|
In many applications, the noble gases are used to provide an inert atmosphere. Argon is used in the synthesis of [[air sensitive|air-sensitive compounds]] that are sensitive to nitrogen. Solid argon is also used for the study of very unstable compounds, such as [[reactive intermediate]]s, by trapping them in an inert [[matrix isolation|matrix]] at very low temperatures.<ref>{{cite journal |journal=Chem. Soc. Rev. |year=1980 |volume=9 |pages=1–23 |doi=10.1039/CS9800900001 |title=The matrix isolation technique and its application to organic chemistry |author=Dunkin, I. R.}}</ref> Helium is used as the carrier medium in [[gas chromatography]], as a filler gas for [[thermometers]], and in devices for measuring radiation, such as the [[Geiger counter]] and the [[bubble chamber]].<ref name=kirk/> Helium and argon are both commonly used to shield [[welding arc]]s and the surrounding [[base metal]] from the atmosphere during welding and cutting, as well as in other metallurgical processes and in the production of silicon for the semiconductor industry.<ref name="ullmann" /> Helium is also used as filling gas in nuclear fuel rods for nuclear reactors.<ref>{{cite journal|last1=Horhoianu|first1=G.|title=Thermal behaviour of CANDU type fuel rods during steady state and transient operating conditions|journal=Annals of Nuclear Energy|volume=26|pages=1437–1445|year=1999|doi=10.1016/S0306-4549(99)00022-5|issue=16|last2=Ionescu|first2=D. V.|last3=Olteanu|first3=G.}}</ref>
<!-- lighting -->
[[File:Xenon short arc 1.jpg|thumb|left|15,000-watt [[xenon short-arc lamp]] used in [[IMAX]] projectors|alt=Elongated glass sphere with two metal rod electrodes inside, facing each other. One electrode is blunt and another is sharpened.]]
Noble gases are commonly used in [[lighting]] because of their lack of chemical reactivity. Argon, mixed with nitrogen, is used as a filler gas for [[incandescent light bulb]]s.<ref name=ullmann>{{cite book |author1=Häussinger, Peter |author2=Glatthaar, Reinhard |author3=Rhode, Wilhelm |author4=Kick, Helmut |author5=Benkmann, Christian |author6=Weber, Josef |author7=Wunschel, Hans-Jörg |author8=Stenke, Viktor |author9=Leicht, Edith |author10=Stenger, Hermann |chapter=Noble gases |title=Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry |publisher=Wiley |year=2002 |doi=10.1002/14356007.a17_485}}</ref> Krypton is used in high-performance light bulbs, which have higher [[color temperature]]s and greater efficiency, because it reduces the rate of evaporation of the filament more than argon; [[halogen lamps]], in particular, use krypton mixed with small amounts of compounds of [[iodine]] or [[bromine]].<ref name=ullmann/> The noble gases glow in distinctive colors when used inside [[gas-discharge lamp]]s, such as "[[neon lighting|neon lights]]". These lights are called after neon but often contain other gases and [[phosphor]]s, which add various hues to the orange-red color of neon. Xenon is commonly used in [[xenon arc lamp]]s which, due to their nearly [[continuous spectrum]] that resembles daylight, find application in film projectors and as automobile headlamps.<ref name=ullmann/>
<!-- lasers -->
The noble gases are used in [[excimer laser]]s, which are based on short-lived electronically excited molecules known as [[excimer]]s. The excimers used for lasers may be noble gas dimers such as Ar<sub>2</sub>, Kr<sub>2</sub> or Xe<sub>2</sub>, or more commonly, the noble gas is combined with a halogen in excimers such as ArF, KrF, XeF, or XeCl. These lasers produce [[ultraviolet]] light which, due to its short [[wavelength]] (193 [[nanometer|nm]] for ArF and 248 nm for KrF), allows for high-precision imaging. Excimer lasers have many industrial, medical, and scientific applications. They are used for [[microlithography]] and [[microfabrication]], which are essential for [[integrated circuit]] manufacture, and for [[laser surgery]], including laser [[angioplasty]] and [[eye surgery]].<ref>{{cite book |title=Excimer Laser Technology |author1=Basting, Dirk |author2=Marowsky, Gerd |publisher=Springer |year=2005 |isbn=3-540-20056-8}}</ref>
<!-- medical uses -->
Some noble gases have direct application in medicine. Helium is sometimes used to improve the ease of breathing of [[asthma]] sufferers.<ref name=ullmann/> Xenon is used as an [[anesthetic]] because of its high solubility in lipids, which makes it more potent than the usual [[nitrous oxide]], and because it is readily eliminated from the body, resulting in faster recovery.<ref>{{cite journal|author1=Sanders, Robert D. |author2=Ma, Daqing |author3=Maze, Mervyn |title=Xenon: elemental anaesthesia in clinical practice|journal=British Medical Bulletin|year=2005|volume=71|issue=1|pages=115–135|doi= 10.1093/bmb/ldh034|pmid=15728132}}</ref> Xenon finds application in medical imaging of the lungs through hyperpolarized MRI.<ref>{{cite journal|last=Albert|first=M. S.|last2=Balamore|first2=D.|title=Development of hyperpolarized noble gas MRI |journal=Nuclear Instruments and Methods in Physics Research A|year=1998|volume=402|pages=441–453|doi= 10.1016/S0168-9002(97)00888-7|pmid=11543065|issue=2–3|bibcode= 1998NIMPA.402..441A }}</ref> Radon, which is highly radioactive and is only available in minute amounts, is used in [[radiotherapy]].<ref name=brit />
Birçok uygulamada soy gazlar inert atmosfer (nötr veya yansız atmosfer) sağlamak amacıyla kullanılır. Argon azota hassas olan [[havaya hassas bileşikler]]in sentezinde kullanılır. Katı argon ayrıca, [[reaksiyon ara ürünleri]] gibi çok kararsız bileşiklerin araştırılmasında da kullanılır. Bu araştırmalarda bileşikler çok düşük sıcaklıklarda bir inert [[Matris izolasyonu|matriste]] tuzaklanır.<ref>{{Dergi kaynağı|dergi=Chem. Soc. Rev. |yıl=1980 |cilt=9 |sayfalar=1–23 |doi=10.1039/CS9800900001 |başlık=The matrix isolation technique and its application to organic chemistry |yazar=Dunkin, I. R. }}</ref> Helyum [[gaz kromatografisi]]nde taşıyıcı ortam olarak, termometrelerde gaz dolgusu olarak ve kabarcık odası ve [[Geiger sayacı]] gibi radyasyon ölçmeye yarayan aletlerde kullanılır.<ref name=kirk/> Helyum ve argon genellikle [[ark kaynağı|ark kaynaklarında]] koruma oluşturması için kullanılır ve kaynak ve kesme esnasında ana metalin etrafını sarar. Ayrıca diğer metalurjik süreçlerde ve yarı iletken endüstrisindeki silisyum ve germanyum üretiminde koruyucu soy gaz olarak kullanılır.<ref name="ullmann" />
[[Dosya:Xenon short arc 1.jpg|thumb|sol|[[IMAX]] projektörlerinde kullanılan 15.000 watt'lık ksenon kısa ark lambası]]
Soy gazlar düşük kimyasal reaksiyon ilgisi nedeniyle [[Işıklandırma|aydınlatmada]] sıkça kullanılır. Azot ile karıştırılan argon, [[akkor lamba]]lar için gaz dolgusu olarak kullanılır.<ref name=ullmann>{{Kitap kaynağı|yazar= Häussinger, Peter; Glatthaar, Reinhard; Rhode, Wilhelm; Kick, Helmut; Benkmann, Christian; Weber, Josef; Wunschel, Hans-Jörg; Stenke, Viktor; Leicht, Edith; Stenger, Hermann|bölüm=Noble gases |başlık=Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry |yayımcı=Wiley |yıl=2002 |doi=10.1002/14356007.a17_485}}</ref> Daha yüksek [[renk sıcaklığı]]na ve verimliliğe sahip kripton, yüksek performanslı lambalarda kullanılır çünkü o filamanın buharlaşma oranını argondan daha fazla düşürür. [[Halojen lambalar]]da, özellikle az miktarda iyot ve brom bileşikleri ile karıştırılan kripton kullanır.<ref name=ullmann/> Soy gazlar [[gaz deşarj lambası|gaz deşarj lambalarında]] kullanıldığında ayırdedici renklerde korlaşırlar. Ksenon genellikle [[Ksenon ark lambası|ksenon ark lambaları]]nda kullanılır. Bu lambalar neredeye [[sürekli spektrum]]ları sayesinde gün ışığını andırır ve film projektörleri ve otomobil farları gibi uygulamalarda kullanılır.<ref name=ullmann/>
Soy gazlar, [[eksimer]] olarak bilinen kısa ömürlü, elektronik olarak uyarılmış molekkülleri temel alan [[eksimer lazer]]lerde kullanılır. Lazerler için kullanılan eksimerler Ar<sub>2</sub>, Kr<sub>2</sub> veya Xe<sub>2</sub> gibi soy gaz dimerleri olabilir veya daha yaygını soy gazlar ArF, KrF, XeF veya XeCl gibi eksimerlerde bir halojenle birleşebilir. Bu lazerler kısa [[dalgaboyu]] sebebiyle (ArF için 193 [[nanometre|nm]] ve KrF için 248 nm) yüksek hassasiyetli görüntülemeye fırsat veren [[morötesi]] ışık üretir. Bunlar, [[tümleşik devre]] imalatında ve lazer [[anjiyoplasti]] ve [[göz cerrahisi]] gibi lazer ameliyatlarında temel gereksinim olan [[mikrolitografi]] ve [[mikrofabrikasyon]] için kullanılır.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Excimer Laser Technology |yazar= Basting, Dirk; Marowsky, Gerd|yayımcı=Springer |yıl=2005 |isbn=3540200568}}</ref>
|
