Hiung-nu: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
→Batı ve Doğu Hun Devleti: düzeltme AWB ile |
|||
103. satır:
|dipnotlar =
}}
'''Büyük Hun İmparatorluğu''' ya da '''Asya Hun İmparatorluğu''' ([[Çince]]: 東匈奴, [[Hiung-nu]]), Çin kaynaklarına dayanılarak MÖ 1760'dan itibaren varlıklarına ilişkin teoriler<ref name=":0">Gumilev L.N. Hunlar</ref> bulunsa da ilk devletlerini MÖ 1200<ref name=":0" /><ref>Deguines Y. Histoire des Huns, des Turcs, Des Mongols et des Tartares occidenteaux avant et depuis J.C. jusqu'a present Vol.I.P., 1758, p. 216</ref><ref>Cordier H. Histoire Générale de la Chine Vol. I. P., 1920, p. 205</ref> civarında kuran İç Moğolistan merkezli coğrafyada yaşamış eski Türkçede '''Kun''', Çince [[Hiung-nu]], batı dillerinde [[Hunlar|Hun]] adıyla geçen [[Türk halkları|Türk]] devleti.<ref name="jproux-1">
{{Kitap kaynağı| son = Roux | ilk = Jean Paul | yıl = 1984 | başlık = Türklerin Tarihi (Historie des Turks) | yayımcı= Ad |alıntı= | id = ISBN 975-506-018-9}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.bilgicik.com/yazi/buyuk-hun-imparatorlugu/ | başlık = Büyük Hun İmparatorluğu | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150329004924/http://www.bilgicik.com/yazi/buyuk-hun-imparatorlugu/ | arşivtarihi = 29 Mart 2015}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.diyadinnet.com/YararliBilgiler-404&Bilgi=asya-hun-devleti | başlık = Asya Hun Devleti | arşivurl = http://web.archive.org/web/20131121042945/http://www.diyadinnet.com:80/YararliBilgiler-404&Bilgi=asya-hun-devleti | arşivtarihi = 21 Kasım 2013}}</ref> Hun İmparatorluğu'nu [[Türkler|Türk]] boyları kurmuş, yönetmiş; [[Türk kültürü]] devlete şeklini vermiştir.<ref name="tez">Balaban, Ayhan. İskit, Hun ve Göktürklerde Sosyal ve Ekonomik Hayat. T.C. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Çağ Tarihi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. 2006. URL:http://fef.kafkas.edu.tr/sosyb/tde/halk_bilimi/makaleler/kultur_med/kultur_med%20(20).pdf. Erişim tarihi: 11.12.2011. (Archived by WebCite® at http://www.webcitation.org/63rPeTJL1)</ref>
Hiung-nu adının o zamana göre eski Çince'de karşılığı olan H'yenyun adına ilk olarak MÖ 822 yılında yazılmış "Şarkı Kitapları"nın birinde yer alan bir şiirde rastlanır<ref name=":0" />. Hiung-nu adına daha sonra MÖ 318 yılında [[Çin]] ile yapılan [[Kuzey Şansi Savaşı]]'nda ve bunun sonucunda yapılan anlaşmada rastlanmaktadır. [[Hunlar|Hun]]lar günümüzün [[Moğolistan]] bölgesinde; Çin'in kuzeybatısında yaşamlarını sürdürmekteydiler. Bilinen ilk imparatorları [[Teoman (lider)|Teoman]]'dır.En büyük imparatorları ise, [[Şanyu]] (Chan-Yü:Büyük İmparator) lakaplı [[Mete]] (Motun)'dir.Çinliler önüne geçemedikleri [[Hunlar|Hun]]'ların saldırılarının ardından MÖ 214 yılında [[Çin Seddi]]'ni inşa etmek zorunda kalmıştır. Bu yapı günümüzde halen bir dünya harikası olarak kabul edilmektedir. [[Ming Hanedanı]] döneminde de yenilenen büyük duvarın birçok kısmı sağlamlığı ile günümüzde hala ayakta kalmıştır. Doğu Hiung-nular en parlak dönemini [[Mete]] zamanında yaşamıştır.
Kuruluşu hakkında kesin bilgiler yoktur. MÖ 220 yılında Teoman tarafından kurulduğu kabul edilir. Teoman'dan sonra devleti büyük bir imparatorluk haline getiren [[Mete]]'dir. Mete, [[İpek Yolu]]'na egemen olmak için Çin ile savaşmıştır. [[MÖ 200]] yıllarında Çin'i yenilgiye uğratarak vergiye bağlamıştır. MÖ 187 yılında başında [[Ka-o-ti]]'nin bulunduğu Çin İmparatorluk Ordusu'nu, [[Pa-i-Teng Seferi]]'nde on tümenden oluşan (yüz bin kişiye tekabül eder) disiplinli ve düzenli ordusuyla yenilgiye uğratmıştır. Bu Çin ordusunun sayısının bazı kaynaklarda iki yüz bin bazı kaynaklarda ise otuz beş tümen yani üç yüz elli bin olduğu yazmaktadır. Mete devrinde [[Sibirya]], [[Çin Denizi]], [[Japon Denizi]] ve [[Hazar Denizi]] arasında kalan tüm topraklara hakim olunmuştur.
| |||