Vikipedi

Hilâfet: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Gerekçe: + Hz vb ifadeler Tarafsız Bakış Açısı'na aykırıdır
Aybeg (mesaj | katkılar)
Devriyeler
47.354 değişiklik
Değişiklik özeti yok
2. satır:
{{İslam}}
{{İslamcılık kenar çubuğu}}
'''Hilafet''' veya '''halifelik''' ({{dil-ar|'''خلافة'''}} ), [[İslamMuhammed]]da'in ölümünün ardından ''sonra gelen'', ''yerine geçen'', ''ardından gelen'' anlamında, [[Muhammed]]'in ölümünün ardından oluşturulan yönetim makamıdır. Bu [[siyasi]] ve [[hukuk]]i yönetim makamının başındaki kişilere "halife-i resullullah" (Allah elçisinin halifesi) denilmiştir. Halifenin nasıl seçileceği İslamdaİslam'da kesin kurallara bağlı olmamakla birlikte ilk dört halifenin sahabenin önde gelenlerinin seçimi ve biat alma, sonraki halifelerin ise babadan oğulaoğla veraset yoluyla intikal ettiği görülmektedir.
 
Makam başlangıçta siyasi bir yönetim erkini tanımlar iken sonradan siyasi-manevi bir otoriteye dönüşmüş, [[Sünnilik|Sünniler]]in temsilciliğini üstlenmiştir.
 
== Terminoloji ==
Etimolojik olarak ''halife'' kelimesi, ''half'' (arka) kelimesinden türetilen ve ardından gelen, makamını işgal eden, yerine geçen, veya temsil eden anlamlarında kullanılan bir kelimedir. Kur'andaan'da ise birkaç yerde temsilci veya hükümran anlamında kullanılmıştır.
 
Kur'an'da kullanımı:
33. satır:
[[Dosya:Age of Caliphs-tr.png|thumb|400px|622-750 yılları arasında [[İslam Devleti]]]]
 
=== Hilafet'in oluşması ve Dört Halife Devridevri ===
İslam öncesi Arap toplumundaki sosyal ve siyasal örgütleniş kabileler düzeyindeydi. Bu düzensiz yapı, İslam öncesi Arap toplumundaki kaos ve güvensizlik ortamının sebebiydi. Birbiri ile sürekli savaşan kabilelerden kurulu toplum her türlü gelişmeden ve ilerlemeden uzaktı.{{fact}}
 
İslam, başlangıcından beri bu kabile düzenine ve kabile değerlerine karşı mücadele etmiştir. Arap toplumu, onun ölümünden sonra, dağılıp kabile düzenine geri dönme tehlikesi ile karşı karşıya kaldı. Bu çözülmeyi önlemenin tek yolu, Muhammed'in ardılını seçerek iç çatışmaların önüne geçilmesi ve bütünlüğün sağlanmasıydı.{{fact}}
 
İlk halife seçilen [[Ebu Bekir]], İslam'a göre "sahte peygamberlerlepeygamber" addedilen kimselerle mücadele ederek içeride birliği sağlamış ve Arapların eski düzene geri dönmesinin önüne geçmiştir. Ayrıca, daha önce kabileler arası savaşlarda harcanan ve Arap toplumuna zarar veren enerjiyi, dışarıya yani [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] ve [[Sasani]] üzerine çevirerek [[İslam]] toplumu'nuntoplumunun fetih ve cihat amacında birleşmesini sağlamıştır.
 
Ebu Bekir'den sonra gelen halife [[Ömer]] ise, bir yandan dış fetihlere ([[Mısır]], [[Kudüs]], [[İran]], [[Horasan]]) devam ederek Arap dünyasının bölünmesini engellemiş, bir yandan da örgütlenmesini geliştirmiştir. Müslüman İslamArap toplumu, Ömer döneminde devlet halini almıştır. Daha sonra İslamî siyâsî yapılanmanın ilk düzenli örnekleri Ömer döneminde görülür.
 
Üçüncü halife [[Osman (halife)|Osman]] döneminde fetihler aynı hızda devam etmiş ve ilk kez İslam dünyası denizlerde kendini göstermeye başlamıştır. Fakat, Ebu Bekir ve Ömer döneminde bastırılan kabile çekişmeleri, Osman döneminde tekrar yüzeye çıkmaya başlamıştır. Emevi ailesinden gelen Osman'ın kendi kabilesinden olanlara devlet görevlerinde ayrıcalıklar tanıması, yüzeye çıkan bu çatışmaların sonucudur. Osman'ın bu davranışı, İslam dünyasını bölecek olan olayların ilk tohumunu atmıştır. Nitekim bu ayrılık İslam'daki siyasi mezheplerin ortaya çıkışına neden olmuştur.
 
Kısa zamanda meyvesini veren bu ayrılık tohumları, Osman'ın hilafetinin kanlı bitmesine yol açmıştır. Kendi iktidarına karşı Kufe'de başlayan isyan dalgası, zamanla Mısır ve Basra'ya da sıçramıştır. Osman 656 yılında evine yapılan saldırıyla öldürülmüştür. Saldırıyı yapanın kim olduğu üzerinde kesinlik olmadığı halde, bu cinayetin İslam dünyasındaki karışıklıkların ve mezhep ayrılıklarının kapısını araladığı kesindir.
53. satır:
Muaviye ile birlikte hilafet, [[Roma İmparatorluğu|Roma]] geleneğine dayalı bir veraset anlayışına dayandırıldı. Böylece Hilafet, bir saltanat halini aldı.
 
[[Emeviler]] döneminde Arap-İslam Toplumutoplumu, Arap İmparatorluğu biçimini aldı. Devlet örgütlenmesi, Bizans ve İran modellerinden etkilenerek yapıldı ve başarılı, etkili bir bürokrasi kuruldu. Bu dönemde hilafet, tamamiyletamamıyla siyasi önderlik biçimini aldı ve Abbasiler iktidara gelinceye kadar ruhani önderlik niteliğine sahip olmadı.
 
[[Emeviler]] iktidara kanlı çıkmıştı, inişleri de benzer şekilde oldu. Emevi karşıtı [[Şii]] ve [[Hariciler|Harici]] muhalefet, Emeviler'in sonunu getirdi. [[750]] yılında Abbasilere yenilen [[Emevîler|Emevi]]ler, İslam dünyasının önderliğini Abbasilere kaptırsalar da, Emevi hanedanı [[İspanya]]'ya kaçarak orada devam edecekti.
64. satır:
 
=== Memluk Himayesi Dönemi ===
Hilafet; Bağdat'ın düşmesinden (13. yy) Osmanlıların Mısır'ı ele geçirmesine (16. yy) kadar Mısır'da Memluk Himayesinde yaşadı. Bu dönemde halife, hiçbir siyasi yetkiye sahip değildir. Dini törenlerde protokolde bulunmasının yanında hiçbir etkisi olmamıştır.
 
=== Osmanlı Himayesi Dönemi ===
72. satır:
== Hilafetin Kaldırılması ==
{{ana madde|Halifeliğin Kaldırılması}}
[[Dosya:Portrait Caliph Abdulmecid II.jpg|thumb|200px|[[Abdülmecid (halife)|Abdülmecid Efendi]], [[Osmanlı Hanedanı]]'ndan olan son halifedir.]]
1 Kasım [[1922]]'de saltanatın kaldırılması ile, Sultan-Halife gibi, çifte görevi olan Osmanlı hükümdarının elinden egemenlik hakları, devlet yetkileri alınmıştı. Eski Osmanlı hükümdarına sadece, dinî başkanlık yetkileri tanınmıştı. Hükümet, TBMM'nin seçtiği Halife Abdülmecid Efendi'den, sadece "Müslümanların Halifesi" (Halife-i Müslimin) unvanını kullanmasını, gösterişli hareketlerde bulunmamasını istemişti. Abdülmecid, halife seçildikten sonra kendisine verilen talimata aykırı olarak, Müslümanların Halifesi unvanından başka sıfat ve unvanlar taşıyarak, Cumhuriyet hükümetinin talimatı dışına çıkmıştır.
 
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Hilâfet" sayfasından alınmıştır