Van Allen kuşağı: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
düzeltme AWB ile |
|||
4. satır:
'''Van Allen Kuşakları''', [[Güneş]]'ten ve diğer [[yıldız]]lardan yayılan zararlı [[ışın]]lara karşı kalkan işlevi gören tabakadır. Bu tabaka [[manyetizma]] sonucunda ortaya çıkmakta, [[Dünya]]'nın [[manyetik alan]]ından kaynaklanmaktadır.
Van Allen radyasyon kuşağı, enerji yüklü [[Parçacık (fizik)|parçacıkların]] bir bölgesi olup, bunların çoğunluğu, gezegenin manyetik alanı tarafından bir gezegenin yakaladığı ve etrafında tuttuğu [[Güneş rüzgârı|güneş rüzgarından]] kaynaklanmaktadır. Dünya'nın böyle iki bandı vardır ve bazen başkaları da geçici olarak oluşur.
Kuşakların keşfi James Van Allen'a atfedildi ve bunun sonucu olarak Dünya'nın kuşakları Van Allen kuşakları olarak biliniyor. Dünyanın iki ana kuşağı, bölge radyasyon düzeylerinin değiştiği yüzeyin yaklaşık 500 ila 58.000 kilometre yüksekliğinden [1] yukarı uzanır. Kuşakları oluşturan parçacıkların çoğunun güneş rüzgarından ve diğer parçacıkların ise [[Kozmik ışın|kozmik ışınlardan]] geldiği düşünülmektedir. [2] Güneş rüzgarını yakalayarak, manyetik alan bu enerjik parçacıkları saptırır ve [[Dünya atmosferi|Dünya'nın atmosferini]] yıkımdan korur.▼
Bantlar Dünya'nın [[Manyetosfer|manyetosferinin]] iç bölgelerinde bulunur ve enerji yüklenmiş [[Elektron|elektronları]] ve [[Proton|protonları]] yakalarlar. [[Alfa parçacığı|Alfa parçacıkları]] gibi diğer çekirdekler daha az yaygındır. Bu kuşaklar ayrıca, [[Yapay uydu|uydulara]] zarar verir ve bu bölgelerde önemli zaman harcıyorlarsa, hassas bileşenleri yeterli kalkanla korunmalıdır. 2013'te [[NASA]], Van Allen Probları'nın, Güneş'ten gelen [[Gezegen|gezegenler]] arası şok dalgası tarafından yıkılıncaya dek dört hafta boyunca gözlemlenen geçici bir üçüncü radyasyon kuşağını keşfettiğini bildirdi. [3]▼
▲Kuşakların keşfi James Van Allen'a atfedildi ve bunun sonucu olarak Dünya'nın kuşakları Van Allen kuşakları olarak biliniyor. Dünyanın iki ana kuşağı, bölge radyasyon düzeylerinin değiştiği yüzeyin yaklaşık 500 ila 58.000 kilometre yüksekliğinden [1] yukarı uzanır. Kuşakları oluşturan parçacıkların çoğunun güneş rüzgarından ve diğer parçacıkların ise [[
▲Bantlar Dünya'nın [[
==Keşif==
Kristian Birkeland, Carl Størmer ve Nicholas Christofilos, [[Uzay uçağı|Uzay Çağı]] öncesinde yüklü parçacıkların yakalanma ihtimalini araştırmışlardı. [4] Explorer 1 ve Explorer 3, Iowa Üniversitesi'ndeki James Van Allen başkanlığında kemerin varlığını 1958'in başlarında doğruladı. Sıkışan radyasyon önce Explorer 4, Pioneer 3 ve Luna 1 tarafından haritalandı.
Van Allen kuşakları terimi, özellikle Dünya'yı çevreleyen radyasyon kemerlerini ifade eder; Bununla birlikte, benzer gezegen kemerleri diğer gezegenler çevresinde keşfedilmiştir. Güneş, istikrarlı, global bir dipol (çiftkutup) alanına sahip olmadığı için uzun vadeli radyasyon kemerlerini desteklemez. Dünya atmosferi kuşakların parçacıklarını, 200-1.000
==Araştırma==
Satır 21 ⟶ 19:
[[File:Jupiter radio.jpg|thumb|Jupiter'in değişken radyasyon kuşağı]]
NASA Van Allen Probları misyonu, uzayda gözlemsel elektronların ve [[
Van Allen Probes görevi 30 Ağustos 2012'de başarıyla başlatıldı. [7] Birincil görev iki yıla programlansa da 4 yıla kadar genişletilebilecek. NASA'nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi, Güneş Dinamikleri Gözlemevi (SDO) ile birlikte Van Allen Probları'nın bir projesi olan Living With a Star programını yönetmektedir. Uygulamalı Fizik Laboratuvarı, Van Allen Probları için uygulama ve aygıt yönetiminden sorumludur. [8]
Satır 30 ⟶ 28:
[[File:Rendering of Van Allen radiation belts of Earth 2.jpg|thumb|Dünyanın iki radyayon kuşağının [[Kesit çizimi]]: iç kuşak (kırmızı) çoğunlukla protonlardan ve dış kuşak (mavi) çoğunlukla elektronlardan oluşur. çizim kredisi: NASA]]
İçteki Van Allen Kemeri, tipik olarak, Dünya üzerindeki 0.2 ila 2 Dünya yarıçapından (1 ila 3'lük L değerleri) veya 1,000
Düşük irtifalarda alt kemerde 50 MeV'yi aşan proton enerjilerinin, üst atmosferdeki çekirdeklerle kozmik ışınların çarpışmalarıyla oluşturulan [[
Kemerlerin Dünya'nın geometrik merkezinden hafif kayması nedeniyle, iç Van Allen kemeri, Güney Atlantik Anomalisinde yüzeye en yakın yaklaşımı yapar. [13] [14]
Satır 42 ⟶ 40:
[[Image:Birkeland-anode-globe-fig259.jpg|thumb|300px|Güneş rüzgarının Van Allen kuşağına etkisinin Laboratuvar simülasyonu; Bu kuzey ışıkları benzeri yapı laboratuvarda bilim insanı [[Kristian Birkeland]] tarafından oluşturulmuştur]]
Dış kemer, esasen dünyanın manyetosferi tarafından sıkışmış yüksek enerjili (0.1-10 MeV) elektronlardan oluşur. Güneş aktivitesinden daha kolay etkilendiği için iç kemerden daha değişkentir. Üçlü bir irtifada başlayıp, Dünya yüzeyinin 13.000 ila 60.000 kilometre (8.100 ila 37.300 mil) yukarıdaki on Dünya Yarıçapına (RE) uzanan, neredeyse toroidal bir şekle sahiptir. En büyük yoğunluğu genellikle 4-5 RE arasındadır. Dış elektron radyasyon kuşağı çoğunlukla ısının whistler-mode plazma dalgalarından radyasyon bandı elektronlarına aktarımı nedeniyle içe radyal difüzyon [17] [18] ve lokal ivme [19] tarafından üretilir. Radyasyon bandı elektronları, Dünya atmosferi ile çarpışmalar, [19] manyetopozda kayıplar ve dışarıya doğru radyal difüzyonyondan dolayı sürekli olarak uzaklaşır. Enerjik protonların döngüsü, onları Dünya atmosferi ile temasa geçirecek kadar büyük olurdu. Bu bant içinde, elektronların yüksek akısı vardır ve jeomanyetik alan çizgilerinin jeomanyetik "kuyruk" a açıldığı dış kenarda (manyetopozun yakınında), enerjik elektronların akısı yaklaşık 100
2014 yılında dış kemerin iç kenarının çok göreceli bir elektronun (> 5MeV) geçemeyeceği çok keskin bir geçiş ile nitelendirildiği keşfedildi. [20] Bu kalkan benzeri davranışın nedeni iyi anlaşılmamıştır.
Satır 59 ⟶ 57:
Manyetik ekvatorda 500 keV'yi (5 MeV) geçen enerjilerin elektronları saniyede santimetre kare başına 1.2 x 106 (3.7 x 104) ila 9.4 x 109 (en fazla 2 x 107) parçacık arasında değişen çok yönlü akılara sahiptir.
Proton kemerleri kinetik enerjileri, yaklaşık 100 keV (0.6 μm'lik kurşuna nüfuz edebilen) dan 400 MeV'a kadar değişen (143
İç ve dış kuşaklar için en çok yayınlanan akı değerleri kayışlarda mümkün olan maksimum akı yoğunluğunu göstermeyebilir. Bu tutarsızlığın bir nedeni vardır: akı yoğunluğu ve zirve akısının yeri değişir (esas olarak güneş etkinliğine bağlı olarak) ve bantları gerçek zamanlı olarak gözlemleyen aletlerle yapılan uzay araçları sayısı sınırlıdır. Olayı izlemek için, uygun aletlerle uzay aracı mevcutken, Dünya'da Carrington olay yoğunluğu ve süresinde güneş fırtınası yaşanmamıştır.
İç ve Dış Van Allen kayışlarındaki akı düzeylerinin farklılıklarına bakılmaksızın, beta radyasyon seviyeleri insanların uzun süre maruz kalmaları durumunda tehlikeli olurdu. Apollon misyonları, üst kayışların daha ince bölgelerinden yüksek hızlarda uzay aracı göndererek ve iç kayışları tamamen atlayarak astronotlar için tehlikeleri en aza indirdi. [13] [24] [25]
<gallery caption="Akı değerleri, ortalama Güneş aktivitesi olduğunda" widths="300px" heights="240px" perrow="1">
Satır 78 ⟶ 75:
Düşük Dünya yörüngesinin ötesine geçen uzay aracı Van Allen kayışlarının radyasyon bölgesine girer. Kemerlerin ötesinde, kozmik ışınlardan ve güneş parçacıkları olaylarından kaynaklanan ek tehlikelerle karşı karşıya kalır . İç ve dış Van Allen kuşakları arasındaki bölge, iki ila dört Dünya yarıçapında yatar ve bazen "güvenli bölge" olarak adlandırılır. [27] [28]
Güneş pilleri, entegre devreler ve sensörler radyasyondan dolayı zarar görebilir. Jeomanyetik fırtınalar bazen uzay aracındaki elektronik bileşenlere zarar verir. Elektronik ve mantık devrelerinin küçültülmesi ve dijitalleştirilmesi uyduları radyasyona karşı daha savunmasız hale getirdi, çünkü bu devrelerdeki toplam elektrik yükü, gelen iyonların yükleriyle karşılaştırılabilecek kadar küçük hale geldi. Güvenilir çalışması için uydulardan gelen elektronikler radyasyona karşı sertleştirilmelidir. [[Hubble Uzay Teleskobu]], diğer uydular gibi sık sık yoğun radyasyon bölgelerinden geçerken sensörlerini kapatır. [29] Radyasyon kemerlerinden geçen eliptik bir yörüngede (200 x 20.000 mil (320 x 32.190
Apollo misyonları, insanların görev planlamacılar tarafından bilinen birkaç radyasyon tehlikesinden biri olan Van Allen kemerlerinden seyahat ettiği ilk olay olarak tarihe geçti. [31] Astronotların, Van Allen kemerlerinde kısa süre boyunca uçtukları için maruz kaldıkları aradyasyon çok azdıı. Apollo uçuş yörüngeleri, iç kemerleri tamamen atladı ve sadece dış kemerlerin daha ince bölgelerinden geçti. [25] [32]
Satır 94 ⟶ 91:
==Önerilen Kaldırma Yöntemleri==
Yüksek Voltajlı Yörünge Uzun Tether veya HiVOLT, Rus fizikçi VV Danilov tarafından önerilen ve Robert P. Hoyt ve Robert L. Forward tarafından tasfiye edilen Dünyayı çevreleyen [35] Robert Allen radyasyon kemerlerinin [34] radyasyon alanlarının boşaltılması ve çıkarılması için sunulmuş bir bir konsepttir. Önerilen bir uygulama, uydulardan dağıtılan beş 100
[[Kategori:Jeomanyetizma]]▼
[[Kategori:Uzay fiziği]]▼
[[Kategori:Uzay plazmaları]]▼
==Ayrıca bkz.==
Satır 105 ⟶ 98:
[[Radyasyon]]
[[Plazma|Plazma (fizik)]]
==Notlar==
Yörünge periyotları ve hızları, R = metre cinsinden yörünge yarıçapı, T = saniye cinsinden yörünge periyodu, V = m / s cinsinden yörünge hızı, G = yerçekimi sabiti ≈ 4π²R³ = T²GM ve V²R = GM arasındaki ilişkileri kullanarak hesaplanır 6.673 × 10-11 Nm² / kg², M = Dünya kütlesi = 5.98 × 1024
Ay en yakınında (405 696
==Kaynakça==
Satır 151 ⟶ 144:
Horne, Richard B.; Thorne, Richard M.; Shprits, Yuri Y.; et al. (2005). "Wave acceleration of electrons in the Van Allen radiation belts". Nature. London: Nature Publishing Group. 437 (7056): 227–230. Bibcode:2005Natur.437..227H. doi:10.1038/nature03939. PMID 16148927.
D. N. Baker; A. N. Jaynes; V. C. Hoxie; R. M. Thorne; J. C. Foster; X. Li; J. F. Fennell; J. R. Wygant; S. G. Kanekal; P. J. Erickson; W. Kurth; W. Li; Q. Ma; Q. Schiller; L. Blum; D. M. Malaspina; A. Gerrard & L. J. Lanzerotti (27 November 2014). "An impenetrable barrier to ultrarelativistic electrons in the Van Allen radiation belts". Nature. 515. pp.
NASA's Van Allen Probes Discover Third Radiation Belt Around Earth on YouTube
Satır 175 ⟶ 168:
Bailey, J. Vernon. "Radiation Protection and Instrumentation". Biomedical Results of Apollo. Retrieved 2011-06-13.
Woods, W. David (2008). How Apollo Flew to the Moon. New York: Springer-Verlag. p.
Stern, David P.; Peredo, Mauricio. "The Exploration of the Earth's Magnetosphere". The Exploration of the Earth's Magnetosphere. NASA/GSFC. Retrieved 2013-09-27.
Satır 181 ⟶ 174:
"NASA outreach: RadNews". Archived from the original on 2013-06-13. Retrieved 2013-09-27.
Mirnov, Vladimir; Üçer, Defne; Danilov, Valentin (November 10–15, 1996). High-Voltage Tethers For Enhanced Particle Scattering In Van Allen Belts. 38. College Park, MD: American Physical Society, Division of Plasma Physics Meeting. p.
"HiVOLT_Results.jpg". Tethers Unlimited. Retrieved 2013-09-27. Chart depicting radiation flux reduction.
Satır 193 ⟶ 186:
Holmes-Siedle, Andrew; Adams, Len (2002). Handbook of Radiation Effects (2nd ed.). Oxford; New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-850733-X. LCCN 2001053096. OCLC 47930537.
Shprits, Yuri Y.; Elkington, Scott R.; Meredith, Nigel P.; Subbotin, Dmitriy A. (November 2008). "Review of modeling of losses and sources of relativistic electrons in the outer radiation belt". Journal of Atmospheric and Solar-Terrestrial Physics. 70 (14). Part I: Radial transport, pp.
==Dış
* [http://www.phy6.org/Education/Iradbelt.html An explanation of the belts] by David P. Stern and Mauricio Peredo
* [http://www.spenvis.oma.be/help/background/traprad/traprad.html Background: Trapped particle radiation models] – Introduction to the trapped radiation belts by [[Space Environment Information System|SPENVIS]]
* [http://www.spenvis.oma.be/ SPENVIS – Space Environment, Effects, and Education System] – Gateway to the SPENVIS orbital dose calculation software
*[http://vanallenprobes.jhuapl.edu The Van Allen Probes Web Site] Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory
▲[[Kategori:Jeomanyetizma]]
▲[[Kategori:Uzay fiziği]]
▲[[Kategori:Uzay plazmaları]]
|