Kalust Gülbenkyan: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k Added {{unreferenced}} tag to article (TW) |
|||
10. satır:
1891'de 22 yaşındayken [[Kafkasya]] gezisine çıkmış, özellikle [[Bakü]] petrol yatakları, onu petrolün geleceğin yakıtı olacağı konusunda ikna etmiştir. Gezi hatıralarını kitap olarak yayınlamış, ayrıca ünlü şarkiyatçılık dergisi [[Revue des Deux Mondes]] için iki makale yazmıştır. Bu makalelerinin [[Osmanlı Devleti]]'nin ilgisini çekmesi üzerine, özellikle [[Osmanlı İmparatorluğu]] 'nun petrol kaynaklarını ve özellikle de [[Mezopotamya]] 'daki petrol rezervlerini ele alan bir raporu padişah [[II. Abdülhamit]] 'e sunulmak üzere hazırlamıştır.
Bir sonraki aşamada Gülbenkyan, o dönemde [[Hollanda]] sömürgesi olan [[Endonezya]] 'da keşfedilmiş petrol kaynağını değerlendirmek için kurulmuş Hollandalı [[Shell]] şirketinin, bir [[İngilizler|İngiliz]]-Hollanda ortaklığı haline getirilmesiyle doğan günümüzün petrol devi [[Royal Dutch Shell]] 'in kuruluşunda yer alarak petrol sektörüne doğrudan girmiştir. Bu şirket [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] de [[John D. Rockefeller]] tarafından kurulmuş zamanının diğer petrol devi [[Standard Oil]] 'e rakip olarak ortaya çıkmaktaydı. Gülbenkyan Royal Dutch Shell çerçevesinde [[Basra Körfezi]] kıyı şeridindeki petrol yataklarının işletilebilmesi için (özellikle Osmanlı İmparatorluğu ve [[İran]] nezdinde) gerekli girişimleri yürütmekle sorumluydu. 1898'de [[Paris]] ve Londra'daki Osmanlı elçiliklerine mali müşavir tayin edilmesiyle Gülbenkyan bir yandan da aynı zamanda bir Osmanlı memuru sıfatı edinmişti. Bu arada İngiliz vatandaşlığını da almıştır. 1910'da [[Jön Türk]] hükümeti idaresinde Osmanlı Bankası'na da danışmanlık yapmaya başlamış, petrol bölgeleri üzerindeki nüfuzunu artırmaya çalışan yeni oyuncu [[Almanya]] ile müzakerelerde rol oynamıştır.
Bu çerçevede, 1912'de Irak petrol yataklarını işletmek üzere, Royal Dutch Shell'in % 25, Alman yatırımcıların toplam % 25, [[Türkiye Milli Bankası]] 'nın % 35 ve Kalust Gülbenkyan'ın da % 15 hissesine sahip olacağı [[Turkish Petroleum Company]] (T.P.C.) kurulmuştur. 1913-14'de [[Anglo-Persian Oil Company]] 'nin de ortaklığa dahil olmasıyla hisselerde yeni ayarlamalar yapılmış, Gülbenkyan'ın hissesi % 5'e indirilmiştir. '[[Mr. Five Percent]]' ([[Bay Yüzde Beş]]) lakabı o dönemden kalmadır. [[I. Dünya Savaşı]] 'nda Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanmasıyla kurulan [[Irak]] hükümeti ile Turkish Petroleum Company arasındaki müzakereleri de Gülbenkyan yürütmüş, ve T.P.C.'nin 1925'de gerekli imtiyazı almasını sağlamıştır. Ancak bu aşamada A.B.D. şirketleri de devreye girmiştir. Bunun üzerine Gülbenkyan bir kez daha taraflar arasında arabuluculuk yaparak, Anglo-Persian Oil Company, Royal Dutch Shell Group, [[Compagnie Française des Pétroles]] ve [[Near East Development Corporation]] (Amerikan petrol şirketlerinden oluşan bir [[konsorsiyum]]) arasında [[Red Line Agreement]] ([[Kırmızı Çizgi Anlaşması]]) olarak bilinen anlaşmanın 1928'de akdedilmesini sağlamış, Osmanlı İmparatorluğu'nun eski toprakları üzerinde anlaşma taraflarının sözsahibi olacağı petrol yatakları arasındaki kırmızı çizgileri bizzat çizmiştir. Yüzde beşlik payını Turkish Petroleum Company'nin yerine yeni kurulan [[Iraq Petroleum Company]] bünyesinde de muhafaza etmiştir.
| |||