II. Mehmed: Revizyonlar arasındaki fark

 

== Şehzadeliği ==

27 Receb 835 (30 Mart 1432) Pazar günü şafak vaktinde, devletin başkenti olan [[Edirne]]'de, [[II. Murad]]'ın dördüncü<ref>İnalcık, ''Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi'', "Mehmed II" maddesi.</ref> oğlu olarak dünyaya geldi. Annesi [[Hüma Hatun]], tarihçi [[Franz Babinger|Babinger]] ve yazar [[Patrick Kinross|Lord Kinross]]’a göre [[gayrimüslim]] bir [[köle]]dir. Yine Babinger'e göre, ölümünden sonra [[İran]] efsanelerindeki cennetkuşu [[hüma]]dan esinlenilerek Hüma Hatun olarak adlandırılmıştır.<ref name="The Ottoman Centuries">{{Kitap kaynağı| son =Kinross | ilk =Lord | yazarurl = | yardımcıyazarlar= | yıl =1977 | başlık =The Ottoman Centuries | yayımcı=Sander Kitabevi | yer=İstanbul | id =ISBN 0-224-01379-8 s.87}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı| son =Babinger | ilk =Franz | yıl =2003 | başlık =Fatih Sultan Mehmed ve Zamanı | yayımcı=Oğlak Yayınevi | yer=İstanbul | id =ISBN 975-329-417-4 s.30-31}}</ref>.

 

Sadrazam Halil Paşa’nın çağrısıyla II. Murad [[Anadolu Hisarı]]’nın bulunduğu noktadan [[Rumeli]]’ye geçerek [[Edirne]]'ye geldi ve 10 Kasım 1444’te Hristiyan ordusunu [[Varna Savaşı|Varna]]’da ağır bir yenilgiye uğrattı.<ref name="inalcık2s.28">İnalcık, Halil (2008), ''a.g.e.'' s.28</ref> Varna Savaşı sırasında ve sonrasında Mehmed tahttan çekilmemişse de fiilen padişah II. Murad’dı. Zağanos ve Şahabeddin paşalar genç padişahın otoritesini güçlendirmek için Mehmed’i [[Varna Savaşı]]’na götürmek istemişler ama Sadrazam Halil Paşa buna mani olmuş ve onlara karşı II. Murad’a gerçek padişah muamelesi yapmıştı. Ancak II. Murad savaştan sonra oğlunun konumunu Konstantinopolis’teki [[Orhan Çelebi]]’ye karşı zayıflatmamak için fiilî durumu hakiki bir cülus haline getirmeden [[Manisa]]’ya çekildi.<ref name="inalcik1s76">İnalcık, Halil (1995) ''a.g.e.'' s.76-80</ref>

[[Dosya:Mehmed II and Serpent Column.jpg|küçükresim|336x336px|Mehmed II ve yılanlı sütun, Hünername 16. yüzyıl]]

Murad 1446’nın Mayıs ayında Sadrazam Halil Paşa’nın çağrısıyla bir kere daha Edirne’ye tahtına döndü. Bunun sebebi Mehmed’in [[Konstantinopolis]]’e saldırma planları yapıyor olmasıydı. Halil Paşa kendi gücünü zayıflatacağı düşüncesiyle bu saldırıya karşı gelirken Mehmed’in yandaşı olan Zağanos ve Şahabeddin bu planı destekliyordu. Sonunda Halil Paşa bir yeniçeri isyanı düzenleyerek Mehmed ve yandaşlarını iktidardan uzaklaştırdı.<ref name="inalcık2p28">İnalcık, Halil (2008) ''a.g.e.'' s.28</ref> Murad’ın yeniden tahta geçmesi üzerine Mehmed, [[Manisa]]’ya çekildi, Zağanos Paşa da [[Balıkesir]]’e sürgüne gönderildi.<ref name="babinger59">Babinger, Franz ''a.g.e.'' s.59</ref>

 

 

II. Murad, 3 Şubat 1451 günü öldü. Mehmed babasının ölüm haberini Sadrazam [[Çandarlı (2.) Halil Paşa|Halil Paşa]]’nın özel [[ulak]]la Manisa’ya gönderdiği mektupla aldı. Anlatılana göre "Beni seven ardımdan gelsin!" diyerek atına atlayıp, kuzeye doğru yola çıkmıştı. Mehmed 19 Şubat 1451’de [[Edirne]]’de ikinci kez tahta çıktı.<ref name="Maraş Savunması-1">{{Kitap kaynağı| yazar= Atilla Şahiner | başlık = "Osmanlı Tarihi" | yayımcı= Lacivert Yayınları| yıl=2008 | sayfalar =s. 80}}</ref> [[Çandarlı (2.) Halil Paşa|Çandarlı Halil Paşa]]’yı sadrazamlık makamında tuttu, [[İshak Paşa]]’yı da [[Anadolu Beylerbeyliği|Anadolu]] [[Beylerbeyi]] olarak atadı ve babasının cenazesine eşlik etmek üzere [[Bursa]]’ya gönderdi. Daha sonra babasının [[İsfendiyaroğulları]] beyinin kızından olan sekiz aylık oğlu Küçük Ahmed’i boğdurttu. Bu şekilde kardeş katli yasası da uygulamaya konmuş oldu. Ahmet Çelebi'nin cenazesi de babası Murad'ınkiyle birlikte Bursa'ya gönderildi.<ref name="babinger73">Babinger, Franz ''a.g.e.'' s.73-74</ref>

Mehmed her ne kadar [[Çandarlı (2.) Halil Paşa|Çandarlı Halil Paşa]]’yı görevinde bıraktıysa da artık gerçek iktidar kendisiyle birlikte [[lala]]ları Şahabeddin Paşa ve [[Zağanos Paşa|Zağanos]] paşaların başını çektiği savaşçı kesimin eline geçmişti. Mehmed’in amacı [[Tuna]]’nın güneyindeki [[Balkan]] toprakları ile [[Fırat]]'ın batısındaki [[Anadolu]] topraklarını alarak büyük dedesi [[I. Bayezid|Yıldırım Bayezid]]’in oluşturmaya çalıştığı merkeziyetçi imparatorluğu kurmaktı. Ancak Bayezid'in aksine bunu yapmak için önce [[Konstantinopolis]]’i alması gerektiğini düşünüyordu.<ref name="inalcık2s29">İnalcık, Halil (2008) ''a.g.e.'' s.29</ref> Öte yandan gerek batıda ve gerekse de [[Doğu Roma]]'da yeni padişah genç yaşı ve tecrübesizliği dolayısıyla ilk başta önemli bir tehdit olarak algılanmamıştı. Bu görüş Mehmed’in 1451’de [[Venedik Cumhuriyeti|Venedik]], [[Ceneviz|Ceneviz Cumhuriyeti]], [[Macaristan Krallığı|Macaristan]] ve [[Sırp Despotluğu]] ile babasının yapmış olduğu anlaşmaları yenilemesiyle pekişmişti.<ref name="kro" /> Mehmed Doğu Roma’ya da babası dönemindeki dostane ilişkileri devam ettireceğini ve [[Süleyman Çelebi (şehzade)|Süleyman Çelebi]]’nin Konstantinopolis'teki oğlu Orhan için yıllık 300 bin [[akçe]] ayırdığını bildirmişti.<ref name="babinger77">Babinger, Franz ''a.g.e.'' s.77</ref>

 

 

== Kostantiniyye/İstanbul’un fethi ==

{{Ana madde|İstanbul'un fethi}}

Mehmed kuşatma hazırlıklarına 1451 sonlarında başladı. [[İstanbul Boğazı|Boğaz]]’ın Anadolu yakasında büyük dedesi [[Yıldırım Bayezid|Bayezid]]’in yaptırmış olduğu [[Anadolu Hisarı]]'nın karşısına o dönemde Boğazkesen adı verilen [[Rumeli Hisarı]]’nın inşa emrini verdi. İmparator [[XI. Konstantinos|Konstantinos]] Mehmed’e hisarın yapımı için kendisinden izin alması gerektiğini bildirmek için elçiler gönderdi ancak Mehmed elçileri kabul etmedi. İmparator en son [[1452]]’nin Haziran ayında barış görüşmeleri için bir kere daha elçilerini gönderdi ancak Mehmed elçileri yine reddetti. Bunun anlamı savaştı. Hisar 1452’nin [[Ağustos]] ayında tamamlandı. Böylece boğazın kontrolü Osmanlıların eline geçmiş oldu. Boğazdan geçecek gemiler bundan böyle geçiş parası ödemek zorundaydı. Aksi takdirde gemiler top atışıyla batırılacaktı. 1452 sonlarında ödeme yapmayı reddeden bir Venedik gemisi batırılmış, kaptanı ve tayfası tutuklanmıştı. Söz konusu toplar [[Erdel]]li Urban adında bir top dökümcüsü tarafından yapılmıştı. Mehmed kendisinden [[Konstantinopolis]]’in surlarını yıkabilecek güçte bir top yapıp yapamayacağını sormuş Urban da "Ne Konstantinopolis, ne de [[Babil]]’in surlarının karşı koyabileceği bir top yapabileceğini" söylemişti<ref name="babinger82">Babinger, Franz ''a.g.e.'' s.82-84</ref>.

Osmanlı ordusu 23 Mart’ta [[Edirne]]’den hareket etti ve 2 Nisan’da [[Konstantinopolis]]’e vardı. Aynı gün [[Haliç]]’in girişi zincirle kapatıldı. Karargâhını [[Topkapı, Fatih|Romanus kapısının]] karşısına [[Maltepe, Zeytinburnu|Maltepe]]’ye kuran Mehmed son kez teslim çağrısında bulundu ama imparator reddetti.

 

[[Dosya:Benjamin-Constant-The Entry of Mahomet II into Constantinople-1876.jpg|küçükresim|230px|Benjamin Constant'ın ''II. Mehmed'in Constantinople'a Girişi'' İsimli Tablosu [[Benjamin Constant]]'ın eseri]]

[[Dosya:Zonaro GatesofConst.jpg|küçükresim|230px|Fatih'in İstanbul'a girişi. [[Fausto Zonaro]]'nun eseri]]

 

== Yeni fetihler ==

[[İstanbul’un fethi]]nden sonra Osmanlılara bağlılığını bildiren ve ele geçirdiği bazı kaleleri geri veren Sırplar, Macarlar ile iş birliği yaparak yeniden düşmanlıklarını göstermeye başlamışlardı. Bunun üzerine 1454 -1457 arasında üç kez peşpeşe Sırbistan’a sefer düzenlendi. Belgrad dışındaki bütün Sırp toprakları ele geçirildi.

 

 

=== Eflak ve Boğdan seferleri ===

{{Ana madde|Târgovişte gece baskını}}

[[I. Bayezid|Yıldırım Bayezid]] zamanında vergiye bağlanan Eflâk Prensliği’nin başına Fatih tarafından [[III. Vlad|III. Vlad (Kazıklı Voyvoda)]] getirilmişti.(1456) Osmanlılara bağlı görünen Vlad aslında gizliden gizliye düşmanlık ediyordu. Vlad’ın Fatih’in elçilerini kazığa oturtarak öldürmesi üzerine 1462 yılında Fatih, Eflak’a bir sefer düzenledi. Boğdan’dan da yardım alan Osmanlı kuvvetleri Voyvoda'yı uzun süre takip etti. Neticede, sığındığı Macarların, Osmanlılarla yaptığı anlaşma üzerine Vlad’ı esir etmeleri ile mesele çözüldü. Fatih voyvodalığa Radul'u getirdi ve Eflâk bir Osmanlı eyaleti hâline geldi.

 

== Yenilikleri ve kanunnameleri ==

Fatih, askeri başarılarla [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]’ni büyük bir imparatorluğa dönüştürdü. Bilime, tarihe ve felsefeye özel ilgi gösterdi. Türkçeden başka Arapça, Farsça, Latince ve Yunanca kitaplardan oluşan özel bir kütüphanesi vardı. [[Avni]] takma adıyla şiirler yazdı. Şiirleri Fatih Divanı (1944), Fatih’in Şiirleri (1946), Fatih ve Şiirleri (1959) gibi adlar altında basıldı. Bilim adamlarını ve edebiyatçıları destekleyen Fatih, nesir ustası [[Sinan Paşa]] ile şair [[Ahmed Paşa]]’yı [[vezir]]liğe kadar yükseltti. Ünlü matematikçi ve astronomi bilgini [[Ali Kuşçu]]’nun İstanbul’da kalmasını sağladı. Fatih, İtalyan ressam [[Gentile Bellini]]’yi 1479’da İstanbul’a getirterek resimlerini yaptırdı.

 

 

== Eğitim Hayatı ==

 

Fatih Sultan Mehmet çocukluğundan itibaren yoğun bir İslami ve ilmi eğitim aldı. Kendisinden önceki altı padişah gibi o da askeri hususlarda bilgi ve tekniğe sahipti. Fatih Sultan Mehmet, birçok tarihçi tarafından bir ''Rönesans hükümdarı'' olarak tanımlanmaktadır.<ref>Taha Akyol - İlber Ortaylı, Timaş Yayınları, 2010, İstanbul, Sayfa: 152-153.</ref> Fatih, İtalya ve İtalyan kültürünü tanıyan nadir bir doğu hükümdarıydı.<ref>Osmanlıyı Yeniden Keşfetmek - İlber Ortaylı-Timaş Yayınları-2006, syf:74</ref> Sultan Mehmed'in yanında bulundurduğu Rum tarihçi Kritvulos, onun kendi anadili olan [[Osmanlı Türkçesi]] dışında Arapça, Farsça, İbranice, Keldanice, Slavca, İtalyanca, Yunanca ve Latince bildiğini ifade etmektedir.<ref>Kritovulos'tan naklen İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, C.II. s.149</ref> Fatih'in özellikle İstanbul'un fethinden sonra zengin bir kütüphanesi vardı ve binlerce ciltlik kitaba sahipti. Antik tarihe meraklı olan padişah, Pulutarque'nin ''Geographia'' isimli eserini Yunanca'dan Türkçeye çevirerek coğrafi bilimlere olan ilgisini göstermiştir. Fatih'in sarayında Yunanca ve İtalyanca bilen iki katip bulunuyor ve padişaha eskiçağ tarihiyle ilgili bilgiler veriyordu. Mitolojiyle ilgilenen Fatih, [[Homeros]]'un meşhur [[İlyada Destanı]]'nın kopyasını hazırlatmıştı.<ref>Meydan, Sinan (Son Truvalılar, syf.253)</ref> Fatih'in yanında bulunan İtalyan nedimesi ona Antik Yunanistan'daki düşünürlerin ve Romalı tarihçilerin eserlerini okutmuştu. Fatih papaların, imparatorların, Fransa krallarının, Büyük İskender'in Lombardların vekayinamelerini okumuştu.<ref name="ReferenceA"/> Bizanslı aydın Gregorios Phrantezes, Fatih'in [[Büyük İskender]], Roma imparatoru [[Caesar Divi Filius Augustus|Augustus]], Bizans imparatoru [[Büyük Konstantin]] ve [[Theodosios]] gibi şahsiyetlere karşı hayranlık beslediğini söyler.<ref>Babinger, Franz (Fatih Sultan Mehmet ve İtalya, s. 138)</ref> Ayrıca Fatih ateşli silahlara karşı yoğun ilgi göstermiş, tarihteki ilk havan topu olduğu bilinen [[şahi]]nin çizimlerini bizzat kendisi yapmıştır. [[Divan edebiyatı]]nda Fatih Sultan Mehmet, ''Avni'' mahlasıyla şiirler yazmıştır. Yine padişah, huzurunda felsefi tartışmalar yaptırıyordu. [[Ali Kuşçu]], [[Georgios Trapezuntios]] ve [[Hocazade]] gibi devrin büyük zekalarını korumuş, Hristiyan bilim adamları ve sanatkarları sarayına davet etmiş, onlara iltifat ve ikramlarda bulunmuştur. Fatih ayrıca İtalyan ressam [[Gentile Bellini]]'ye kendi hususi resmi olmak üzere çeşitli portreler ve heykeller yaptırmıştır. Hristiyanlığı yakından tanımak isteyen Fatih, [[Rum Ortodoks Patrikhanesi|İstanbul Ortodoks Kilisesi]]ne patrik olarak atadığı [[II. Gennadios|Gennadios]] ile Hristiyanlık akaidi üzerine müzakereye girişmiş ve bu müzakerenin yazılmasını istemişti. (Gennadios İtikadnamesi) Hatta bu durum Avrupa'da Fatih'in Hristiyanlığa meylettiği şeklinde yorumlanmış ve [[II. Pius|Papa II. Pius]] padişahı Hristiyanlığa davet eden bir mektup kaleme almıştı.<ref>Afyoncu, Erhan (Truva'nın İntikamı syf.147)</ref> Tarihçi [[İlber Ortaylı]] bu konuyla ilgili olarak Fatih'in şüphesiz itikadı olduğunu fakat sofu derecesinde koyu bir Müslüman olmadığını belirtmiştir.<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=khYGI7BFQkM İlber Ortaylı ile Tarih, TRT2, dk:08:13]</ref>