Lefkoşa: Revizyonlar arasındaki fark

 

== Tarihçe ==

Lefkoşa'nın bulunduğu yerdeki ilk yerleşim [[Neolitik Çağ]]'da gerçekleşmiştir.<ref name="Keshishian 1978 loc=29">{{Harvnb|Keshishian|1978|loc=29}}.</ref> İlk yerleşimin tarihi yaklaşık olarak MÖ 3000-4000'dir.<ref name=koday>{{Dergi kaynağı|url=http://e-dergi.atauni.edu.tr/index.php/taed/article/viewFile/2075/2074 |last=Koday |first=Saliha |year=1995 |title=Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Yerleşmeler |journal=Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi |accessdate=30 Aralık 2010}}</ref> MÖ 1050'de<ref name=Cavendish>World and its Peoples: Greece and the Eastern Balkans. Marshall Cavendish, 2010.</ref> veya MÖ 7. yüzyılda bölgede "[[Ledra]]" adlı bir kent kuruldu.<ref name=KTA1>{{Ansiklopedi kaynağı|son=Hakeri|ilk=Bener Hakkı|madde=Lefkoşa|ansiklopedi=Kıbrıs Türk Ansiklopedisi|yayımcı=Kıbrıs Gazetesi Yayınları|yıl=1992|cilt=II|sayfalar=240}}</ref> Bu şehir adadaki diğer şehir krallıklarının arasında önemli bir yere sahipti.<ref name="Keshishian 1978 loc=33"/> Arkeolojik kazılar sırasında MÖ 4. yüzyılda yazılmış ve Ledra'da [[Afrodit]]'e adanmış bir tapınağın varlığını gösteren Yunanca bir yazıt bulunmuştur.<ref name="Keshishian 1978 loc=29"/><ref>American Journal of Archaeology 1961, AJA 65, sf. 136</ref> MÖ 330 civarlarında küçük bir köy olacak kadar küçülmüştür.<ref name=Cavendish/> Bu kent depremlerden dolayı yıkılınca<ref name="Keshishian 1978 loc=33">{{Harvnb|Keshishian|1978|loc=33}}.</ref>, MÖ 200 yılında [[Ptolemaios I Soter]]'in oğlu Leucus, günümüzde Lefkoşa olan şehri kurdu.<ref name=KTA1/>

 

Lefkoşa, Osmanlı döneminde ilk olarak "Dağ Kazası" adınaki bir kazanın merkezi olarak [[Kıbrıs Eyaleti]]'nin başkentliğini yaptı,<ref>(2000) ''Sarınay, Yusuf. Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu-Arazi Dağılımı ve Türk Vakıfları)'', Aktaş, Necati; Gültepe, Necati; Kaplan, Mustafa, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın Nu: 43</ref> daha sonra bir [[sancak]] oldu.<ref>Sezen, Tahir. ''Osmanlı yer adları'' (2006), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, [http://books.google.com.tr/books?ei=_5d3Tf6ND8aj8QOa27ygDA&ct=result&id=OAShAAAAMAAJ&dq=K%C4%B1br%C4%B1s+Cumhuriyeti+kaza&q=Lefko%C5%9Fe#search_anchor sf. 347]</ref> Osmanlı döneminde [[Selimiye Camii (Lefkoşa)|St. Sophia Katedrali]]<ref name=KTASelimiye>{{Ansiklopedi kaynağı|son=Hakeri|ilk=Bener Hakkı|madde=Selimiye Camisi|ansiklopedi=Kıbrıs Türk Ansiklopedisi|yayımcı=Kıbrıs Gazetesi Yayınları|yıl=1992|cilt=II|sayfalar=315-317}}</ref> gibi büyük kiliseler camiye çevrildi.<ref name=nmott1>{{Web kaynağı | url = http://www.nicosia.org.cy/english/lefkosia_istoria_lefkosia_othomanika.shtm | başlık = Nicosia during the Ottoman period | erişimtarihi = 2 Ocak 2011 | yayımcı = Lefkoşa (Rum) Belediyesi | arşivurl = http://web.archive.org/web/20130417134733/http://www.nicosia.org.cy:80/english/lefkosia_istoria_lefkosia_othomanika.shtm | arşivtarihi = 17 Nisan 2013}}</ref> Lefkoşa - [[Larnaka]] yolu yapıldı.<ref name=ODTUosm/> Şehrin kapıları gündoğumunda açılıp günbatımında kapatılmaktaydı. Vali, Kadı, Mütercim Tercüman ve Rum Başpiskopsu Lefkoşa'da ikamet ediyordu.<ref name=nmott1/> William Kimbrough Pendleton, 1864'te şehirdeki evlerin çoğunun kil tuğladan yapılmış olduğunu belirtmektedir.<ref name=Pendleton>Pendleton, William Kimbrough. ''[http://books.google.com.tr/books?id=H6MoAAAAYAAJ&pg=PA364&dq=Nicosia&hl=tr&ei=j6ssTYuYNcubhQfx7Z2NCQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDIQ6AEwAjge#v=onepage&q=Nicosia&f=false The millennial harbinger, 7. cilt]'' (1864), W.K. Pendleton, sf. 363-370</ref> 1741'deki büyük bir deprem sonucu Selimiye Camiin bir [[minare]]si yıkıldı ve tekrar yapılmak zorunda kaldı.<ref name=KTA2>{{Ansiklopedi kaynağı|son=Hakeri|ilk=Bener Hakkı|madde=Lefkoşa Kenti, surları ve Burçları|ansiklopedi=Kıbrıs Türk Ansiklopedisi|yayımcı=Kıbrıs Gazetesi Yayınları|yıl=1992|cilt=II|sayfalar=240-241}}</ref> 1764'te ve 1821'de şehirde isyanlar yaşandı.<ref name=KTA2/><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.starkibris.net/index.asp?haberID=71196 | başlık = Çözümü bırakın oduncu kör Baki’ye bakın siz… | erişimtarihi = 2 Ocak 2011 | yayımcı = [[Star Kıbrıs]] | arşivengelli = evet}}</ref>

 

12 Temmuz 1878 tarihinde adanın geriye kalanı ile birlikte Lefkoşa'da [[Birleşik Krallık]] [[Kıbrıs (Birleşik Krallık)|hakimiyetine]] girdi.<ref name="Keshishian 1978 loc=46">{{Harvnb|Keshishian|1978|loc=46}}.</ref> Britanyalı birlikler şehre [[Girne Kapısı]]'ndan girmiş<ref>{{Ansiklopedi kaynağı|son=Hakeri|ilk=Bener Hakkı|madde=Girne Kapısı|ansiklopedi=Kıbrıs Türk Ansiklopedisi|yayımcı=Kıbrıs Gazetesi Yayınları|yıl=1992|cilt=I|sayfalar= sf. 139}}</ref> ve [[Baf Kapısı]]'nın yanındaki Değirmen Burcu'na ilk Britanya bayrağını çekmişlerdir.<ref name="Keshishian 1978 loc=48">{{Harvnb|Keshishian|1978|loc=48}}.</ref> 1882 yılında Lefkoşa Belediyesi kuruldu.<ref name=nmbelkur>{{Web kaynağı | url = http://www.nicosia.org.cy/english/lefkosia_istoriadimou_dioikisi.shtm | başlık = Municipal Administration | erişimtarihi = 4 Ocak 2011 | yayımcı = Lefkoşa (Rum) Belediyesi | arşivurl = http://web.archive.org/web/20080612115629/http://www.nicosia.org.cy:80/english/lefkosia_istoriadimou_dioikisi.shtm | arşivtarihi = 12 Haziran 2008}}</ref> Birleşik Krallık hakimiyetinde Lefkoşa surların dışında bir büyüme kaydetti.<ref name="Keshishian 1978 loc=44">{{Harvnb|Keshishian|1978|loc=44}}.</ref> 1930-1945 aralığında [[Ortaköy, Lefkoşa|Ortaköy]], [[Strovolos]], [[Büyük Kaymaklı, Lefkoşa|Büyük Kaymaklı]], [[Küçük Kaymaklı, Lefkoşa|Küçük Kaymaklı]] gibi köyler şehir ile birleşmeye başladı, [[Yenişehir, Lefkoşa|Yenişehir]] gibi bölgelere ilk yerleşim yapıldı.<ref name="Keshishian 1978 loc=22">{{Harvnb|Keshishian|1978|loc=22}}.</ref> 1 Ocak 1944 günü [[Ayii Omoloyitadhes, Lefkoşa|Ayii Omoloyitadhes]] belediye sınırlarına dahil oldu.<ref name="Keshishian 1978 loc=28"/> Şehrin dışına ulaşımı sağlayabilmek için 1879'da Baf Kapısı'nın, 1931'de Girne Kapısı'nın ve 1945'te [[Mağusa Kapısı]]'nın yan taraflarındaki surlar kesildi.<ref name="Keshishian 1978 loc=83">{{Harvnb|Keshishian|1978|loc=83}}.</ref><ref name=nmbrur>{{Web kaynağı | url = http://www.nicosia.org.cy/english/lefkosia_istoria_astiki_anaptyksi.shtm | başlık = Urban Development | erişimtarihi = 4 Ocak 2011 | yayımcı = Lefkoşa (Rum) Belediyesi | arşivurl = http://web.archive.org/web/20130417134723/http://www.nicosia.org.cy:80/english/lefkosia_istoria_astiki_anaptyksi.shtm | arşivtarihi = 17 Nisan 2013}}</ref> 1905 yılında Büyük Kaymaklı'da bir tren istasyonu inşa edildi ve Lefkoşa'ya tren seferlerine başlandı, bu uygulama 1955 yılında sona erdi.<ref>Turner, B.S., The Story of the Cyprus Government Railway, ISBN 0-85298-408-1</ref> 1912'de şehre ilk elektrik geldi.<ref name="Keshishian 1978 loc=105">{{Harvnb|Keshishian|1978|loc=105}}.</ref> Yine aynı yıl gazyağıyla çalışan sokak lambaları elektrikle çalışanlarla değiştirildi.<ref name=nmstrl>{{Web kaynağı | url = http://www.nicosia.org.cy/english/lefkosia_istoriadimou_odikos.shtm | başlık = Street Lighting | erişimtarihi = 4 Ocak 2011 | yayımcı = Lefkoşa (Rum) Belediyesi | arşivurl = http://web.archive.org/web/20080612115717/http://www.nicosia.org.cy:80/english/lefkosia_istoriadimou_odikos.shtm | arşivtarihi = 12 Haziran 2008}}</ref> Britanya hakimiyetinde kanalizasyon şebekesi temizlendi ve yollar onarıldı.<ref name="Keshishian 1978 loc=105">{{Harvnb|Keshishian|1978|loc=105}}.</ref> 17 Ekim 1947 günü şehre enerji sağlayan elektrik santralinde meydana gelen bir patlama sonucu şehir 116 gün elektriksiz kaldı.<ref name="Keshishian 1978 loc=105"/>