Kolomb öncesi Amerika: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
düzeltme AWB ile |
|||
21. satır:
Amerika’nın ilk yerlileri tarım üretiminde ilerlemiş ve [[Mısır (bitki)|mısır]] hasadında ustalaşmışlardı. Yerlilerce yetiştirilen diğer ürünler arasında [[patates]], [[domates]], [[kabak]], [[biber]], [[bezelye]], [[ananas]], tatlı patates, [[çikolata]], [[vanilya]], [[soğan]], [[yer fıstığı]], [[çilek]], [[böğürtlen]], [[papaya]], [[avokado]] sayılabilir. Dünyada bugün bilinen sebze ve meyvelerin üçte ikisi Amerika kaynaklıdır.
Yerli halklar ateşi keşfettikten sonra çok amaçlı olarak kullanmışlardır. Doğal yangınların etkisini taklit etmek ve tarımsal arazi açmak için ormanlarda yapay yangın çıkartılarak temizlenmiş, böylece hem bitkilerin kolay yetişebileceği tarımsal arazi ortaya çıkartılmış hem de ulaşım kolaylığı sağlanmıştır. Böylelikle Kuzey Amerika’daki Kolomb öncesi [[ova]]lar ortaya çıkmıştır.
Asya, [[Afrika]] ve [[Avrupa]] kadar yoğun olmasa da Amerikalı yerli halklar da [[büyükbaş hayvan]]lara sahiptiler. [[Orta Amerika]] ve Meksika’da [[geyik]] evcilleştirilmiş, et ve süt ihtiyacı için kullanılmıştır. And Dağları'ndaki uygarlıklar aynı işlev için [[lama]] ve [[deve]]gillerden [[alpaka]]ya sahiptiler. Burada [[domuz]] yetiştirilmiş, Orta ve Güney Amerika’da et kaynağı olarak [[iguana]] da tüketilmiştir. [[15. yüzyıl]]a gelindiğinde mısır artık Meksika ve [[Mississippi]]’ye kadar yayılmıştır. Patates, [[İnka medeniyeti|İnkalar]]a özgü olarak kalırken, çikolata ise Aztekler tarafından üretilmekteydi.
== Diller ==
95. satır:
=== [[Çipça]] ===
Çipça (Chibcha) uygarlığı [[Kolombiya]]’da hüküm süren en kalabalık, en çok araziye yayılan ve sosyo-ekonomik olarak en gelişkin uygarlıktır. MS 3. yüzyılda [[Çipçalar]] hakimiyetlerini And Dağlarının kuzeyine kadar genişletmiş ve bugünkü [[Panama]]’nın bir kısmını ele geçirmişlerdi. Hakim olunan bölge Kolombiya’nın doğal zenginlikleri en çok olan ve en verimli toprakların bulunduğu yerlerdi. Çipçalar, [[Mayalar]] ve [[İnka medeniyeti|İnkalar]] arasındaki bölgedeki en kalabalık topluluktu. En göze çarpan yerleşik hayat biçimlerini kuran bu kültür aynı Çipça dilini konuşan çok sayıda farklı kabileye ayrılmış durumdaydı; Muiscalar, Guaneler, Lacheler, Cofanlar ve Chitarerolar.
=== [[Moçe]] ile [[Çimu]] ===
| |||