Ork (Orta Dünya): Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k dışında ki → dışındaki |
Değişiklik özeti yok |
||
2. satır:
== Tolkien'in etkilendikleri ==
''Ork'' ([[İngilizce|İng]]. ''orc''), [[Eski İngilizce]] ''orcneas'' sözünden esinlenilmiş bir addır. Beowulf destanında ''orcneas'', Grendel'in tanıtıldığı bölümde, [[Habil ve Kabil|Kabil]]'in soyundan gelen ırklardan birisi olarak anlatılır ("Þanon untydras ealle onwocon,/eotenas ond ylfe, ond orcneas," ll. 111-112). 1954'te kaleme aldığı bir mektupta Tolkien, ''ork'' sözünü "şeytan" manasında kullandı, -kurguladığı [[Arda dilleri|Orta Dünya dillerindeki]]- diğer benzer manalı sözlerle olan sesletim benzerliğini bu manayı yeğlemesinin sebebi olarak gösterdi.<ref name="#144">[[Humphrey Carpenter]], ed. (1981), ''[[The Letters of J. R. R. Tolkien]]'', Boston: [[Houghton Mifflin]], #144, ISBN 0-395-31555-7</ref> 1954'te [[Elfçe|elf dilleri]] üzerine yazdığı bir makalede Tolkien, "ork" kelimesini "kötü ruh veya öcü" olarak vermektedir, Eski İngilizce sözün kökeni olarak ise [[Latince]] -yeraltı tanrısı- ''[[Orcus]]'''u gösterir.<ref>[[John Ronald Reuel Tolkien|J. R. R. Tolkien]] (1994), [[Christopher Tolkien]], ed., ''[[The War of the Jewels]]'', Boston: [[Houghton Mifflin]], ISBN 0-395-71041-3</ref>(Ork sözcüğü Fransızca gibi diğer Avrupa dillerinde ''[[Ogre]]'' şeklini almış ve dev benzeri bir yaratığı tanımlamak için kullanılmıştır.)
Hobbit romanındaki goblinler hakkında Tolkien'in bir açıklaması şöyledir:
8. satır:
== Orta Dünya'da orkların çeşitli adlandırılışları ==
[[Calaquendi|Yüksek Elflerin]] dili [[Quenya]]'da, orklara ''urco'', çoğul olarak ''urqui'' denilirdi, "öcü" veya "karabasan" anlamına gelen bu kelime korkuyu kışkırtan bir anlamı haizdir. [[Sindar|Gri Elflerin]] dili [[Sindarin]]'de ismin tekili ''orch'' çoğulu ''yrch'' olarak geçer. [[Cüce (Orta Dünya)|Cücelerin]] dili [[Khuzdul]]'da tekili ''rukhs'' çoğulu ''rakhâs'' olarak bilinir. [[Drúedain]] ya da Vahşilerin dilinde ''gorgûn'', [[Mordor]]'un [[Kara Lisan]]'ında ise ''uruk'' kelimesi kullanılır (Örn; ''[[uruk-hai]]'', anlamı; "ork halkı"). ''Ork'', aynı ismin Rohirric dilinde kullanılan versiyonudur. Hobbitler de uzak akrabaları Rohan'dan ötürü bu ismi kullanırlar, bununla birlikte hem Rohirric'teki<ref>"Orc is the form of the name that other races had for this foul people as it was in the language of Rohan." ([[Türkçe|Tr]]. ''Orc'', diğer halkların bu kötü halkı adlandırmak için kullandıkları ismin Rohan versiyonudur.) [[John Ronald Reuel Tolkien|J. R. R. Tolkien]] (1955), ''[[The Return of the King]], [[The Lord of the Rings]]'', Boston: [[Houghton Mifflin]] (published 1987), Appendix F: The Languages and Peoples of the Third Age, ISBN 0-395-08256-0</ref> hem de Hobbitçe'deki<ref name = "faq">'''(İngilizce)''' [http://tolkien.slimy.com/faq/Creatures.html#OrcGoblin What was the relationship between Orcs and Goblins?] from the [http://tolkien.slimy.com/ The Tolkien Meta-FAQ] by Steuard Jensen. Brackets by eds.</ref> kelimenin kökleri [[Elfçe|elf
''Uruk'' ve ''uruk-hai'' isimleri zamanla orkların bir altkolu ya da bir altkolları grubu olan urukları adlandırmak için kullanılmıştır; bunlar kendilerinden daha zayıf olan diğer orklara ''snaga'' (köle) derler. Gri Elfler, orkların tamamını birden ''Glamhoth'' (gürültülü topluluk) olarak adlandırır.<ref>[[John Ronald Reuel Tolkien|J. R. R. Tolkien]], (1980), [[Christopher Tolkien]], ed., ''[[Unfinished Tales]]'', Boston: [[Houghton Mifflin]], "Of Tuor and his Coming to Gondolin", ISBN 0-395-29917-9</ref> İlk kez Hobbit romanında bahsedilen orklar için, ''[[goblin]]'' kelimesi kullanılmıştı. ''[[Orta Dünya Tarihi]]''<nowiki>'</nowiki>nde, ''[[Boldog]]'' adında bir ork liderinin bahsi geçer,<ref>[[John Ronald Reuel Tolkien|J. R. R. Tolkien]] (1985), [[Christopher Tolkien]], ed., ''[[The Lays of Beleriand]]'', Boston: [[Houghton Mifflin]], "The Lay of Leithian", ISBN 0-395-39429-5</ref> fakat daha sonra Boldog ismi, kişi ismi olmaktan ziyade orkların bir altkolunu adlandırmak için veya onlarla ilgili bir terim olarak anılır.<ref>[[John Ronald Reuel Tolkien|J. R. R. Tolkien]] (1993), [[Christopher Tolkien]], ed., ''[[Morgoth's Ring]]'', Boston: [[Houghton Mifflin]], "Myths Transformed", ISBN 0-395-68092-1</ref>
19. satır:
''[[Kayıp Öyküler Kitabı]]''<nowiki>'</nowiki>nda ''ork'' ve ''goblin'' isimleri [[Elf (Orta Dünya)|elflerle]] savaşan ve onları esir alan yaratıkları adlandırmak için kullanılır. Christopher Tolkien'e göre, ''Tinúviel'in Öyküsü''<nowiki>'</nowiki>nde yazar goblinlerle orkları alenen birbirinden farklılaştırırken, ''Turambar'ın Öyküsü''<nowiki>'</nowiki>nde iki isim eşanlamlıdır. ''Gonglar'' denen bir topluluk bazı yerlerde orklardan farklı<ref>[[John Ronald Reuel Tolkien|J. R. R. Tolkien]] (1984), [[Christopher Tolkien]], ed., ''[[The Book of Lost Tales]], Part Two'', Boston: [[Houghton Mifflin]], "The Nauglafring", ISBN 0-395-36614-3</ref>, bazı yerlerde ise orkların alttürü olarak bahsedilir.<ref>[[John Ronald Reuel Tolkien|J. R. R. Tolkien]] (1984), [[Christopher Tolkien]], ed., ''[[The Book of Lost Tales]], Part Two'', Boston: [[Houghton Mifflin]], "Gilfanon's Tale", ISBN 0-395-36614-3</ref> Christopher Tolkien, gongların -orklarla akrabalıkları diğer halklarca pek bilinmeyen- karanlık yaratıklar olduğunu belirtir.<ref>[[John Ronald Reuel Tolkien|J. R. R. Tolkien]] (1984), [[Christopher Tolkien]], ed., ''[[The Book of Lost Tales]], Part Two'', Boston: [[Houghton Mifflin]], "The History of Eriol or Aelfwine", ISBN 0-395-36614-3</ref> Goblinler ve orklar bazı yerlerde "[[Melkor]]'un yaratıkları" olarak geçer, bazı yerlerde ise bağımsız yaratıklar olarak tasvir edilirler. Elf dilleriyle ilgili iki sözlükten -yaklaşık 1915 çalışması olan- Öykü Sözlüğü'nde (Quenta Lexicon) ''ork'' kelimesi "[[canavar]], [[şeytan]]" anlamlarına gelirken, -yaklaşık 1917 çalışması olan- Cüce Sözlüğü'nde (Gnomish Lexicon) ''ork'' ismi, ''gong'' ismi tanımlanırken "bir goblin; bir ork boyunun bir üyesi" şeklinde goblinin bir tanımlaması olarak geçiyor. Christopher Tolkien ilgili sözlükte ayrıca -daha sonra [[Noldor]]a dönüşecek olan-''[[gnome]]'' sözcüğünün, kelime kökeni ''goblin'' kelimesine dayandırılan bir türev olduğunu belirtir.
''[[Hobbit (roman)|Hobbit]]''<nowiki>'</nowiki>te, arazilerinden izinsiz geçtikleri için cüceleri esir alan [[Dumanlı Dağlar]] halkı ve daha sonra insanlara, elflere ve cücelere karşı yaptıkları Beş Ordular Savaşı'ndaki aynı halk ''[[goblin]]ler'' olarak anılır; bu adlandırma ''[[Kayıp Öyküler Kitabı]]''<nowiki>'</nowiki>ndaki konseptle uyumludur. Romanın bir yerinde Gandalf, Bilbo'yu [[Yabaneller]]'deki "tarif edilmez goblinler, [[hobgoblin]]ler ve orklarla" korkuturken ve bir başka yerde Thorin'in kılıcının [[Elfçe]] ismi [[Orta Dünya savaş aletleri#Orcrist|Orcrist]] sözcüğüyle ''ork'' ve ''goblin'' farklılaştırılmıştır.
''Yüzüklerin Efendisi''<nowiki>'</nowiki>nde ''ork'' genel kullanılırken, ''goblin'' sözcüğü daha çok [[hobbit]]lerin konuşmalarında geçer. Romanın ikinci bölümü ''İki Kule''<nowiki>'</nowiki>de Saruman'ın uruklarını sıradan orklardan ayırt etmek için goblin sözcüğünün tercih edildiği kısımlar yer alır:
| |||