Balkanlar: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
düzeltme |
düzeltme AWB ile |
||
46. satır:
{{Ana|Balkanlar coğrafyası}}
[[Dosya:Balkan topo tr.jpg|thumb|sağ|400px|Balkanlar'ın coğrafya haritası]]
Balkanlar, güneybatıda [[Adriyatik Denizi]] ve [[İyon Denizi]]; güneyde [[Akdeniz]]; güneydoğuda [[Ege Denizi]], [[Marmara Denizi]]; doğuda [[Karadeniz]] ile çevrili bir yarımadadır. Kuzey sınırlarını [[Tuna Nehri|Tuna]], [[Sava Nehri|Sava]] ve [[Kupa Nehri|Kupa]] nehirleri oluşturur.<ref name="Jelavich">[http://books.google.ie/books?id=qR4EeOrTm-0C&printsec=frontcover Barbara Jelavich, History of the Balkans: Eighteenth and Nineteenth Centuries, Cambridge University Press, Melbourne 1983, s.1.] ISBN 978-0-521-27458-6 {{
Balkanlar'ın veya coğrafi adla Balkan Yarımadası'nın doğu, güney ve batı sınırları hakkında mevcut görüş birliğine rağmen, kuzey sınırları tartışmalıdır. Bazı coğrafyacılar kuzey sınırını [[Tuna]] ve [[Drava]] nehirleri olarak kabul eder, bazıları da sınır [[Karpat Dağları]]'nın doğusundan geçirir.<ref name="IA"/> Balkan Yarımadası'nın kıyıları, Akdeniz sistemine dâhil olan altı denize açılmaktadır. Bu durum, Balkanlar'ın, Akdeniz stratejisindeki çok boyutlu yerini vurguladığı gibi Balkan ülkelerinin çoğunun deniz ulaştırması ve denizcilik alanlarındaki gelişmelerine de ışık tutmaktadır.<ref>[http://www.cografya.gen.tr/siyasi/jeopolitik/balkanlar.htm "Balkanlar"] Coğrafya Dünyası</ref>
55. satır:
[[Dosya:Kom stara planina pano.jpg|thumb|sağ|250px|Bulgaristan'da yer alan ve bölgeye adını verdiği belirtilen [[Balkan Dağları]]]]
{{Ana|Balkanlar'daki dağlar|Balkanlar'daki nehirler}}
Bölge alanının büyük kısmı dağlarla kaplıdır. Bu dağ yapıları genelde kuzeyden batıya veya güneyden doğuya uzanır. Balkan topraklarının en yüksek dağı 2925 metreye yükselen ve [[Bulgaristan]]'da bulunan [[Rila Dağı]]'dır.<ref>[http://www.prokarstterra.bas.bg/geo21/2007/5-07/pp21-22.html Илия Йовев. Колко е висок връх Мусала?] {{Bg icon}}</ref> Rila Dağı'nı, 2917 metre ile [[Yunanistan]]'daki [[Olimpos Dağı]]<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/428145/Mount-Olympus Encyclopaedia Britannica "Mount Olympus"] {{
[[Dinar Alpleri]], Slovenya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Sırbistan, Arnavutluk, Karadağ ve Kosova topraklarında uzanan sıradağ dizisidir. [[Arnavutluk Alpleri]], Arnavutluk güneyinden Yunanistan'ın orta kesimine dek uzanır. [[Şar Dağları]] da bu sıradağların güneydoğusunda, Arnavutluk, Kosova ve Makedonya toprakları içinde yer alır. [[Koca Balkan Dağları]], Karadeniz kıyılarından Bulgaristan içlerine doğru yayılır. Hem Bulgaristan ve Yunanistan topraklarında yer alan [[Rodop Dağları]] da önemli dağ dizilerindendir.
64. satır:
==== Yüzey ve kaynaklar ====
Dağlarla yükselmiş ve üç denizle çevrili yapısıyla Balkan Yarımadası, coğrafi bakımdan etkileyici sayılabilir. Kuşlar her gün [[Tuna Deltası]]'nda görünür, bölgenin güney periferisinde deniz hayatı vardır. Bitki hayatı da yüksekte, denizden orman sınırına doğru görülür. Balkan coğrafyası, [[Avustralya]]'daki [[Büyük Mercan Resifi]] ve [[Ekvador]]'daki [[Galapagos Adaları|Galapagos Takımadaları]]'ndan sonra dünyanın biyolojik çeşitlilik bakımından üçüncü en önemli alanı olarak kabul edilmiştir.<ref name=visiteurope1>[http://www.visiteurope.com/Discover/Where-To-Go/Balkans/Flora-Fauna-Balkan-Peninsula Flora and Fauna in the Balkan Peninsula] Europe ''A Never-ending Journey'' {{
[[Macaristan]]'daki [[Tuna Deltası]], Avrupa deltaları içinde büyüklük bakımından ikinci, korunmuş alan bakımından ilk sıradadır.<ref>[http://whc.unesco.org/en/list/588 Danube Delta] UNESCO {{
Balkanlar'ın birçok kesiminde farklı doğal kaynaklar bulunur. Arnavutluk'un doğal kaynakları petrol, doğal gaz, kömür, boksit, kromit, bakır, demir cevheri, nikel, tuz, kereste, hidro-enerjidir.<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html Albania "natural resources"] The World Factbook {{
=== Ülkeler ===
74. satır:
[[Dosya:Salonica White Tower.jpg|thumb|sağ|250px|[[Selanik]]'te [[Beyaz Kule]]]]
[[Dosya:Sebilj, Sarajevo.jpg|thumb|sağ|250px|[[Saraybosna]]'nın simgesi [[Başçarşı]]'daki sebil]]
[[Arnavutluk]], [[Bosna-Hersek]], [[Bulgaristan]], [[Karadağ]], [[Kosova]], [[Makedonya Cumhuriyeti|Makedonya]] ve [[Yunanistan]] ülkeleri topraklarının tamamı Balkan coğrafyası içindedir. Balkanlar'da yer alan ülkelerden [[Hırvatistan]]'ın % 54,8'i{{ref label|HR|c}}, [[Macaristan]]'ın % 6,5'i{{ref label|RO|ç}}, [[Sırbistan]]'ın % 72,2'si{{ref label|SR|d}}, [[Slovenya]]'nın % 26,7'si{{ref label|SL|e}}, [[Türkiye]]'nin % 3'ü{{ref label|TC|f}} Balkan sınırları içinde yer alır. Toplam yüzölçümü 301.340 km²<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/it.html İtalya Yüzölçümü] The World Factbook {{
{| class="wikitable sortable" style="font-size:100%"
87. satır:
| {{ALB}}
| 28.748
| 28.748<ref name="Arnavutluk Verileri">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html Arnavutluk Verileri] The World Factbook {{
| 2.831.741
| 2.831.741<ref name="ARnufusu">[http://www.instat.gov.al/en/themes/population.aspx Censusi i Popullsisë Dhe Banesave Në Shqipëri, Rezultatet Paraprake (2016)]</ref>
115. satır:
| {{MNE}}
| 13.812
| 13.812<ref name="Karadağ Yüzölçümü">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mj.html Karadağ Yüzölçümü] The World Factbook {{
| 620.145
| 620.145<ref name="KAR">[http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&language=en&pcode=tps00001&tableSelection=1&footnotes=yes&labeling=labels&plugin=1 Karadağ Nüfusu] 2016 Eurostat</ref>
122. satır:
| {{KOS}}{{ref label|Kosova|ğ}}
| 10.887
| 10.887<ref name="Kosova Yüzölçümü Bilgisi">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kv.html Kosova Yüzölçümü Bilgisi] The World Factbook {{
| 1.733.872
| 1.733.872<ref name="KS-Sayim">[http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&language=en&pcode=tps00001&tableSelection=1&footnotes=yes&labeling=labels&plugin=1 2016 Nüfus Bilgisi] Kosova İstatistik Kurumu '''Not:''' 2016 nüfus sayımında Kosova'nın kuzey kesimindeki [[Zubin Potok]], [[Leposaviç]], [[Zveçan]] ve [[Mitroviça#.C4.B0ki Kesimli .C5.9Eehir: Mitrovi.C3.A7a|Mitroviça'nın kuzeyi]] belediyeleri sayıma katılmamıştır. Nüfus rakamında bu belediyeler yoktur.</ref>
129. satır:
| {{HUN}}
| 15.570 (% 6,5){{ref label|HU|ç}}
| 238.391<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/hu.html Macaristan Yüzölçümü] The World Factbook {{
| 971.643{{ref label|HU|ç}}
| 21.498.616<ref name=HUN>1 Ocak 2009 {{Hu icon}}</ref>
143. satır:
| {{SRB}}
| 55.965 (% 72,2){{ref label|SR|d}}
| 77.474<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ri.html Serbia] The World Factbook {{
| 5.207.777{{ref label|SR|d}}
| 7.120.666<ref name=SRnufusu>[http://media.popis2011.stat.rs/2011/prvi-rezultati.pdf Попис Становништва, Домаћинстава и Станова у Републици Србији 2011, Први Резултати, s. 15.] Sırbistan Cumhuriyeti İstatistik Ofisi {{Sr icon}}</ref>
150. satır:
| {{SVN}}
| 5.421 (% 26,7){{ref label|SL|e}}
| 20.273<ref>[http://europa.eu/abc/european_countries/eu_members/slovenia/index_en.htm Slovenya Yüzölçümü] Europa {{
| 299.644{{ref label|SL|e}}
| 2.056.262<ref name=SLOnufusu>[http://www.stat.si/eng/novica_prikazi.aspx?id=5087 Population by groups and sex, Slovenia, 1 July 2012] Slovenya Cumhuriyeti İstatistik Ofisi {{
| [[Ljubljana]]
|-
164. satır:
| {{GRC}}
| 131.957
| 131.957<ref name="Yunanistan Yüzölçümü Bilgisi">[http://www.interkriti.org/greece.htm Yunanistan Yüzölçümü Bilgisi] Interkriti {{
| 11.305.118
| 11.305.118<ref name="YUN">[http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&language=en&pcode=tps00001&tableSelection=1&footnotes=yes&labeling=labels&plugin=1 Yunanistan Nüfus Bilgisi (1.1.2016)] Eurostat {{
| [[Atina]]
|-
185. satır:
=== Antik Yunan ve Makedonya Krallığı dönemleri ===
Çeşitli Yunan şehir devletleri, milattan önceki yüzyıllarda Balkanlar'ın özellikle Ege ve Adriyatik kıyıları ile civarında hüküm sürmüştür. MÖ 500 sonrasında bu şehir devletlerine [[Atina]] ve [[Sparta]] liderlik etmiştir. Ancak bu dönemde şehirler doğudan fetih ve işgal amacıyla gelen güçlü [[Pers İmparatorluğu]]'nun baskısıyla karşılaşmışlardır. Bu mücadele şehir devletlerinin kültürel olarak zirveye ulaşacakları, felsefi gelişme yaratan iki yüzyılın oluşmasına yol açmıştır. Bu kültürel gelişkinlik, Avrupa'nın iki bin yıllık tarih sürecini beslemiştir. Şehir devletlerindeki bu ferah dönemini, Yunan şehir devletlerinin başka güçler tarafından ele geçirildiği aralıksız savaşlar takip etmiştir.<ref name=TimeMaps>[http://www.timemaps.com/history/ancient-greece-200bc Greece and the Balkans (200 BC)] TimeMaps {{
[[Dosya:Napoli BW 2013-05-16 16-24-01.jpg|thumb|sağ|[[İssos Savaşı]] sırasında [[Büyük İskender]] ve atı [[Bukefalos]]]]
213. satır:
==== Balkanlar'da hareketlilik ====
550'lerin ortalarında [[I. Justinianus]], Balkan sahasındaki birçok kesimde zaferler elde etti, Slavlar ve Gepidler üzerinde hâkimiyet kurdu. 559'da imparatorluk [[Kutrigurlar|Kutrigur]] ve [[Slavlar]]ın büyük istilalarıyla karşılaştı. Slav istilası 545, 577, 580, 586 yıllarında gerçekleşti ve [[Selanik|Thessalonikē]] muhitinde kalabalık bir Slav kolonisi oluştu.<ref name=Rastko1>[http://www.rastko.rs/arheologija/delo/13047 Đorđe Janković, The Slavs in the 6th century North Illyricum] {{
Bu dönem Avar, Slav gibi Balkan topraklarında yayılım yapan boylarla Doğu Roma idaresi arasında mücadelelerle devam etti. Bulgarlar, 670 yılında [[Hazarlar]]ın varışları sırasında Tuna'nın güneyine geçti ve 680 yılında onları püskürtmek için gelen Doğu Roma ordusu bozguna uğradı. Sonraki yıl [[IV. Konstantinos]], [[Bulgar hükümdarların listesi|Bulgar Hanı]] [[Kağan Asparuh|Asparuh]] ile antlaşma imzalamış, [[Birinci Bulgar İmparatorluğu|Bulgar devleti]] bağımsızlık kazanmıştır. Böylece, bu devlet altındaki Slav kabileleri de Doğu Roma egemenliğinden çıkmıştır.<ref>[http://books.google.com.tr/books?id=pSHmT1G_5T0C&hl=tr John Haldon, Byzantium in the Seventh Century: The Transformation of a Culture, Cambridge: Cambridge University Press, 1990] ISBN 0-521-31917-X. {{
==== İç savaş ve son yıllar ====
Doğu Roma için 1300'lerin ortasında yeni ve derin etkisi olan olumsuzluklar peyda olmuştur. [[III. Andronikos]]'un ölümü sonrasında yaşanan ve [[Bizans İç Savaşı (1341-1347)|6 yıl süren iç savaş]] (1341-1347) imparatorluğu harap etmiştir. Zorlaşan kontrol sebebiyle Sırp çarı [[Stefan Dušan]] imparatorluk topraklarının büyük kısmını almış ve kısa süre ayakta kalabilen [[Sırp İmparatorluğu]]'nu kurmuştur. Doğu Roma idaresi kendi sıkıntılarıyla uğraşırken [[Osmanlı Türkleri]] yayılan [[Sırplar]]ı yenmiş ve devletlerini [[Osmanlı İmparatorluğu]] toprakları katmış, egemenlik sağlamıştır. [[I. Kosova Muharebesi]] sonucunda da Balkan topraklarının büyük kısmı Osmanlı egemenliğine geçmiştir.<ref>[http://books.google.com.tr/books?id=Z6-kHUyyUIsC&hl=tr Stephen W. Reinert, Fragmentation (1204–1453), In Cyril Mango. The Oxford History of Byzantium. Oxford: Oxford University Press, 2002, s. 268, 270.] ISBN 0-19-814098-3. {{
=== Peçenek ve Kuman Türk boyları ===
263. satır:
{{Ana|İstanbul'un Fethi}}
Balkan tarihinde etkisi olan olaylardan birisi [[Konstantinopolis]] (İstanbul) şehrinin Osmanlı Türkleri tarafından fethedilmesidir. Bu etki [[Doğu Roma İmparatorluğu]]'nun yıkılışını getirmiş,<ref>Middle Ages, Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003 {{
İstanbul'un fethi, 29 Mayıs 1453 tarihinde [[Doğu Roma İmparatorluğu]]'nun başkenti Konstantinopolis'in, [[Fatih Sultan Mehmet]] önderliğindeki [[Osmanlı ordusu]] tarafından alınmasıdır. Daha sonra şehir [[Osmanlı İmparatorluğu]]'na başkentlik yapmıştır. İstanbul'un fethi ile 1058 yıllık Doğu Roma İmparatorluğu sona ermiş, [[Orta Çağ]] kapanıp [[Erken Çağdaş Dönemi|Yeni Çağ]] süreci başlamıştır.
270. satır:
Balkanlar, ‘Pax Romana' (Roma barışı) olarak adlandırılan dönem dışında ilkçağlardan beri devamlı katliamlara, sürgünlere, göç ettirmelere sahne olan bir bölgeydi. Osmanlılar, 1389 Kosova Savaşı'nda Sırp ordusunu yendikten sonra kalıcı olarak yerleştikleri Balkanlar'da dönemin şartlarına iyi uyum gösteren, tarıma dayalı bir sosyal düzen kurdular. Din ve ırk ayrımcılığı gözetmeyen bir siyasi yapıyı yaşama geçirdiler. Fethedilen bölgelerde Balkan köylülerinin kendi gelenek ve göreneklerini terke zorlanmamaları, dinlerini serbestçe uygulayabilmeleri yanında vergi yüklerinin hafiflemesi gibi faktörler kendilerini Osmanlı düzeni içinde güvenli ve rahat hissetmelerini sağladı.<ref name=Kutlu1/>
[[II. Viyana Kuşatması]]'nda Osmanlı ordusunun uğradığı ağır yenilgi hem Osmanlı, hem Avrupalılar, hem de Balkan ulusları için önemli bir dönüm noktası oldu. Avrupalı müttefiklerle Osmanlı İmparatorluğu arasındaki çok kanlı ve uzun savaşlar (1683-1697) süreci sonunda, Osmanlı İmparatorluğu tarihi açısından olumsuz bir antlaşma olan [[Karlofça Antlaşması]], 1699 yılında imzalandı. Bu antlaşma, [[Orta Avrupa]]'nın büyük kısmındaki Osmanlı kontrolünü sona erdirdi ve ilk büyük toprak kaybına sebep olması bakımından imparatorluğun duraklaması yolunu açtı. Bu antlaşmanın etkilerinden biri de Balkanlar'da Habsburg monarşisi etkisinin artması sonucunu doğurdu.<ref>Gábor Ágoston, Treaty of Karlowitz, Encyclopedia of the Ottoman Empire, Infobase Publishing, 2010, s. 309-310. ISBN 978-0816-06259-1. {{
==== Osmanlı egemenliği sonları ====
280. satır:
19. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu için ayaklanmalar yüzyılı olarak kabul edilebilir. Özellikle Balkan topraklarında meydana gelen isyanlar, devletin günden güne zayıflamasına ve sonunda parçalanmaya kadar varan bir sürece götürmüştür. 1789'da meydana gelen [[Fransız İhtilali]] Avrupa'da eşitlik, adalet, özgürlük, bağımsızlık, anayasacılık vb. birçok yeni düşüncenin ortaya çıkmasına sebep oldu. Ortaya çıkan bu yeni düşünceler kısa sürede, bütün dünyada olduğu gibi Balkanlar'da da hızla yayıldı. 19. yüzyıldaki sistematik ayaklanmalardan önce 18. yüzyılda da Sırbistan, Karadağ, Bulgaristan gibi bazı Osmanlı Balkan eyaletlerinde daha çok, vergilerin toplanması ve birtakım ekonomik sebeplerden ötürü ufak çaplı köylü ayaklanmaları olmuştu. Ancak ilk büyük ayaklanma 19. yüzyılın hemen başında Sırbistan'da patlak verdi.
Bu dönemde, 19. yüzyıl içinde Balkan topraklarında Osmanlı idaresine bakışta değişim görülmeye başladı. Osmanlı İmparatorluğu'na dair her şey geri çevrilmeye, ters düşünülmeye başlandı, 500 yıllık geleneksel kökleşmeye rağmen, bazı kesimlerde bu idare bir “Türk boyunduruğu” olarak düşünülür oldu.<ref name="Warrander-Knau">Gail Warrander, Verena Knau, Kosovo, Edition 1, The Bradt Travel Guide, Bucks 2007, s. 7, 9. ISBN 1 84162 199 4 ISBN 978 1 84162 199 9 {{
Başlangıçta birtakım haksızlıklara karşı bir tepki olarak başlayan mücadelenin yönü, Sırp kuvvetlerinin [[İvankovaç Muharebesi]], [[Mişar Muharebesi]] ve [[Deligrad Muharebesi]]'nde Osmanlı kuvvetlerini arka arkaya yenmesi üzerine Kara Yorgi tarafından bağımsızlık olarak değiştirildi. [[1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı]]'nın tam bu döneme denk gelmesi de isyanın bir türlü kontrol altına alınamamasına neden oldu. Ancak Osmanlılar 1809'da yaklaşık 20.000 kişilik bir kuvvetle tekrar Sırbistan'a girdi ve [[Çegar Muharebesi]]'nde Sırp ordusu isyanın başından beri ilk defa ciddi olarak yenilgiye uğratıldı. Ancak Kara Yorgi [[Ruslar]]ın da desteği ile isyanını 1812'ye kadar aralıklarla devam ettirdi. 1812 [[Bükreş Antlaşması]]'nda Rusların da baskısıyla Sırplara birtakım haklar verildi. Fakat bu verilen haklardan tatmin olmayan ve yukarıda da açıkladığımız gibi tam bağımsızlığı hedefleyen Kara Yorgi tekrar ayaklandı. Tam bu sırada [[Napolyon Bonapart|Napolyon]]'un Rusya Seferi'ni başlatmasından da faydalanan Osmanlı İmparatorluğu, Ruslardan yardım alma ümidi olmayan Sırplar üzerine bir ordu gönderdi. Osmanlı kuvvetleri karşısında tutunamayan Kara Yorgi yenilerek Avusturya'ya kaçmak zorunda kaldı. Bunun üzerine isyanın liderliğini 3 yıl sonra,1815'de [[Miloş Obrenoviç]] aldı. Bu ayaklanmaya müdahale etmesi hâlinde [[Rusya]]'nın müdahalesinden çekinen Osmanlı İmparatorluğu, Miloş'la anlaşma yoluna gitti. Onu Sırpların prensi olarak tanıdı ve Sırbistan'a kısmi özerklik verdi.
310. satır:
Soğuk Savaş döneminde Balkanlar'daki ülkeler, [[Sovyetler Birliği|Sovyetler]] destekli komünist yönetimlerin hâkimiyetinde olmuştur.
Bu dönemde Balkanlar'da [[komünist]]-[[sosyalist]] idareler altındaki ülkelerde milliyetçilik ortadan kalkmamıştı. 1984 yılında [[Todor Jivkov]]'un idaresindeki komünist [[Bulgaristan]]'da [[Türkler]] üzerine çok sert asimilasyon ve caydırma politikaları uygulanmıştır. O dönemde Bulgaristan nüfusunun çok ciddi bir bölümünü oluşturan Türklere, isim değiştirme, din değiştirme, [[Türkçe]] konuşma yasağı, zorunlu göç ettirme, işkence vb. yöntemlerle asimilasyon politikalarına girişilmiştir. Jivkov yönetimine karşı gelen Türkler, işlerini, eğitim haklarını ve hatta yaşamlarını kaybetmişlerdir. Bu dönemde baskılardan kaçmak için çeşitli yollarla [[Türkiye]]'ye doğru milyonları oluşturan bir Türk göçü yaşanmıştır. Diğer birçok Balkan ülkesinde olduğu gibi, Bulgaristan'da da camiler kapatılmış, İslami gereklerin yaşanmasına izin verilmemiştir. 1989'da devletin ağır politikalarına karşı koyan Türkler içinde 300.000'in çok üzerinde bir kesim ülkeden sürgün edilmiştir.<ref>[http://users.erols.com/mwhite28/warstat3.htm 20. Yüzyıldaki İkincil Savaş ve Zulüm] {{
Soğuk Savaş döneminde [[Josip Broz Tito]] yönetimindeki [[Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti]] (1948) ve [[Arnavutluk]] (1961) devletleri [[Sovyetler Birliği]] ile ayrı düştü. Bulgaristan ile birleşme fikirlerini geri çeviren Yugoslavya yönetimi, kısa bir zaman sonra kurulan [[Bağlantısızlar Hareketi]]'ne katılmıştır. Arnavutluk ise [[Çin|Komünist Çin]] ile kurulan ilişkilerin de etkisiyle dünyadan soyutlanmış, içe kapanık bir ülke hâlini almıştır. Bu dönemde Arnavutluk, [[Enver Hoca]] idaresinde katı bir rejim altında olmuştur.
372. satır:
20. yüzyılda Balkanlar'daki devletlerin gelişimleri kısım kısım farklı bir süreç izlemiştir. Yunanistan, 1952'den beri [[NATO]]'nun ve 1981'den beri de [[Avrupa Birliği]]'nin üyesidir. Yunanistan ayrıca, [[Eurozone]] ve [[Batı Avrupa Birliği]]'nin de üyesidir. Slovenya 2004'ten beri Avrupa Birliği'ne üyedir. Bulgaristan ve Romanya da 2007'de Avrupa Birliği bünyesine katılmışlardır. Türkiye, 1963'te Avrupa Birliği üyeliği için başvurmuş, 2005'te de üyelik görüşmelerine başlama hakkı elde etmiştir. Hırvatistan ve Makedonya, 2005 yılında Avrupa Birliği üyeliğine adaylık statüsü kazanmıştır. Karadağ ve Sırbistan da Avrupa Birliği üyeliği konusunda girişimleri olan diğer Balkan ülkelerinden biridir.
17 Ekim 2007 tarihinde Hırvatistan, 2008-2009 süreci için [[Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi]] geçici üyeliğine kabul edilmiştir. 2004 yılında Bulgaristan, Romanya ve Slovenya devletleri [[NATO]]'ya üye olmuşlardır. 2006 yılında Karadağ, [[Sırbistan-Karadağ]] federasyonundan ayrılmıştır. Bu ayrılık, birçok dünya devletinde Balkanlar'da yeni siyasi ve sosyal sıkıntıların sebebi olarak düşünülmüş olsa da herhangi bir sıkıntı yaratmamıştır. [[Kosova]], 17 Şubat 2008 tarihinde tek taraflı olarak Sırbistan'dan bağımsızlığını ilan etmiştir. Bağımsızlık ilanı sonrasında, en son Afrika ülkesi olan [[Çad]] 2 Haziran 2012 tarihinde Kosova'nın 17 Şubat 2008'de tek taraflı olarak ilan ettiği bağımsızlığını resmen tanıyan 91. ülke olmuştur. 2 Haziran 2012 itibarıyla, Kosova Cumhuriyeti, 91 ülke tarafından tanınan bir cumhuriyettir. Bu tanıma süreci sürekli gelişerek devam edecek bir seyir izlemektedir.<ref>[http://www.kosovothanksyou.com/ Kosovathanksyou.com] Kosova Cumhuriyeti'nin uluslararası tanınmasına dair internet sitesi {{
Balkanlar'ın 19. yüzyıldaki son dalgalanmalar devrine girmesi, Birinci ve İkinci Balkan Savaşı'nı hazırlamış ve bu savaşlar sonucunda, Osmanlı İmparatorluğu'nun egemenliği ortadan kalkmıştır. Bu süreçlerde ciddi zararlardan birini Balkan Türkleri yaşamışlardır. Balkan Savaşları'nın yüz yılı civarında, Balkanlar'daki Türk nüfusu çok ciddi bir kayba uğramış, Türkleri azınlık hâline getiren süreçler yaşanmıştır. Bugün Türkler Balkanlar'da (Türkiye toprakları hariç tutulursa); Sırbistan'da % 0,26<ref>[http://webrzs.stat.gov.rs/WebSite/repository/documents/00/00/23/21/03_STANOVNISTVO.pdf Становништво, Према Старости И Полу (Општине у Србији, 2010)] Sırbistan İstatistik Enstitüsü {{Sr icon}} ''Not:'' 2010 yılı Sırbistan resmî belgesinde, Arnavutlar, Boşnaklar, Goralılar gibi İslam inancına mensup grupların yanında “Müslümanlar” (''Муслимани'') başlığı altında gösterilmiştir. ''bk.: Становништво, s. 60.</ref>; [[Kosova]]'da %4,5<ref name=Goltz>[http://www.pacificnews.org/jinn/stories/5.10/990520-turks.html Thomas Goltz, Minority Within a Minority- For Ethnic Turks, Serbian War is Another Chapter in a 600 Year Old Story (05-20-99)] {{
Bosna-Hersek, Osmanlı Devleti'nden 19. yüzyıl sonlarında ani bir ilhakla koparılıp Avusturya-Macaristan'a dâhil edilmişti. Bu süreçten günümüze dek Bosna-Hersek ve [[Boşnaklar]], oturmuş bir sisteme ve düzene sahip olamamışlardır. Son Yugoslavya savaşındaki katliamların yaralarını bugün bile sarmaya çalışan ülke, yasal olarak iki; fiilen üç parçalı bir idari yapıdadır. Sırbistan, Yugoslavya kurulana dek, Osmanlı devrinden beri büyüyegelen bir devlet yapısı hâlinde olmuştu. Yugoslavya'nın parçalanması ile yaşanan süreçler sonucunda kendi içinde yaşanan son çatışmalar ve savaşlarla şu an, en küçük sınırlarına yaklaşmıştır. Kuzeyindeki [[Voyvodina]] özerk bölgesi de bağımsız olur ise Sırbistan, Osmanlı İmparatorluğu'nda bağımsızlığını ilan ettiği dönemdeki sınırlarına çekilmiş, ilk sınırlarına geri dönmüş olacaktır. Karadağ, Yugoslavya'nın parçalanması akabinde Sırbistan ile hareket etmişti. Son süreçte bağımsızlığına kavuşarak yeni bir devlet oldu. Hâlihazırda, ülke olarak oturma evresindedir. Son bağımsız ülke [[Kosova]], dünya siyaset arenasında lobiler arası çalışmalarla kalıcı bir konum elde etme çabasındadır. Bu son süreçte Sırbistan ve onun ardındaki Ortodoks camia ile Batı dünyası ve Türkiye, iki ayrı kutup gibidirler.
583. satır:
=== Din ===
Bölgenin yerleşik dinleri [[Hristiyanlık]] ([[Ortodoks]] ve [[Katolik]]) ve [[İslam]] dinleridir.<ref>[http://www.oup.com/us/catalog/general/subject/HistoryWorld/European/EasternEurope/?view=usa&ci=9780199213917 Robin Okey, Taming Balkan Nationalism, The Habsburg 'Civilizing Mission' in Bosnia 1878-1914, Oxford] {{
Hristiyanlığın Ortodoks kolu Balkanlar’ın birçok ülkesinde yaygındır. Bu yaygınlık özellikle yarımadanın güneyinde ve doğusunda daha yoğundur. Bazı ülkelerde de bir kesimin dinidir. En büyük din grubu Ortodoks olan ülkeler şunlardır:
621. satır:
[[Dosya:History of NATO enlargement.svg|thumb|sağ|250px|2000’lerde Balkan ülkelerinin üye olduğu [[NATO]]’nun Avrupa’daki genişleme tarihi]]
Günümüzde Balkan ülkelerinin tümü [[cumhuriyet]]tir. Ancak, [[II. Dünya Savaşı]]’na kadar [[Türkiye]] dışında kalan ülkelerin tamamı monarşi ile yönetilmişlerdir. Romanya ve Bosna-Hersek [[yarı başkanlık sistemi]]ne, diğer ülkeler [[parlamenter cumhuriyet]]tirler. Bütün ülkelerde açık [[serbest piyasa ekonomisi]] hâkimdir.<ref name=IMF>[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/02/weodata/weorept.aspx?sy=2009&ey=2016&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=914%2C962%2C943%2C963%2C918%2C960%2C968%2C942%2C961%2C174%2C186%2C967&s=PPPPC&grp=0&a=&pr1.x=41&pr1.y=12 Report for Selected Countries and Subjects, IMF, 2009-2016] {{
Slovenya, Hırvatistan ve Yunanistan’da 12.000 $ üstü gelir, diğer ülkelerde 4.000 -12.000 $ dolayı gelir söz konusudur. Balkan ülkelerinin çoğu, daha önceleri [[Doğu Bloku]] sisteminde bir ekonomik yapıya sahiptiler. [[Türkiye]] yıldan yıla artan bir ekonomik gelişme göstermiştir. Sadece [[Yunanistan]] ekonomisi 2012 yılında gerilemiştir. Bu ülke ekonomisinin 2013 yılında büyüme gerçekleştireceği düşünülmektedir. Kişi başına düşen [[Gayrısafî yurtiçi hâsıla]] ([[Satın alma gücü paritesi]]) Slovenya ve Yunanistan’da (25 $ üstü) en yüksektir. Bunu Hırvatistan (20 $ üstü); Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Karadağ, Sırbistan, Makedonya (10-15 $); Bosna-Hersek, Arnavutluk ve Kosova (10 $ civarı) takip eder.<ref name=IMF/>
643. satır:
[[Makedonya Cumhuriyeti|Makedonya]] ise bölgede yatırımcıları bekleyen önemli bir ekonomik potansiyel barındırmaktadır. Bilhassa Türk yatırımcılar için cazibe merkezi konumunda olan bu ülkede, 250’yi aşkın Türk firma faaliyet göstermektedir.<ref name=Vatansever/>
[[Bulgaristan]] ekonomisi, 2012 yılı itibarıyla iyi sayılamayacak bir durumda belirtilmektedir. Bulgar analist Ivan Krastev’e göre, Bulgaristan 20 yıllık büyük umutların ardından [[Yunan hükümeti borç krizi|Yunanistan gibi kötü durumda]] olabilir. Uzun zaman öne ülkede ekonomi ve Avro krizi yaşanmış, işsizlik % 12’nin üstüne çıkmıştı. 2011 yılında Bulgaristan’da yıllık ekonomik büyüme % 1,7 olmuştur. 2008 yılındaki resmî verilere göre ülke ekonomisinin % 30 kadarı kayıt dışıdır ve ülke, Avrupa Birliği’nin en fakir ülkesidir.<ref>[http://www.economist.com/node/21558288 Bulgaria’s economy: In a rough region] The Economist {{
Balkanlar’da turizm denildiğinde ilk akla gelen ve bu sektörde en hızlı büyüyen ülkelerden biri olan [[Karadağ]] da son dönemde yatırımcılar açısından oldukça ilgi görmektedir. IMF, Dünya Bankası ve Avrupa Yatırım Bankası üyesi olan, AB, NATO ve Dünya Ticaret Örgütü ile ise üyelik müzakerelerine devam eden bu ülke, son dönemde özellikle ulaştırma projeleri ile dikkat çekmektedir. Bu anlamda ülkenin en büyük yatırım projesi 7 ülkeden geçmesi planlanan Adriyatik-İyonya otoyoludur.<ref name=Vatansever/>
649. satır:
[[Kosova]], uluslararası sistemde tam bir aktör hâline gelememiş ve bu yönüyle devlet inşa sürecini henüz tamamlayamamıştır. Söz konusu durum, ekonomik kalkınmanın önündeki en temel engellerden birini de oluşturmaktadır. Kosova’nın sağlıklı bir şekilde piyasa ekonomisine geçişi, dünya devletleri ile ticaret yapabilmesi ve bu şekilde halkın refahının arttırılması ve yoksulluğun giderilmesi yönündeki uluslararası çabalar devam etmektedir. Tanınma sorunu nedeniyle ekonomik anlamda da izole edilmiş olan Kosova’nın Türkiye ile ticari ilişkileri hayati öneme sahiptir.<ref name=Vatansever/>
[[Yunanistan]]’ın yıllık büyümesi Kasım 2012 itibarıyla % -1,8 ve kişi başına düşen GSYİH 21.750 $ olmuştur. Altı yıllık durgunluğunda ülke ekonomisi, 2013 sonu itibarıyla mevcut durumundan da küçük hâle gelecektir.<ref>[http://www.economist.com/news/21566489-greece?zid=309&ah=80dcf288b8561b012f603b9fd9577f0e The world in figures: Greece] The Economist {{
[[Romanya]]’da iki yıllık (2010-2011) durgunluk ve tasarrufun ardından ülke ekonomisi 2011’in üçüncü çeyreği itibarıyla % 4,4 büyümüştür. Bütün gelirleri, emekli aylıklarını, kiraları, ödeme gücünü geliştirmek için sosyal katılım devam ettirilecektir.<ref>[http://www.economist.com/node/21541402 Romania’s economy: Buckle up] The Economist {{
AB’nin 2004 genişlemesi çerçevesinde Birliğe üye olan [[Slovenya]], ekonomik ve ticari ilişkilerini o tarihten bu yana AB’nin Gümrük Birliği politikaları çerçevesinde yürütmektedir. Özellikle makine, elektrik-elektronik ve otomotiv yan sanayinde oldukça gelişmiş bir endüstriye sahiptir. Avrupa pazarlarına yakınlığı ve üretim maliyetlerinin düşük olması ülkeye birçok [[doğrudan yabancı yatırım]]ın gelmesini sağlamaktadır. Ayrıca, diğer Orta Avrupa ülkeleri gibi turizm cenneti olan Slovenya, turistik tesisleri ve kapasitesi ile bu sektörde de iddialı olduğunu göstermektedir.<ref name=Vatansever/>
715. satır:
Balkan ülkelerinin kendisine has coğrafi özelliklerine bağlı olarak turizm yapısı da değişkenlik gösterir. Bölgenin deniz kıyısı, düzlük ve göl alanları en çok yaz döneminde yoğundur. [[Adriyatik Denizi|Adriyatik]] ve [[Ege Denizi|Ege]] muhitinde yer alan [[Slovenya]], [[Hırvatistan]], [[Karadağ]], [[Arnavutluk]], [[Yunanistan]] ülkelerinin sahil yerleri yurt içi ve yurt dışı turizm etkinliklerinin merkez noktalarıdırlar. Deniz ve göl turizmi dışında, yine bölgenin çeşitli ülkelerinde dağ turizmi de yaygındır. Birçok yerde gelişkin kış turizmi alanları, kayak merkezleri vardır.
Bölge çapında, ülkelerdeki telefon kulübeleri genellikle jetonlu telefonlardır. Posta servisi yeterlidir. İletişim imkânları Slovenya’da, diğer Balkan ülkelerinden daha iyi durumda. 220 volt AC 50 herz yapısına sahip iki delikli silindirik geçmeli priz, Balkanlar’ın tamamında standarttır. Turistler, seyahat güvenliği açısından Arnavutluk, Kosova ve Makedonya’da çatışma, hırsızlık ve halk kargaşası açısından dikkatli olmalıdırlar. Ayrıca, Slovenya ve Sırbistan’da güvenlik endişesi yaratabilecek durumlar, siyasi konularda alınabilecek sert ve hassas tepkilere ilişkindir.<ref name=emta1>[http://www.emta.org.au/the-balkans The Balkans] emta.org.au {{
=== Kara ulaşımı ===
2000 yılı verilerine göre bölgedeki dokuz ülkede (Arnavutluk, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Karadağ, Kosova, Hırvatistan, Makedonya, Romanya, Sırbistan) 140.000 kilometreden fazla ana ve yan yol vardır. 1400 km civarı otoyol hattı mevcuttur. Oysa 1970 ve 1980’lerdeki geliştirme çalışmalarına kadar ülke ağları oldukça engebeli idi ve onarım çalışmalarında ciddi yığılmalar vardır.<ref name=IRFSofia>[http://internationaltransportforum.org/IntOrg/ecmt/southeast/pdf/JSbalk00.pdf Jack Short, “Transport in the Balkan Region”] European Conference of Ministers of Transport, International Road Congress for South Eastern Europe (IRF), Sofia (Bulgaria), 18-20 September 2000 {{
Trafik yönü sağdan ilerler. [[Slovenya]] ve [[Sırbistan]] genelindeki yol standardı üst düzeydedir. [[Arnavutluk]] ve [[Makedonya Cumhuriyeti|Makedonya]]’da belli merkezler arası yollar iyi ancak yol kalitesi yoğun kullanımdan ötürü zayıflamaktadır.<ref name=emta1/> [[Hırvatistan]] kara ulaşımı bakımından orta-üst sayılabilecek bir seviyededir. [[Yunanistan]]’ın kara ulaşımı ağı da geneli bakımından iyi sayılabilir. Kosova’da ana yollar dışındaki karayolları orta seviyededir. Son dönemde yapımına başlanıp Kosova tarafındaki inşaatı hâlen devam eden [[Arnavutluk-Kosova Otoyolu]], Balkanlar’ın bu kesimindeki kara ulaşımına büyük rahatlık getirmiştir. Projenin tamamlanmasıyla [[Arnavutluk]]’taki [[Adriyatik Denizi|Adriyatik]] sahili yakınlarından [[Kosova]] içlerine kadar otoyol ulaşımı sağlanacaktır. Ekim 2012 itibarıyla ulaşım Kosova ortasına ([[Suvareka]] yakınları) kadar sağlanmıştır.
735. satır:
=== Hava ulaşımı ===
Balkan çapında yaygın bir havalimanı ağı var olup her ülkede uluslararası havalimanı mevcuttur. Havalimanlarında geliştirilme ihtiyacı görülür.<ref name=IRFSofia/> Bölgedeki birçok havalimanı için geliştirme çalışmaları yapılmıştır. Bunlardan birkaçı Makedonya’da [[Üsküp]] ve [[Ohri]] şehirlerinde gerçekleştirilmiştir. [[Üsküp Havalimanı]] için 2010 yılında Türkiye firması [[TAV]] tarafından başlatılan yenileme 2011 yılında tamamlanmış, havalimanı 8 Eylül 2011 tarihinde operasyonlara başlamıştır.<ref>[http://www.tavhavalimanlari.com.tr/tr-TR/Macedonia/Pages/SkopjeAlexanderTheGreatAirport.aspx Üsküp Büyük İskender Havalimanı] TAV Havalimanları</ref> [[Ohri Havalimanı]] yenilemesi de Nisan 2011’de tamamlanmıştır.<ref>[http://www.tavhavalimanlari.com.tr/tr-TR/Macedonia/Pages/OhridStPaulAirport.aspx Ohri St. Paul The Apostle Havalimanı] TAV Havalimanları</ref> Kosova’daki [[Priştine Uluslararası Havalimanı]] da yenileme kapsamındadır. [[Türkler|Türk]]-[[Fransızlar|Fransız]] konsorsiyumu yüzde 90 Limak ve yüzde 10 Aeroport de Lyon ortaklığı, Mayıs 2010 tarihinde 20 yıl havalimanını işletme sözleşmesi imzaladı. Yatırımların 2012 yılında tamamlanması öngörülüyor.<ref>[http://www.limak.com.tr/index.php?p=haberler&sub=2011&sid=83 “Limak, Priştine Havalimanı’nı yeniliyor”] Limak</ref><ref>[http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/tr/features/setimes/roundup/2010/10/08/roundup-bs-04 “İş dünyası: Priştine havaalanında trafik arttı”] SETimes</ref> Yenileme çalışmaları Makedonya ve Kosova dışındaki birçok ülkede de görülür. Slovenya’da Ljubljana Havalimanı ticaret planına göre havalimanı 2017 yılına kadar geliştirilecek. Bu çalışma Haziran 2012’de başlatılmıştır.<ref>[http://www.lju-airport.si/eng/about-the-company/building-for-the-future/?url=/about-the-company/building-for-the-future/&ID=&fName=eng/vsebina.asp&IDM=155 We build for the future] Ljubljana Havalimanı resmî internet sitesi {{
=== Alışveriş ve tüketim ===
746. satır:
== Kültür yapısı ==
=== Edebiyat ===
Balkanlar’da çok kültürlü yapı içerisinde, her kültür-dil dairesi içinde çeşitli edebî faaliyetler yapılmış ve yapılmaya devam edilmektedir. Bu şekilde oluşturulan eserler, ilgili dilin edebiyat dünyası içinde yer almışlardır. Bazı eserler ise, yazıldığı dilin dışında başka bazı dillere de çevrilmiş, [[Nobel Edebiyat Ödülü]] gibi ödüller kazanmıştır.<ref>Robert D. Kaplan, "A Reader's Guide to the Balkans". New York Times, (April 18, 1993) {{
Mantık kurgusunu sempatik bir şekilde gösteren ‘''kültürel kavşak''’, ‘''köprü''’ tabirleri Balkanlar için edebiyatta en çok kullanılan [[mecaz]]ların başında gelir. Söz konusu mecazlar, bölgeye bir kimlik verir. Balkan edebiyatını açıklamada “dil” ölçüt olarak koyulursa, hata kaçınılmaz olur. Slav dilleri ve dil bilimi yani ‘Balkan dil birliği’ içinde yer alan belirsiz konuşur, okur veya edebiyatta yer alan kişi ve Balkanlar’daki bütün dillerde paylaşılan yüzlerce [[Türkçenin verintileri|Türkçe alıntı kelime]]nin dışında, Balkan dilleri bugün hâlâ yanlış yolda, yabancı ve zordur.<ref>[http://www.bridge-mag.com/index.php?option=com_content&view=article&id=72:culture-8-2006&catid=5:culture-2006&Itemid=7 Alexandra D. Ioannidou, "The quest for a modern Balkan literature", The Bridge] {{
<div class="references" style="-moz-column-count:4; -webkit-column-count:4; column-count:4;">
819. satır:
{{Ana|Balkan mutfağı}}
Balkanlar’ın genelinde belli oranda ortaklıklara sahip bir mutfak kültürüdür. Bu mutfak içinde Balkan ülkelerinin kendisine ait özellikleri vardır ve [[Akdeniz mutfağı]]ndan etkilenmiştir.<ref name=Bradatan1>[http://scholarworks.dlib.indiana.edu/journals/index.php/aeer/article/viewFile/362/437 Cristina Bradatan, “Cuisine and Cultural Identity in Balkans”, Anthropology of East Europe Review, Volume 21, Number 1, Pennsylvania State University, s. 43-47.] {{
=== Kültürel etkileşim ===
|