Kullanıcı:Nanahuatl/Çalışma2: Revizyonlar arasındaki fark
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
In addition to the compounds where a noble gas atom is involved in a [[covalent bond]], noble gases also form [[non-covalent]] compounds. The [[clathrate]]s, first described in 1949,<ref>{{cite journal |title=An Inert Gas Compound |author1=Powell, H. M. |author2=Guter, M. |lastauthoramp=yes |journal=Nature |volume=164 |pages=240–241 |year=1949 |doi=10.1038/164240b0 |issue=4162|bibcode= 1949Natur.164..240P }}</ref> consist of a noble gas atom trapped within cavities of [[crystal lattice]]s of certain organic and inorganic substances. The essential condition for their formation is that the guest (noble gas) atoms must be of appropriate size to fit in the cavities of the host crystal lattice. For instance, argon, krypton, and xenon form clathrates with [[hydroquinone]], but helium and neon do not because they are too small or insufficiently [[Polarizability|polarizable]] to be retained.<ref>{{harvnb|Greenwood|1997|p=893}}</ref> Neon, argon, krypton, and xenon also form clathrate hydrates, where the noble gas is trapped in ice.<ref>{{cite journal |author=Dyadin, Yuri A.|doi=10.1070/MC1999v009n05ABEH001104 |title=Clathrate hydrates of hydrogen and neon |journal=Mendeleev Communications |volume=9 |issue=5 |year=1999 |pages=209–210|display-authors=etal}}</ref>
Soy gazlar [[kovalent bağ]] oluşturdukları bileşiklere ek olarak [[non-kovalent]] bağla da bileşik oluşturabilirler. İlk kez 1949'da tanımlanan<ref>{{Dergi kaynağı|başlık=An Inert Gas Compound |yazar=H. M. Powell and M. Guter |dergi=Nature |cilt=164 |sayfalar=240–241 |yıl=1949 |doi=10.1038/164240b0}}</ref> [[kafes bileşik]]leri, belli başlı organik ve inorganik maddelerin kristal kafeslerindeki boşluklarda (kavite) tuzaklanmış soy gazlar içerir. Bunların oluşumu için gerekli şart, ziyaretçinin (soy gaz) ev sahibi kristal kafesin boşluğuna yerleşebilmesi için uygun boyutta olmasıdır. Örneğin argon, kripton ve ksenon, [[hidrokuinon]] ile klatrat oluşturabilir ancak helyum ve neon çok küçük olduğundan veya tutulabilmesi için yeterince [[Kutuplanabilirlik|kutuplanabilir]] olmadığından, oluşturamaz.
[[Dosya:Endohedral fullerene.png|thumb|Bir soy gaz atomu içeren bir endohedral fulleren bileşiği]]
Noble gases can form [[Endohedral fullerenes#Non-metal doped fullerenes|endohedral fullerene]] compounds, in which the noble gas atom is trapped inside a [[fullerene]] molecule. In 1993, it was discovered that when {{chem|C|60}}, a spherical molecule consisting of 60 [[carbon]] atoms, is exposed to noble gases at high pressure, [[Complex (chemistry)|complex]]es such as {{chem|He@C|60}} can be formed (the ''@'' notation indicates He is contained inside {{chem|C|60}} but not covalently bound to it).<ref>{{cite journal|title=Stable compounds of helium and neon. He@C60 and Ne@C60|author1=Saunders, M. |author2=Jiménez-Vázquez, H. A. |author3=Cross, R. J. |author4=Poreda, R. J. |journal=[[Science (journal)|Science]]|year=1993|volume=259|pages=1428–1430|doi=10.1126/science.259.5100.1428|pmid=17801275|issue=5100|bibcode= 1993Sci...259.1428S }}</ref> As of 2008, endohedral complexes with helium, neon, argon, krypton, and xenon have been obtained.<ref>{{cite journal|title=Incorporation of helium, neon, argon, krypton, and xenon into fullerenes using high pressure|author1=Saunders, Martin |author2=Jimenez-Vazquez, Hugo A. |author3=Cross, R. James |author4=Mroczkowski, Stanley |author5=Gross, Michael L. |author6=Giblin, Daryl E. |author7=Poreda, Robert J. |journal=[[J. Am. Chem. Soc.]]|year=1994|volume=116|issue=5|pages=2193–2194|doi=10.1021/ja00084a089}}</ref> These compounds have found use in the study of the structure and reactivity of fullerenes by means of the [[nuclear magnetic resonance]] of the noble gas atom.<ref>{{cite journal|last1=Frunzi|first1=Michael|last2=Cross|first2=R. Jame|last3=Saunders|first3=Martin|title=Effect of Xenon on Fullerene Reactions|journal=[[Journal of the American Chemical Society]]|year=2007|volume=129|doi=10.1021/ja075568n|pages=13343–6|pmid=17924634|issue=43}}</ref>
Soy gazlar, soy gaz atomunun [[fulleren]] molekülü içinde tuzaklandığı [[endohedral fulleren]] bileşikleri oluşturabilir. 1993'te 60 [[karbon]] atomu içeren bir küresel molekül {{chem|C|60}} yüksek basınç altında soy gazlara maruz bırakıldığında {{chem|He@C|60}} gibi [[koordinasyon bileşiği|koordinasyon bileşiklerinin]] (kompleks) oluşabileceği keşfedildi (''@'' notasyonu He'nin {{chem|C|60}} içerdiğini ancak ona kovalent olarak bağlanmadığını belirtir).<ref>{{Dergi kaynağı|başlık=Stable compounds of helium and neon. He@C60 and Ne@C60|yazar=Saunders, M.; Jiménez-Vázquez, H. A.; Cross, R. J.; Poreda, R. J.|dergi=[[Science (dergi)|Science]]|yıl=1993 |cilt=259| sayfalar=1428–1430|doi=10.1126/science.259.5100.1428|pmid=17801275}}</ref> 2008 itibarı ile helyum, neon, argon, kripton ve ksenonlu endohedral kompleksler elde edildi.<ref>{{Dergi kaynağı|başlık=Incorporation of helium, neon, argon, krypton, and xenon into fullerenes using high pressure|yazar=Saunders, Martin; Jimenez-Vazquez, Hugo A.; Cross, R. James; Mroczkowski, Stanley; Gross, Michael L.; Giblin, Daryl E.; Poreda, Robert J. |dergi=[[J. Am. Chem. Soc.]]|yıl=1994|cilt=116|basım=5| sayfalar=2193–2194|doi=10.1021/ja00084a089}}</ref> Bu bileşikler, soy gaz atomunun [[nükleer manyetik rezonans]]ı vasıtasıyla fullerenlerin yapısı ve reaktivitesinin incelenmesinde kullanım bulmuştur.<ref>{{Dergi kaynağı|last=Frunzi|first=Michael|coauthors=Cross, R. James; Saunders, Martin|title=Effect of Xenon on Fullerene Reactions|journal=[[Journal of the American Chemical Society]]|year=2007|volume=129|doi=10.1021/ja075568n|pages=13343}}</ref>
[[Dosya:XeF2.png|300px|thumb|left|3-merkez-4-elektron bağ modeline göre {{chem|XeF|2}}'deki bağ.]]
Noble gas compounds such as [[xenon difluoride]] ({{chem|XeF|2}}) are considered to be [[hypervalent]] because they violate the [[octet rule]]. Bonding in such compounds can be explained using a [[three-center four-electron bond]] model.<ref>{{harvnb|Greenwood|1997|p=897}}</ref><ref>{{harvnb|Weinhold|2005|pp=275–306}}</ref> This model, first proposed in 1951, considers bonding of three collinear atoms. For example, bonding in {{chem|XeF|2}} is described by a set of three [[molecular orbital]]s (MOs) derived from [[p-orbital]]s on each atom. Bonding results from the combination of a filled p-orbital from Xe with one half-filled p-orbital from each [[fluorine|F]] atom, resulting in a filled bonding orbital, a filled non-bonding orbital, and an empty [[antibonding]] orbital. The [[highest occupied molecular orbital]] is localized on the two terminal atoms. This represents a localization of charge which is facilitated by the high electronegativity of fluorine.<ref>{{cite journal|last=Pimentel|first=G. C.|title= The Bonding of Trihalide and Bifluoride Ions by the Molecular Orbital Method|year=1951|issue=4|pages=446–448|doi=10.1063/1.1748245|journal=The Journal of Chemical Physics|volume=19|bibcode= 1951JChPh..19..446P }}</ref>
[[Ksenon diflorür]] ({{chem|XeF|2}}) gibi soy gaz bileşikleri, [[oktet kuralı]]nı ihlal ettikleri için [[hipervalent]] olarak kabul edilirler. Bu bileşiklerdeki bağlanma bir 3-merkez-4-elektron bağ modeli kullanılarak açıklanabilir.<ref>{{harvnb|Greenwood|1997|p=897}}</ref><ref>{{harvnb|Weinhold|2005|pp=275–306}}</ref> İlk olarak 1951'de önerilen bu model üç doğrudaş (kolineer) atomun bağlanmasını göz önünde bulundurur. ▼
Örneğin {{chem|XeF|2}}'deki bağlanma her atomun [[p-orbitali]]nden kaynaklanan üç [[moleküler orbital]] (MOs) ile tanımlanır. Bağlanma Xe'den gelen dolu bir p-orbitali ve her bir [[fluorine|F]] atomundan gelen yarı dolu bir p-orbitalinden ileri gelir, bu da dolu bir bağ orbitali, dolu bir bağ yapmayan orbital ve bir [[:wikt:bağönler|bağönler]] orbital ile sonuçlanır. [[HOMO/LUMO|En yüksek dolu moleküler orbital]] (HOMO) iki uç atomda lokalize olmuştur.<ref>{{Dergi kaynağı|last=Pimentel|first=G. C.|title= The Bonding of Trihalide and Bifluoride Ions by the Molecular Orbital Method|year=1951|issue=4|pages=446–448|doi=10.1063/1.1748245|journal=The Journal of Chemical Physics|volume=19}}</ref>▼
▲[[Ksenon diflorür]] ({{chem|XeF|2}}) gibi soy gaz bileşikleri, [[oktet kuralı]]nı ihlal ettikleri için [[hipervalent]] olarak kabul edilirler. Bu bileşiklerdeki bağlanma bir 3-merkez-4-elektron bağ modeli kullanılarak açıklanabilir.
▲Örneğin {{chem|XeF|2}}'deki bağlanma her atomun [[p-orbitali]]nden kaynaklanan üç [[moleküler orbital]] (MOs) ile tanımlanır. Bağlanma Xe'den gelen dolu bir p-orbitali ve her bir
The chemistries of the heavier noble gases, krypton and xenon, are well established. The chemistry of the lighter ones, argon and helium, is still at an early stage, while a neon compound is yet to be identified.
| |||