Abdülmecid Efendi: Revizyonlar arasındaki fark

Osmanlı hanedanınınHanedanı’nın tek ressam üyesidir ve döneminin Türk ressamları arasında yer almıştır.<ref name=sinan/> Amcasının oğlu [[VI. Mehmed|Mehmed Vahdettin]]'in’in 4 Temmuz 1918’de tahta çıkması üzerine Osmanlı tahtının veliahtı olan Abdülmecid; bu sıfatı 1 Kasım 1922'de1922’de [[Saltanatın kaldırılması|saltanat kaldırılıncaya]] kadar taşıdı. [[Türkiye Büyük Millet Meclisi|TBMM]] tarafından 19 Kasım 1922'de1922’de halife seçildi. Osmanlı hilafetine resmen son veren 431 sayılı kanunun kabul edildiği 3 Mart 1924 tarihine kadar “''halife''” unvanını taşıdı. Tarihe “''Son Osmanlı Halifesi''” olarak geçmiştir.

Sultan [[Abdülaziz]]'in’in ortanca oğlu olarak 29 Mayıs 1868'de [[İstanbul]]'da’da doğdu. Annesi Hayranıdil Kadınefendi'dirKadınefendi’dir.

1876'da1876’da babasının tahttan indirilmesinden sonra Sultan [[II. Abdülhamid]]’in gözetiminde [[Yıldız Sarayı]]’ndaki Şehzedeğan Mektebi’nde sıkı bir eğitim aldı. Tarihe ve edebiyata meraklı, dil öğrenmeye yatkındı. Arapça, Farsça, Fransızca ve Almanca öğrendi. [[Sanayi-i Nefise]] hocaları ile ilişki kurdu; [[Osman Hamdi Bey]], [[Salvatore Valeri]]’den resim dersi aldı. [[Fausto Zonaro]] ile dostluk kurup resim çalışmalarında onun yolunda ilerledi.<ref name=katki>[http://thearthistoryjournal.blogspot.com.tr/2011/02/son-halife-abdulmecid-efendi-ve-resim.html '''Son Halife Abdülmecid Efendi ve Resim Sanatına Katkısı''', ''The Art History Journal, 13.02.2011'']</ref>

[[Dosya:Caliph library Harem Dolmabahce March 2008 pano.jpg|left|thumb|Dolmabahçe Sarayı'ndakiSarayı’ndaki kütüphanesi]]

Taht sırasında çok gerideydi. [[Abdülmecid Efendi Köşkü|İcadiye'dekiİcadiye’deki köşkünde]] sanatla meşgul olarak yaşadı. Dönemin saray geleneklerine uygun olarak alafranga yaşama ilgi duydu. Şahsuvar Başkadınefendi’den oğlu [[Ömer Faruk Efendi]], Mehista kadınefendi’den kızı [[Dürrüşehvar Sultan]] dünyaya geldi.

Köşkünde ailesiyle birlikte dışa kapalı olarak yaşamayı [[II. Meşrutiyet]]'in’in ilanına kadar sürdürdü.<ref name=sinan>[http://www.sinangenim.com/tr/articles.asp?ID=7&Y=2004&AID=48&do=detail Sinan Eğim, '''Abdülmecid Efendi Köşkü''', ''Popüler Tarih, İstanbul 2005'']</ref> Yeni rejimin ilanından sonra ülkede kurulan pek çok sivil ve sosyal kuruma destek verdi. Ermeni Kadınlar Birliği'ninBirliği’nin baş destekçisi, [[Türk Kızılayı|Hilâl-i Ahmer Cemiyeti]]’nin fahri başkanıydı.

Resim ve müzik sanatları ile çok yakından ilgiliydi. Türk resim sanatının öncü isimleri arasında yer aldı.<ref name=ortayli>[http://www.milliyet.com.tr/2007/12/03/pazar/paz03.html İlber Ortaylı, '''Türk resminin öncü halifesi Abdülmecid''', ''Milliyet gazetesi, 03.12.2007'']</ref> 1909'da1909’da kurulan [[Osmanlı Ressamlar Cemiyeti]]'nin’nin fahri başkanlığını yaptı. YurtiçindeYurt içinde ve yurtdışındakiyurt dışındaki çeşitli sergilere tablolarını gönderdiği bilinen Abdülmecid Efendi'ninEfendi’nin eserlerinden birisi [[Paris]]'teki’teki büyük yıllık sergide sergilenmiş; ''Haremde Beethoven'', ''[[Haremde Goethe]]'', ''Yavuz Sultan Selim'' adlı tabloları 1917'de1917’de [[Viyana]]'daki’daki Türk ressamlar sergisinde sergilendisergilenmiştir. Özellikle portre alanında başarılı idi. En önemli portrelerinden biri devrinin ünlü şairi [[Abdülhak Hamit Tarhan]]'ın’ın portresidir.<ref name=ortayli/> Kızı Dürrüşehvar Sultan'ınSultan’ın, oğlu Ömer Faruk Efendi'ninEfendi’nin portreleri en bilinen eserlerindendir. Osmanlı Ressamlar Cemiyeti’nin gazete çıkarma girişimleri, [[Galatasaray sergileri]], Şişli Atölyesi’nin kurulması, Viyana sergisi, [[Avni Lifij]]’in Paris’te burslu okutulması onun desteklediği sanatsal olaylardandır.

Resim kadar müziğe de büyük ilgi duyan Abdülmecid, ilk müzik derslerini Feleksu Kalfa’dan aldıktan sonra Macar piyanist [[Géza de Hegyei]] ve keman virtüözü [[Carl Berger]] ile çalıştı. Ünlü besteci [[Franz Liszt]]'in’in öğrencisi olan Hegyei’ye kendi yaptığı Lizst tablosunu; Carl Berger’e ise, kendi ürünü bir beste olan ''Elegie''’yi armağan ettiği bilinir.<ref name=atak/> Keman, piyano, viyolonsel ve klavsen çalan Abdülmecid'in Abdülmecid’in üzerinde eski Türkçe harflerle adının yazılı olduğu 1911 yapımı değerli piyanosu Dolmabahçe Sarayı’nda 48 numaralı odada saklanmaktadır.<ref name=atak>[http://sanatatak.com/view/Bestekr-Halife-Abdulmecid/478 Nurinnisa Eroğlu, '''Bestekar Halife Abdülmecid''', ''Sanatatak, 15.10.2013'']</ref> Çok sayıda bestesi olduğu bilinir ancak eserlerinin pek azına ulaşılabilmiştir.<ref name=atak/>

[[31 Mart Olayı]]’ndan sonra [[II. Abdülhamid]] tahttan indirilmiş; [[V. Mehmed|veliaht Reşat Efendi]] tahta çıkarılmış; Şehzade Abdülmecid Efendi’nin ağabeyi [[Yusuf İzzeddin Efendi]] veliaht olmuştu. Yusuf İzzeddin’in 1916’da intihar etmesinden sonra Sultan Abdülmecid’in oğullarından [[VI. Mehmed|Vahdettin]] veliaht tayin edildi. 1918'de 1918’de Mehmed Reşat’ın ölümü ve [[VI. Mehmet|Vahdettin]]’in tahta çıkması üzerine Şehzade Abdülmecid Efendi veliaht ilan edilmiştir.

Veliaht Abdülmecid Efendi, [[I. Dünya Savaşı]] sonunda İstanbul işgal altında bulunduğu sırada padişaha [[Damat Ferit Paşa]] hükümetini eleştiren lâyihalar gönderdi.<ref name=oral>[http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-61/veliaht-abdulmecitin-ankaraya-davet-edilmesi-meselesi Mustafa Oral, '''Veliaht Abdülmecit’in Ankara’ya Davet Edilmesi Meselesi''', ''Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 61, Mart 2005'']</ref> Damat Ferit hükümeti yerine [[Ali Rıza Paşa]] hükümeti kurulduktan sonra Vahdettin’e karşı muhalif tutumunu değiştirerek oğlu Şehzade Ömer Faruk Efendi’yi amcazadesi Sultan Vahdeddin'inVahdeddin’in küçük kızı [[Sabiha Sultan]] ile evlendirdi.

Ülkeyi işgallerden kurtarmak için Anadolu’da örgütlenen [[KuvayKuvâ-ıyi Milliye]] hareketi, eski yaverlerinden [[Yümnü Üresin|Yumni Bey]] aracılığıyla onu 1920 Temmuz’undatemmuzunda Ankara’ya davet ettiklerinde olumlu yanıt vermedi. Ankara ile teması, Sultan Mehmet Vahdettin tarafından haber alınınca Çamlıca’daki veliahtlık dairesinden alınarak Dolmabahçe’deki özel dairesinde 38 gün göz hapsinde tutuldu.<ref name=oral/>

Kurtuluş hareketinin önderi [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal]], Şubat 1921’de bir mektup daha yazarak kendisine sultanlık teklif ettiğinde Abdülmecid bir kere daha ‘hayır’ yanıtı verdi. Kendi yerine oğlu Ömer Faruk’u Ankara’ya gönderdi ama Mustafa Kemal Ömer Faruk’u kabul etmeyerek geri gönderdi. Abdülmecid Efendi 1921 sonunda Anadolu’ya geçmek için [[Fevzi Çakmak|Fevzi Paşa]] aracılığıyla bir girişimde bulundu. Konu mecliste görüşüldü; uygun görülmedi.<ref name=oral/>

[[Türk Kurtuluş Savaşı|Kurtuluş Savaşı’nınSavaşı]]’nın zaferle sonuçlanmasından sonra toplanacak barış konferansına hem Ankara hem de İstanbul hükümetlerinin davet edilmeleriyle başlayan ihtilaf üzerine TBMM 1 Kasım 1922'de1922’de kabul ettiği kanunla [[Saltanatın kaldırılması|saltanatı kaldırdı]]. Saltanatın kaldırılması ile birlikte Abdülmecid'in veliaht sıfatı kayboldu.

Saltanatı elinden alınan ve "''ihanet-i vataniyye''" ile ithamına karar verilen Vahdettin’in, 16-17 Kasım 1922 gecesi bir İngiliz zırhlısı ile(HMS Türkiye'yi'Malaya'') ile Türkiye’yi terk etmesi üzerine Türkiye Büyük Millet Meclisi Hilafet makamının boşaldığına hükmetti. Meclis, 18 Kasım’da yapılan tartışmaların ardından 19 Kasım 1922 günü halifelik için seçim yaptı. Seçime katılan 162 mebustan 148’inin oyu ile Abdülmecit Efendi halife seçildi. Oylamada dokuz milletvekili çekimser kalmış; II. Abdülhamid’in şehzadelerinden Selim ve Abdürrahim efendilere beş oy verilmişti.<ref name=ayse>[http://arsiv.taraf.com.tr/yazilar/ayse-hur/bir-zamanlar-halifelik-vardi/10343/ Ayşe Hür, '''Evvel Zaman İçinde Halifelik Vardı''', ''Taraf gazetesi, 07.03.2010'']</ref>

TBMM’nin kararını Abdülmecit Efendi’ye tebliğ etmek üzere [[Ahmet Müfit Kurutluoğlu|Müfid Efendi]] başkanlığında kura ile seçilmiş 15 kişilik heyet İstanbul’a gönderildi.<ref name=ayse/> 24 Kasım 1922 günü [[Topkapı Sarayı]]'ndaki’ndaki [[Hırka-i Şerif Dairesi]]'nde’nde biat töreni gerçekleşti. İlk defa Arapça yerine Türkçe dua edildi. Cuma namazı için gidilen [[Fatih Camii]]’nde, yeni halife adına Müfid Efendi tarafından ilk defa Türkçe hutbe okundu. "''Küçük cihaddan büyüğüne döndük''" mealindeki hadis-i şerifi konu alan hutbede, "büyük cihad" cehalete karşı savaş diye yorumlandı. Yeni halife İslam alemine bir beyanname neşrederek kendisini seçen meclise teşekkür etti.<ref name=tdv>[http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c01/c010313.pdf Cevdet Küçük, '''Abdülmecid Efendi''', ''Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi'']</ref>

21-27 Aralık 1922 tarihinde toplanan Hint Hilafet Konferansı Abdülmecid'inAbdülmecid’in halifeliğini tasdik ve kabul etti. 29 Ekim 1923'te1923’te [[CumhuriyetinTürkiye'de cumhuriyetin ilanı|Cumhuriyet ilan edilince]] hilafet ve halifenin durumu gündeme geldi. Halifenin ödeneğinin artırılmasını talep etmesi ve yabancı siyasi konukları kabul etmek için izniizin istemesi AnkaraTürk Hükümetihükümeti ile halife arasında gerilim yarattı. 5-20 Şubat 1924 günleri İzmir’de yapılan Harp Oyunları sırasında bir araya gelen devlet büyükleri Halifelikhalifelik meselesini de görüştüler.

KararıKarar Abdülmecit Efendi’ye İstanbul Valisi [[Ali Haydar Yuluğ|Haydar Bey]] ve Polis Müdürü Saadettin Bey tarafından bildirildi. Abdülmecid ve ailesi halkın galeyana gelmemesi için ertesi sabah, saat 5.00’te gizlice [[Dolmabahçe Sarayı]]'ndan’ndan alınarak otomobil ile [[Çatalca]]'ya’ya götürüldüler. Burada bir süre Rumeli Demiryolları Şirketi’nin amiri tarafından ağırlandıktan sonra Simplon Ekspresi’ne (eski Şark Ekspresi) bindirildiler.

Abdülmecid Efendi [[İsviçre]]'ye’ye vardığında, o ülkenin kanunlarına göre birden fazla eşlilerin ülkeye girmesine izin verilmediği gerekçesi ile sınırda bir süre alıkonuldu ancak bu gecikmeden sonra ülkeye kabul edildi.<ref>Lord Kinross, ''The Rebirth of a Nation'', Kasım 1966, Sayfa 386, Amerikan Neşriyatı Bürosu için özel basım (ISBN bilgisi yoktur).</ref> Bir süre İsviçre’de [[Leman Gölü]] kıyısındaki ''Büyük Alp Oteli''nde’nde kaldıktan sonra Ekim 1924'te1924’te Fransa’nın [[Nice]] kentine geçti ve ömrünün geri kalanını orada tamamladı.<ref name=butundunya>[http://www.butundunya.com/pdfs/2011/02/077-084.pdf Cengiz Özakıncı, ''' Haremde Beethoven, Sarayda Goethe: Son Halife Abdülmecid Efendi''', ''Bütün Dünya dergisi, Şubat 2011'']</ref>

AbülmecidAbdülmecid Efendi, sürgünün ilk durağı [[Montrö]]’de bir bildiri yayımlayarak AnkaraTürk Hükümeti’nihükümetini ‘ladini’ (dinsiz, din dışı) olmakla suçlamış ve İslam dünyasını Hilafethilafet konusunda karar almaya çağırmıştı. Ancak Ankara’nın İsviçre’ye baskısı üzerine bir daha böyle konuşmalar yapmadı.<ref name=ayse/>

Abdülmecid Efendi, Fransa'nınFransa’nın Nice şehrinde sakin bir yaşam sürdü.<ref name=tdv/> Kızı Dürrüşehvar Sultan'ıSultan’ı ve yeğeni Nilüfer Hanım Sultan'ıSultan’ı dünyanın sayılı zenginlerinden Haydarabad Nizamı'nınNizamı’nın oğullarıyla evlendirdi; bu sayede mali durumu düzeldi. Hilafet konusunda İslam aleminden umduğu ilgiyi bulamadığı için kendisini daha çok ibadete, resim çalışmalarına ve müziğe verdi.<ref name=tdv/>

Daha sonra Paris’e yerleşen Abdülmecid Efendi, hanedanın geleneksel protokolünü ısrarla uygulamaya devam etmiştir. Cuma namazlarını [[Paris Büyük Camii]]'nde’nde kılardı. Evlenen Sultansultan ve Şehzadelerinşehzadelerin [[nikâh]]larını kıyarak, kendi [[tuğra]]sını taşıyan belgeler dağıttı. Yakışıksız davranışlarda bulunan şehzadeleri hanedandan ihraç ettiğini bildiren belgeler hazırladı. Hanedanın [[Irak]] [[petrol]]leri üzerindeki haklarından yararlanabilmek için oluşturulması planlanan aile birliği gereği Vahdeddin ile ortak bir vekalet vermesi istenince, halife ve ailenin resmî reisi olduğunu iddia ederek ortak vekalet vermeyi reddetti. Böylece akim kalan bu girişimin sonucunda hanedan umduğu faydayı sağlayamadı.

[[Mısır]]'ın’ın Kavalalı prensleriyle evlenmek için Fransa'danFransa’dan ayrılan çok düşkün olduğu torunları ve oğlunun gidişinden sonra eşleriyle beraber yalnız kalarak ızdıraplııstıraplı günler geçirdi. Kızı [[Dürrüşehvar Sultan]] tarafından muhafaza edilmiş 12 ciltlik ''Hatıralar'' kitabını kaleme aldı.{{fact}}

23 Ağustos 1944'te1944’te sürgünde bulunduğu [[Paris]]'te’te kalp krizinden öldü.{{fact}} öldü. Dürrişehvar Sultan'ınSultan’ın Berar Prensesi sıfatıyla Cumhurbaşkanı [[İsmet İnönü]] nezdindeki çabalarına rağmen cenazesi [[Türkiye'ye]]’ye kabul edilmedi. Cenazesi [[Türkiye]]'yeTürkiye’ye kabul edilmeyince, [[Paris Büyük Camii]]'nde’nde 10 yıl kadar bekletildi ve Camiicami mütevelli heyetinin cenazeyi daha fazla tutamayacaklarını bildirmesi üzerine [[Medine]]’ye nakledilerek [[Bâki Mezarlığı]]'na’na defnedildi.