Problem çözme: Revizyonlar arasındaki fark

Problem çözme, hedefe yönelik (goal-directed) davranıştır. Hamlelerin uygulanmasını mümkün kılan alt hedefleri içerir<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Anderson|ad1=John R.|başlık=Cognitive psychology : and Its Implications|tarih=2005|yayıncı=Worth|yer=New York, USA.|isbn= 978-1-4641-4891-0|basım=8th ed.}}</ref>.

 

 

=== Problem Türleri ===

==== İyi tanımlanmış ve iyi tanımlanmamış problemler ====

İyi tanımlanmış problemler(well-defined), problemin bütün açılarının açıkça belli olduğu, başlangıç pozisyonunun, olası hamle ve stratejilerinin ve çözümünün olduğu problemlerdir. Satranç iyi tanımlanmış probleme örnek olarak verilebilir. İyi tanımlanmamış problemler (ill-defined), problemin tanımının iyi bir şekilde belirlenmediği, başlangıç, bitiş pozisyonlarının ve problem çözme metotlarının belirsiz olduğu problem türüdür<ref name=":0" />. Günlük karşılaştığımız problemler iyi tanımlanmamış problemlere örnek verilebilir.

==== Bilgi yönünden zengin ve bilgi yönünden zayıf problemler ====

=== Erken Dönem Problem çözme çalışmaları ===

Problem çözmede ilk çalışmalar [[Edward Thorndike|Thorndike]] tarafından yapılmıştır. Thorndike, yiyecek vermediği kedileri kapalı bir kafese koymuştur ve kedilerin kafesten görebileceği, ancak ulaşamayacağı uzaklığa yiyecek koymuştur. İlk olarak, kedi kafesin etrafını tırmalamış ve bir süre sonra kilidin çubuğuna vurarak kafesin kapısını açabilmiştir. Birçok denemeden sonra kedi aşamalı olarak neyin gerekli olduğunu öğrenmiştir. Denemelerin sonunda neredeyse anında kafesten çıkabilmiştir. Thorndike kedilerin bu performansı deneme yanılma yoluyla öğrenme olarak adlandırmıştır.

[[Gestalt psikolojisi|Gestaltçılar]] kedinin çubuğa vurma davranışı ve kafesin kapısını açması arasındaki rastgele ilişkiye karşı çıkmışlardır. Thorndike ve Gestaltçıların görüş farklılıkları Yeniden üreten (reproductive) ve Üretken (productive) düşünme arasındaki farkla açıklanabilir. Yeniden üreten düşünme, tanıdık, rutin prosedürlerin uygulanmasını içerir, önceki deneyimlere dayanır<ref>{{dergi kaynağı|ad1=Cunningham|soyadı1=Cunningham|başlık=Productive and Re-productive Thinking in Solving Insight Problems|dergi=The Journal of Creative Behavior|tarih=Mart 2014|cilt=48|sayı=1|sayfalar=44–63|doi=10.1002/jocb.40}}</ref>. Thorndike’ın deneyi buna örnek verilebilir. Üretken düşünme, problem çözücünün yeni, kimi zaman dönüşümsel yaklaşımları dikkate almasını sağlayan perspektifte kaymalar ile karakterize edilir. Gestalt psikologları için problem çözme, insanların bir problemi zihinlerinde nasıl temsil ettiği ve bir problemi çözmenin, bu temsillerin yeniden organizasyonu ve yeniden yapılandırılmasını nasıl içerdiği hakkındadır<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Goldstein|ad1=E. Bruce|başlık=Cognitive psychology : connecting mind, research and everyday experience|tarih=2007|yayıncı=Thomson/Wadsworth|yer=Australia|isbn=978-0-495-09557-6|basım=2nd ed.}}</ref>.

 

 

Geçmiş deneyimlerimiz, genel olarak problem çözme becerimizi arttırır. Fakat [[Karl Duncker]]’in deneyi bunun her zaman böyle olmadığını göstermiştir<ref>{{dergi kaynağı|ad1=Duncker|soyadı1=Duncker|başlık=On problem-solving.|dergi=Psychological Monographs|tarih=1945|cilt=58|sayı=5|sayfalar=i–113|doi=10.1037/h0093599}}</ref>. Gestalt psikologlarından bir diğer çalışma, Duncker’in mum problemi, bizi [[işlevsel sabitlik]] kavramına götürmektedir. Gestalt psikologlarına göre işlevsel sabitlik problem çözmenin temel zorluklarından biridir. İşlevsel sabitlik, kişilerin problemin spesifik bir özelliğine odaklanıp, kişiyi çözüme ulaşmaktan alıkoyması eğilimidir.

=== Modern problem çözme çalışmaları ===

;Genel Problem Çözücü

 

 

Newell ve Simon (1972) katılımcılarından sesli düşünerek problem çözmelerini istemişlerdir<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Simon|ad1=Allen Newell, Herbert A.|başlık=Human problem solving|tarih=1972|yayıncı=Prentice-Hall|yer=Englewood Cliffs, N.J.|isbn=978-0134454030|basım=2. printing}}</ref>. Bu sözel bildirimleri kişilerin her problemde hangi genel stratejiyi kullandıklarını belirlemek için yapmışlardır. Ardından problem çözme stratejisini, problem alanı olarak programlayarak özelleştirmişlerdir. Newell ve Simon (1972), problemleri, başlangıç pozisyonu (initial state) ve hedef pozisyonu (goal state) bakımından incelemiştir. Burada problemin başlangıcındaki koşullar ‘başlangıç pozisyonuna’, problemin çözümü de ‘hedef pozisyona’ karşılık gelir. Örneğin, [[Hanoi kuleleri|Hanoi Kulesi]] probleminde bir başlangıç pozisyonu ve hedef pozisyonu vardır. Belirli kurallar takip edilerek başlangıç pozisyonundan hedef pozisyonuna gelinir ve problem çözülür. [[Hanoi kuleleri|Hanoi Kulesi]] problemi çözülürken hedef pozisyonuna ulaşmak için birçok olası yol vardır. Newell ve Simon, problem çözmeyi birçok adım boyunca hamle yapmak olarak tanımlarken, her adımın aracı pozisyon (intermediate state) ortaya çıkarttığını ifade eder. Genel olarak bakacak olursak bir problem başlangıç pozisyonuyla başlar, birçok aracı pozisyonla devam eder ve sonunda hedef pozisyonuna ulaşır. Bir problem için başlangıç pozisyonu, bitiş pozisyonu ve bütün olası orta pozisyonlar, '''problem alanı''' (problem space) olarak adlandırılır. Problem çözücüler sınırlı işleme kapasiteleriyle bir problemin karmaşıklığıyla başa çıkabilmeleri kestirmeler (heuristics) ya da pratik yöntemler sayesinde olur. Kestirmeler algoritmaların karşıtıdır. Algoritma, problemin kesin çözümüne götüren karmaşık metotlarken; kestirmeler genellikle doğru cevaplara götüren ve bilişsel olarak yorucu olmayan, pratik yöntemlerdir. Kestirmeler, kişilere problemin çözümü için kolaylık sağlar.