititler]] döneminde Eneti adını taşıdığı düşünülmekteyse de buna dair kesin bir kanıt yoktur.<ref>{{kitap kaynağı|yazar=Homeros|yazarbağı=Homeros|diğerleri=A. Kadir, Azra Erhat, çev.|başlık=İlyada|basım=24|yıl=2008|yayıncı=Can Yayınları|yer=İstanbul|isbn=9789755103778|sayfa=116|alıntı=Erkek yürekli Pylaimenes komuta eder Paphlagonialılara, gelmişler yabankatırlarıyla ünlü Enetlerin yurdundan...}}</ref><ref>{{web kaynağı|başlık=Strabo, Geography, Book 12, chapter 3|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0198:book=12:chapter=3&highlight=eneti|yayıncı=tufts.edu|erişimtarihi=10 Ocak 2014|dil=İngilizce|arşivurl=http://www.webcitation.org/6NLGjQQzG|arşivtarihi=13 Şubat 2014}}</ref>{{kdş|Strabon|2000|s=34}}{{Kdş|Kolağasıoğlu|Şirin|2016|s=4}} Yaklaşık MÖ 670 yılında [[Yunanlar|Greklerin]] kolonize ettiği bölgeye [[Perikles]]'in onuruna Peiraieus ({{dil-grc|Πειραιεύς}}) adı verilmiş,{{kdş|Jones|1971|s=148}}<ref>{{dergi kaynağı|soyadı=Emir|ad=Osman|başlık=M.Ö. VI. Yüzyılda Samsun ve Çevresinde Kolonizasyon Faaliyetleri|dergi=Samsun Sempozyumu: 13-16 Ekim 2011|yıl=2012|cilt=3|sayfalar=670|yayıncı=Samsun Valiliği|yer=Samsun|isbn=9786056334900}}</ref>
1100'lerin ilk çeyreğinde [[Melik Gazi]] tarafından Amisos'un yanına yeni bir şehir kurulmuş ve Türk akıncıları yeni kurulan kente kendi aralarında "Amisos'un yanındaki şehir" anlamına gelen İsamisos adını vermişlerdir.{{kdş|Sarısakal|2002|s=12}} 1200'lerin ilk çeyreğinde [[Ceneviz Cumhuriyeti|Cenevizliler]]in yerleştiği Amisos çeşitli kaynaklara göre Amisum, Simissi, Sinuso, Semiso ad varyasyonlarıyla anılmıştır.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Ussher|ad=James|başlık=The Whole Works|yıl=1864|yayıncı=Hodges and Smith|sayfalar=564|soyadı2=Elrington|ad2=Charles Richard|yazarbağı=James Ussher|yazarbağı2=Charles Richard Elrington|dil=İngilizce|cilt=9}}</ref><ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Schiltberger|ad=Johannes|başlık=The Bondage and Travels of Johann Schiltberger|yıl=2013|yayıncı=Adegi Graphics|yer=Londra|isbn=9780543013989|yazarbağı=Johannes Schiltberger|editör=Karl Friedrich Neumann|bölüm=VIIII|dil=İngilizce}}</ref><ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Kurtoğlu|ad=Fevzi|başlık=Türk Bayrağı ve Ay Yıldız|yıl=1992|yayıncı=Türk Tarih Kurumu Yayınları|yer=Ankara|erişimtarihi=10 Ocak 2014|sayfa=54}}</ref><ref>{{dergi kaynağı|soyadı=Danişmend|ad=Nazan|başlık=Anadolu Türk Bayrakları|dergi=Türklük|yıl=1939|sayı=1|erişimtarihi=10 Ocak 2014|sayfa=18-19}}</ref> Aynı dönemlerde şehrin ismi Türkler tarafından {{dil|ar|صاميسون}} şeklinde yazılmaya ve Samisun şeklinde söylenmeye başlamıştır.<ref>{{dergi kaynağı|soyadı=Dilcimen|ad=Kâzım|başlık=Samsun Kelimesi|dergi=19 Mayıs Samsun Halkevi Dergisi|yıl=1942|sayı=56|sayfa=18}}</ref> [[İbn Bîbî]]'nin ''[[el-Evâmirü'l-Alâiyye fi'l-umûri'l-Alâiyye]]''sinde, [[Kerimüddin Mahmud-i Aksarayî]]'nin kaleme aldığı ''[[Müsâmeretü'l-Ahbâr]]''{{'}}da<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Mahmud-i Aksarayî|ad=Kerimüddin|başlık=Müsameretü'l-Ahbar|sayfalar=183-206-293-302-306|dil=Osmanlı Türkçesi|yazarbağı=Kerimüddin Mahmud-i Aksarayî}}</ref> ve erken dönem Osmanlı tarihçilerinden [[Şükrullah]]'ın ''[[Behcetü't Tevârîh]]''<ref>{{kitap kaynağı|başlık=Behcetü't Tevârîh|sayfalar=534-544|yazar=Şükrullah|dil=Osmanlı Türkçesi|yazarbağı=Şükrullah}}</ref> ile Nişancı Mehmed Paşa'nın ''Risâle-i Selâtîn-i Osmâniyye''<ref>{{dergi kaynağı|soyadı=Yinanç|ad=Mükrimin Halil|başlık=Millî Tarihimize Dair Bir Vesika|dergi=Târîh-i Osmânî Encümeni Mecmuası|sayfa=97-103|yazarbağı=Mükrimin Halil Yinanç|yer=İstanbul|sayı=3|yıl=1913|dil=Osmanlı Türkçesi}}</ref> adlı eserlerinde kentin ismi Samisun şeklinde geçmektedir.
Kentin adını {{dil|ar|صامسون}} yani Samsun şeklinde yazıp okuyan ilk kişi [[İbn Saîd (1213 doğumlu)|İbn Saîd]]'dir.{{kdş|Sarısakal|2002|s=12}} Selçuklu Sultanı II. Gıyâseddin Mesud ve İlhanlı Hükümdarı Olcaytu adına basılmış sikkelerde de yer alan Samsun sözcüğü bu sikkelerde İbn Saîd'in yazdığı gibi yazılmıştır.{{kdş|Sarısakal|2002|s=12}}
Osmanlı İmparatorluğu'nun neredeyse tüm dönemlerinde şehrin adı {{dil|ar|صامسون}} Samsun olarak yazılmıştır. Özellikle de Osmanlı tarihçileri [[Hoca Sâdeddin Efendi]] ve [[Cenâbî Mustafa Efendi]] ile bundan sonra gelenler arasında bu yazım esas alınmıştır.{{kdş|Sarısakal|2002|s=12}} Erken Osmanlı döneminde ise farklı kullanımlar vardı. Şehrin adı ilk Osmanlı tarihçilerinden [[Neşrî]]'nin ''[[Kitâb-ı Cihannümâ]]'' adlı eserinde hem {{dil|ar|صامسون}} Samsun hem de {{dil|ar|صمسون}} S<sup><small>[a]</small></sup>msun, [[Ahmedî]]'nin ''[[İskendernâme]]''sinde heceleri ayrı şekilde {{dil|ar|صام سون}} Sam Sun, [[Oruç Bey]]'in ''[[Tevârîh-i Âl-i Osman (Oruç Bey)|Tevârîh-i Âl-i Osman]]''{{'}}ında ise hem {{dil|ar|صمسون}} S<sup><small>[a]</small></sup>msun hem de {{dil|ar|صام سون }} Sam Sun şeklinde geçmektedir.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Asım|ad=Necip|başlık=Osmanlı Tarih Nüvisleri ve Müverrihleri|yıl=1910|yayıncı=Târîh-i Osmânî Encümeni Mecmuası|yer=İstanbul|sayfa=22-28|sayı=1|dil=Osmanlı Türkçesi}}</ref>
=== Efsaneler ===
Samsun adının kökeninin [[İbranice]]den ve [[Osmanlı Türkçesi]]nden geldiği hakkında iki farklı görüş vardır
İsmin Türkçe olduğunu savunan görüşe göre ise isim Osmanlı Türkçesindeki ''köpek'' anlamına gelen kelimeden türemiştir.{{kdş|Sarısakal|2002|s=13}} ''[[Kamûs-ı Türkî]]''{{'}}de yazılışı {{dil|ar|صڭسون}} yani s<sup><small>[a]</small></sup>nsun olarak gösterilen kelimenin anlamı ''iri köpek'' olarak verilmektedir.<ref>{{ansiklopedi kaynağı|yazar=Şemseddin Sâmi|yazarbağı=Şemseddin Sâmi|ansiklopedi=Kamûs-ı Türkî|başlık=صڭسون|çeviribaşlık=S<sup>[a]</sup>nsun|dil=Osmanlı Türkçesi|tarih=1901|yayıncı=İkdam Matbaası|cilt=2|yer=İstanbul|sayfalar=829}}</ref> Yine ''Kamûs-ı Türkî''{{'}}de bulunan {{dil|ar|صڭسونجی}} yani s<sup><small>[a]</small></sup>nsuncu ise ''kavga köpeklerini idare eden askerî birim'' anlamına gelmektedir.<ref>{{ansiklopedi kaynağı|yazar=Şemseddin Sâmi|yazarbağı=Şemseddin Sâmi|ansiklopedi=Kamûs-ı Türkî|başlık=صڭسونجی|çeviribaşlık=S<sup><small>[a]</small></sup>nsuncu|dil=Osmanlı Türkçesi|tarih=1901|yayıncı=İkdam Matbaası|cilt=2|yer=İstanbul|sayfalar=829}}</ref><ref>{{ansiklopedi kaynağı|soyadı=Pakalın|ad=Mehmet Zeki|yazarbağı=Mehmet Zeki Pakalın|ansiklopedi=Osmanlı Tarih ve Deyimleri Sözlüğü|başlık=Sansuncu|tarih=1993|yayıncı=Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları|cilt=3|yer=İstanbul|sayfalar=124|isbn=9751107334}}</ref> [[Nef'i]]'nin ''[[:wikisource:tr:Sihâm-ı Kazâ|Sihâm-ı Kazâ]]'' hicviyesinde de "a samsun-ı muazzam a köpek" ifadesi geçmektedir.<ref>{{kitap kaynağı |soyadı1=Öngören |ad1=Ferit |editör1-soyadı=Balcıoğlu |editör1-ad=Semih |editör2-soyadı=Öngören |editör2-ad=Ferit |başlık=50 Yılın Türk Mizah ve Karikatürü |tarih=1973 |yayıncı=Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları |yer=İstanbul |sayfa=101 |bölüm=50 Yılın Türk Hicvi}}</ref> [[Joseph von Hammer-Purgstall]]'ın ''[[Devlet-i Osmâniye Tarihi]]'' eserinde ise [[II. Bayezid]] döneminde Osmanlı ordusunda zağarcılar gibi samsuncular adıyla bir avlanma birimi bulunduğu yazmaktadır.{{kdş|Sarısakal|2002|s=13}} Ayrıca [[I. Süleyman]] döneminde [[İstanbul]]'da Samsun hane mesiresi adında bir mesire yeri olduğu da bilinmektedir.<ref>{{haber kaynağı|soyadı=Refik|ad=Ahmed|başlık=Boğazın Rumeli Kıyısı|erişimtarihi=10 Ocak 2014|gazete=Akşam|tarih=8 Şubat 1936|sayfalar=8}}</ref> Fakat Samsun ile s<sup><small>[a]</small></sup>nsun, samsuncular ya da Samsun hane mesiresi arasında bir bağ olduğu ve ismin buradan türediğine dair bir kanıt bulunmamaktadır.{{kdş|Sarısakal|2002|s=13}}
{{Çoklu resim
|