İslam: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
düzeltme AWB ile |
düzeltme AWB ile |
||
123. satır:
Kadere iman; hayır veya şer, her işin Allah'ın irade, takdir ve yaratmasıyla olduğuna inanma şeklinde tarif edilir. Sünni İslam ilahiyatında Allah'ın ezelî ve ebedî ilmi ve bilgeliğinin gereği olarak her şeyin onun bilgisi dâhilinde olduğuna ve bu bilgilerin miktar, ölçü anlamında bir deyim olarak Kur'an'da da geçen, “[[Levh-i Mahfûz]]”da yazılı kader olduğuna, zamanı geldiğinde de bu bilgilerin kuvveden fiile çıktığına ([[kaza]]) inanılır.
Kader Kur'an'da imanın bir unsuru, parçası olarak geçmez. Bununla birlikte [[Cibril Hadisi]]'nin bazı sürümlerinde Muhammed imanı tanımlarken kader de geçmektedir.<ref name="cibril">[http://samil.ihya.org/?t2=oku&an=330&g=E1WA&s=6&t4=&t3=cibril.had%CEsi "Cibril Hadisi" tercümesi]; özgün kaynak: Buhârî, İman 1; Müslim, İman 1</ref> Kadere iman [[Sünnilik|Sünni]] İslam âlimleri tarafından [[imanın şartları]]ndan birisi olarak görülür iken, Şiilikte "usul-i din"den değildir.
Kader, [[kelam]]cılar arasında en çok tartışılan konulardandır. Kaderin [[İslam'da iman|iman tanımı]] içerisinde geçip geçmemesi gerektiği yanında, kadere karşı insan iradesinin gücü, kaderin değişip değişmeyeceği ve kader karşısında insanın sorumluluğu gibi konular uzun tartışmalara sebep olmuştur.
141. satır:
İbadetin İslam [[akide]]sinin bir parçasını teşkil edip etmediği hususunda değişik görüşler vardır:
*[[Matüridilik|Maturidiyye]] ve [[Eş'ariyye]] gibi [[
*[[Selefiyye]], [[Hariciyye]], [[Mutezile]], [[Zeydiyye]] gibi mezheplere göre ibadet, imanın bir parçasıdır.<ref>Kılavuz, Ahmed Saim. "İman-Küfür Sınırı". sf 24-26. Marifet Yayınları, İstanbul, 1990</ref><ref>Kılavuz, A. Saim. "İslam Akaidi ve Kelam'a Giriş". 24.</ref> İbadetin seviyesine göre imanın artıp eksilebileceği veya zayıflayabileceği de ileri sürülmüştür.<ref>[http://www.brillonline.nl/public/iman Gardet, L. "Īmān ." ''Encyclopaedia of Islam''. Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2006. Brill Online.] <http://www.brillonline.nl/public/iman> URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008</ref><ref>Kılavuz, A. Saim. "İslam Akaidi ve Kelam'a Giriş". 34-35.</ref><ref>Kılavuz, A. Saim. "İslam Akaidi ve Kelam'a Giriş". 29-30.</ref>
226. satır:
[[Ehl-i Beyt]]'in düşmanı olan kişileri sevmemek; İnananların Ehl-i Beyt'i sevmeyenleri sevmemeleri, Ehl-i Beyt düşmanlarına düşman olmaları anlamına gelir ve Şiilikte önemli bir yere sahiptir.
Bu anlayış sebebiyle şiiler, sünnilikte [[sahabe]] olarak bir çeşit kutsallık atfedilen ilk müslümanlardan bazılarına karşı nefret olarak tanımlanabilecek antipatik duygular gösterirler. Anlayışın etkileri [[hadis]] gibi dini referanslarda görülebileceği gibi günlük yaşamda, çocukların isimlendirilmesi gibi hususlarda da net olarak görülür. Yine bu sebeple [[Şii]] ve [[Alevilik|Alevi]] inancına mensup olan Müslümanlar geleneksel olarak Allah, Muhammed adının yanında ilk halifeler olan [[Ebubekir]], [[Ömer]] ve [[Osman]]'ın adlarının da süsleme olarak duvarlarına asıldığı [[Sünnilik|Sünni]] ibadethanelerine gitmezler.
== Toplumsal yapıyla ilgili düzenlemeler ==
296. satır:
[[Dosya:Muslims schools.png|sağ|thumb|Mezhepler ve [[İslam dini fıkıh mezhepleri|fıkıh mezhepleri]]:<br />
[[Sünnilik|Sünni]]:<br />
Açık Yeşil: [[Hanefi mezhebi|Hanefi Mezhebi]]
Turuncu: [[Maliki mezhebi|Maliki Mezhebi]]
321. satır:
{{Ana madde|Sünnilik}}
Dünyadaki en yaygın siyasi mezhep [[Sünnilik]]tir ve günümüzdeki [[Müslüman]] topluluğun çoğunluğu [[Sünnilik|Sünni]]'dir<ref name="Sünni İslam">"Sunni Islam." Dictionary of the Israeli-Palestinian Conflict. Vol. 2. Detroit: Macmillan Reference USA, 2005. 440. Gale Virtual Reference Library. Gale.</ref>. Sünniler Şiâ'dan farklı olarak peygamberin ölümünden sonra halife olan ilk [[dört halife]]nin (Hulefa-i Raşidin) hepsini tanır ve dört halifeyi ''doğruluk üzere olan halifeler'' olarak saygı ve sevgiyle anarlar<ref name="galeMezhep">Kamali, M. Hashim. "Madhhab." Encyclopedia of Religion. Ed. Lindsay Jones. Vol. 8. 2nd ed. Detroit: Macmillan Reference USA, 2005. 5547-5550. Gale Virtual Reference Library. Gale.</ref><ref name="oxfordSünni">[http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2280 "Sunni Islam" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.] Oxford University Press. <http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2280> URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008.</ref>. Sünnilikte farklı alimler farklı imamet, hilafet tanımları yapsalar da ortak nokta herhangi bir kimsenin soyunun imameti hak ettiği fikri bulunmaz ve bu da genel olarak Şia ile arasındaki en büyük ayrılıklardandır. Nitekim imamet, halife makamı Sünnilik'te önemli olsa da Şia'nın çoğu mezhebinde olduğu gibi itikatta bir yere sahip değildir. Aynı şekilde peygamberin torunu [[Hüseyin]]'in [[Kerbelâ]]'da öldürülmesi hadisesi genel olarak üzücü bir olay olarak kabul edilip, [[Yezid]] Sünni cemaat içerisinde sıklıkla yerilse ve Sünnilikte isim olarak neredeyse hiç kullanılmasa da<ref>[http://www.sorularlaislamiyet.com/subpage.php?s=show_qna&id=7452 Yezid üzerine bir soru - sorularlaislamiyet.com] URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008.</ref><ref>[http://www.risaleinurenstitusu.org/index.asp?Section=Enstitu&SubSection=EnstituSayfasi&Date=03.09.2004&TextID=799 Portre: Yezid - risaleinurenstitusu.org] URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008.</ref>, Şia'dakine benzer bir şekilde [[Kerbelâ Olayı]] her yıl törenlerle anılmaz. Şiâ'daki çeşitli mezheplerde bulunana benzer bir [[Mehdi]] inanışı olmadığı gibi, imamet anlayışının farklılığı sebebiyle herhangi bir imamet silsilesi de bulunmamaktadır. Ek olarak Şia'da birçok mezhebin kabul ettiği imamların üstün akli kabiliyeti, bilgi ve hikmeti olduğu, günahsız ve hatasız oldukları gibi fikirler Sünnilikte bulunmaz<ref name="galeŞiiSünni">Nasr, Seyyed Hossein. "Shiism: Ithnā ʿAsharīyah." Encyclopedia of Religion. Ed. Lindsay Jones. Vol. 12. 2nd ed. Detroit: Macmillan Reference USA, 2005. 8337-8346. Gale Virtual Reference Library. Gale.</ref>. Ayrıca Şia'da çoğunluk imamların sözlerini de hadis külliyatından sayarken Sünnilikte hadis külliyatı sadece Muhammed'in sözlerini ve eylemlerini kapsar<ref name="galeŞiiSünni" />.
Sünnilerin takip ettikleri akide (inanç) mezhepleri üç tanedir: [[Matüridilik]], [[Eşarilik|Eş'arilik]] ve [[Selefiyye]]<ref>[http://www.sorularlaislamiyet.com/subpage.php?s=article&aid=591 Ehl-i Sünnet - sorularlaislamiyet.com]</ref>. Matüridilik ve Eş'arilik aralarında teorik [[fıkıh]]ta yirmi kadar noktada farklılık varsa da birbirlerine çok benzerler. Bu iki mezhebin dışında Sünnilerin takip ettiği ve her ne kadar her daim bir itikat mezhebi olarak anılmasa da, inanç ile ilgili kararlar veren bir başka mezhep de [[Selefiyye|Selefiliktir]]. Gerek Matüridilik gerekse Eşarilik itikadi meselelerde [[müteşabih]] [[ayet]]leri yorumlarken akla başvursa da Selefilik bunu doğru bulmaz; bunun yerine [[müteşabih]] [[ayet]]leri olduğu gibi kabul eder. Ayrıca iman tanımı, Matüridilik ve Eşarilikte büyük oranda benzerken Selefilikte daha farklıdır. Örneğin Matüridilikte imanda artma veya azalma mümkün değilken ve ibadet farz olsa da imanın bir parçası sayılmazken Selefiliğe göre imanda artma ve azalma mevcut olduğu gibi ibadet de imanın bir parçasıdır. [[Sahabe]]leri hayırla anarlar. [[Ehl-i Sünnet]] [[i'tikad]]ında yaygın olan dört büyük fıkıh mezhebi bulunur. Bunlar: [[Hanefîlik]], [[Şafiîlik]], [[Malikîlik]] ve [[Hanbelîlik]]'tir.<ref name="oxfordSünni" /> Bu mezheplerin arasında [[Hanefilik]] ve [[Şafiilik]] sıklıkla [[Matüridilik]] ve [[Eşarilik]] bazlı itikadi görüşlere sıcak bakarken, [[Hanbelîlik]] ise [[Eşarilik]] ve [[Selefilik]] bazlı görüşlere sıcak bakmıştır ve Hanbeliliğin kurucusu olan [[Ahmed bin Hanbel]] genel olarak bir Selef âlimi sayılır. Sünni fıkıh uygulamalarında temel kaynaklar iki tanedir; Kur'an ve Sünnet<ref name="ehlisünnet">[http://www.sorularlaislamiyet.com/subpage.php?s=article&aid=591 Ehl-i Sünnet - sorularlaislamiyet.com] URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008.</ref>. Bu temel fikir dört büyük fıkıh mezhebi tarafından da kabul edilmiştir.
367. satır:
Fıkıh mezhepleri, [[İslam hukuku]] olan fıkhın farklı yorumlanması nedeniyle oluşmuş mezheplerdir. Bunlar temelde itikadî konularla yani inanç esaslarıyla ilgilenmeseler de, İslam hukukunda kullandıkları [[metodoloji]]ye yakın bir metodolojiyi kullanan çeşitli itikadî mezheplerle yakınlaşmışlar, belirli itikadî fikirleri savunmuşlardır. Nitekim zaman zaman fıkıh âlimleri itikadî eserler de vermiştir; örneğin bir Sünni fıkıh mezhebi olan Hanefîliğin kurucusu konumundaki [[Ebu Hanife]]'nin çeşitli itikadî fikirleri bulunmaktadır ve kendisinden sonra gelen bazı itikat, kelam alimleri bu fikirleri kullanmışlardır<ref name="WheelerHanefi">Wheeler, Brannon M. "Abu Hanifa (699–767)." Encyclopedia of Islam and the Muslim World. Ed. Richard C. Martin. Vol. 1. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 8-9. Gale Virtual Reference Library. Gale.</ref>.
{{Fıkıh}}
[[Sünnilik|Sünni]] [[fıkhi mezhepler]]inin başlıcaları: [[Hanefîlik]], [[Şafiîlik]], [[Malikîlik]] ve [[Hanbelîlik]] [[Fıkhi mezhepler|mezhepleridir]].<ref name="Sünni İslam" /><ref name="Libson">Libson, Gideon. "Fiqh." Encyclopaedia Judaica. Ed. Michael Berenbaum and Fred Skolnik. Vol. 7. 2nd ed. Detroit: Macmillan Reference USA, 2007. 41-43. Gale Virtual Reference Library. Gale.</ref><ref name="Sünni İslam2">El-hibri, Tayeb. "Sunni Islam." Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa. Ed. Philip Mattar. Vol. 4. 2nd ed. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 2122-2124. Gale Virtual Reference Library. Gale.</ref><ref name="Schneider">Schneider, Irene. "Pluralism: Legal and Ethno-Religious." Encyclopedia of Islam and the Muslim World. Ed. Richard C. Martin. Vol. 2. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 533-535. Gale Virtual Reference Library. Gale.</ref> Başlıca Şii fıkıh mezhebi ise [[İsnaaşeriyye]]'den olan [[Caferîlik]]'tir.<ref name="Schneider" /><ref name="galeMezhep2">Wheeler, Brannon M. "Madhhab." Encyclopedia of Islam and the Muslim World. Ed. Richard C. Martin. Vol. 2. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 417-418. Gale Virtual Reference Library. Gale.</ref> Bunların dışında bugün kitlesel anlamda varlığını sürdürmeyen fakat fıkıh meselelerinde tesiri olmuş, tarihî açıdan önemli fıkıh mezhebi de [[Zahiriyye]]'dir<ref name="KaramanZahiri">[http://www.hayrettinkaraman.net/kitap/tarih/0213.htm Karaman, Hayrettin. "İslam Hukuk Tarihi".hayrettinkaraman.net]. URL erişim tarihi: 3 Mayıs 2008.</ref>.
Caferilik ismini [[Ali bin Ebu Talib]]'in torunlarından olan [[fıkıh]] alimi [[Cafer-i Sadık]]'tan almaktadır. Her ne kadar mezhep genel olarak bir Şii ya da Alevi mezhebi sayılsa da Cafer-i Sadık Sünnilerce önem verilen bir âlimdir. Nitekim kendisi, Sünnilikte önemli bir yere sahip, kendi adlarına ekol bulunan çeşitli fıkıh alimlerine, örneğin Hanefiliğin isim babası [[Ebu Hanife]] ondan ilmî açıdan yararlanmıştır. Fıkhî açıdan Caferîlik (veya İsnaaşeriyye) Sünni fıkıh mezhepleriyle benzer kaynaklara ve metodolojilere dayanır. Bununla birlikte özellikle fakihlerin (fıkıh bilginlerinin) ağırlıkları ve önemleri, Sünni mezheplere oranla çok daha önemli bir etki ve yere sahip olmuş, Sünni mezheplerden farklı olarak önemli bir hiyerarşik yapıyı ortaya çıkarmıştır<ref name="galeMezhep2" />.
408. satır:
== Dünyada Müslümanlar ==
[[Dosya:Islam by country.png|sağ|thumb|400px|Nüfusunun %10'undan fazlası Müslüman olan ülkeler. <br> <small>{{legend|#4a6600|[[Sünnilik|Sünni]] nüfusun çuğunlukta olduğu bölgeler}} {{legend|#66004a|[[Şii]] nüfusun çoğunlukta olduğu bölgeler}} {{legend|#04161b|[[İbadilik|İbadi]] nüfusun çoğunlukta olduğu bölgeler}}</small>]]
İslam dini, 1.3 - 1.5 milyar inananıyla [[Hristiyanlık]]tan sonra dünyanın en yaygın ikinci dinidir.<ref>http://www.adherents.com/Religions_By_Adherents.html</ref>
| |||