Kuark: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k düzen |
k →Kuark maddesinin diğer evreleri: Yeni bağlantı |
||
268. satır:
=== Kuark maddesinin diğer evreleri ===
[[Dosya:QCDphasediagram tr.svg|right|thumb|300px|[[Kuark maddesi]] [[faz diyagramı]]nın niteleyici sunumu. Şemanın kesin ayrıntıları devam eden çalışmaların bir konusudur.<ref name=Ruester>{{Dergi kaynağı |ilk1=S. B. |son1=Rüester |ilk2=V. |son2=Werth |ilk3=M. |son3=Buballa |ilk4=I. A. |son4=Shovkovy |ilk5=D. H. |son5=Rischke |başlık=The phase diagram of neutral quark matter: Self-consistent treatment of quark masses |dergi=Physical Review D |cilt=72 |sayfa=034003 |yıl=2005 |dil=İngilizce |doi=10.1103/PhysRevD.72.034004 |id={{arxiv|hep-ph/0503184}}}}</ref><ref name=Alford>{{Dergi kaynağı |ilk1=M. G. |son1=Alford |ilk2=K. |son2=Rajagopal |ilk3=T. |son3=Schaefer |ilk4=A. |son4=Schmitt |başlık=Color superconductivity in dense quark matter |dergi=[[Reviews of Modern Physics]] |cilt=80 |sayfalar=1455-1515 |yıl=2008 |dil=İngilizce |doi= 10.1103/RevModPhys.80.1455 |id={{arxiv|0709.4635}}}}</ref>]]
Yeterli düzeyde uç şartlar altında, kuarklar hapisten kurtularak serbest parçacık haline gelebilir. Asimptotik özgürlük boyunca, yüksek sıcaklıkta güçlü etkileşim zayıflar. Nihayetinde renk hapsi kaybolacak ve serbest hareket eden kuarklar ve gluonların son derece sıcak bir [[plazma]]sı oluşabilecektir. Maddenin bu teorik evresine [[Kuark–gluon plazması|kuark-gluon plazması]] adı verilir.<ref>{{Dergi kaynağı |ilk=S. |son=Mrowczynski |dergi=[[Acta Physica Polonica B]] |başlık=Quark–Gluon Plasma |url=http://th-www.if.uj.edu.pl/acta/vol29/pdf/v29p3711.pdf |cilt=29 |sayfa=3711 |yıl=1998 |dil=İngilizce |id={{arxiv|nucl-th|9905005}}}}</ref> Bu durum için gerekli olan kesin koşullar bilinmemekle birlikte çeşitli tartışma ve deney konusu olmuştur. 2000'lerdeki tahminler, gerekli sıcaklığı {{val|1.90|0.02|e=12}} [[kelvin]] olduğunu göstermektedir.<ref>{{Dergi kaynağı |ilk1= Z. |son1=Fodor |ilk2=S. D. |son2=Katz |başlık = Critical point of QCD at finite T and μ, lattice results for physical quark masses |dergi = [[Journal of High Energy Physics]] |cilt = 2004 |pages=50 |yıl = 2004 |dil=İngilizce |id = {{arxiv|hep-lat/0402006}} |doi = 10.1088/1126-6708/2004/04/050}}</ref> 1980'lerde ve 1990'larda [[Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi]]nde (CERN) yapılan denemelere karşın şimdiye kadar serbest kuarklar ve gluonlar için gereken koşullara hiçbir zaman erişilememiştir. Öte yandan 2000'li yıllarda [[Göreli Ağır İyon Çarpıştırıcısı]]'nda gerçekleştirilen deneyler sonucunda "neredeyse kusursuz" [[akışkanlar dinamiği|akışkan hareketi]] yapan sıvı benzeri [[kuark maddesi]] için kanıtlar bulunmuştur.<ref name="RHIC" >{{Web kaynağı | url = http://www.bnl.gov/bnlweb/pubaf/pr/PR_display.asp?prID=05-38 | başlık = RHIC Scientists Serve Up "Perfect" Liquid | yayımcı = Brookhaven Ulusal Laboratuvarı | yıl = 2005 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20120716201238/http://www.bnl.gov/bnlweb/pubaf/pr/PR_display.asp?prID=05-38 | arşivtarihi = 16 Temmuz 2012}}</ref>
Kuark-gluon plazması, ağır kuark çiftlerinin sayı bakımından yukarı ve aşağı kuark çiftlerinden büyük farkla fazla olması ile nitelendirilebilir. Hadronların kararlı olamayacağı kadar yüksek bir sıcaklığa sahip olan [[Büyük Patlama]] sonrasındaki 10<sup>-6</sup> saniyeden öncesinde, [[kuark dönemi]] olarak adlandırılan dönemde, evrenin kuark-gluon plazması ile dolu olduğu düşünülmektedir.{{kdş|Yulsman|2002|p=75}}
| |||