Vikipedi

Virüs: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
YBot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.765.031 değişiklik
k olarakta → olarak da
bir kaç → birkaç AWB ile
160. satır:
Bir virüs [[DNA]] ya da [[RNA]]'dan sadece birini barındırabilir ve bu sebeple [[DNA virus|DNA]] veya [[RNA virus|RNA]] virüsu olarak adandırılır. Virüslerin büyük çoğunluğu RNA genomlarına sahiptir.
 
Viral genom [[:en:Polyomavirus|polyomavirüsler]]<nowiki/>daki gibi dairesel ya da [[Adenoviridae|adenovirüslerdeki]] gibi doğrusal olabilir. Nükleik asit türünün genomunun şekliyle alakası yoktur. RNA virüsleri ve bazı DNA virüsleri arasında genomu bir kaçbirkaç parçadan oluşmuş olanlar vardır, bu şekilde genoma sahip virüslera parçalı (segmentli) genoma sahip virüsler denir. RNA virüsleri için, her segment sadece bir protein kodlar ve genelde tüm segmentler aynı kapsidin içinde bulunur. Ancak, [[Brome mosaic virus|brom mozaik virüsü]] ve diğer çeşitli bitki virüslerinde olduğu gibi virüsun enfektif olması için her segmentin aynı virionda bulunmasına gerek yoktur.
 
Bir viral genom, nükleik asit türü ne olursa olsun tek veya çift sarmallı olabilir. tek şeritli genomları çiftlenmemiş bir nükleik asitten oluşmaktadır, ortadan aşağı bölünmüş bir merdivenin yarısına benzer şekildedir. Çift sarmallı genomlar birbirini tamamlayan nükleik asit çiftlerinden oluşur. Bazı virüs ailelerinin virüs partikülleri, ''Hepadnaviridae ''ait olanlar gibi kısmen çift iplikçikli ve kısmen tek iplikçikli olan bir genom içerebilirler.
250. satır:
 
Bazı virüsler enfekte hücrede hiçbir belirgin değişikliğe neden olmazlar
. Virüsler hücrede [[Virus latency|sessiz]] (latent) olarak kalabilirler ve bir kaçbirkaç belirti dışında hücre normal fonksiyonlarına devam eder. Bu kalıcı (persistan) enfeksiyon vakalarına neden olur ve virüs aylarca hatta yıllarca uykuda kalabilir. Bu vakalar genelde [[Herpes simpleks|herpes virüs]] enfeksiyonlarında meydana gelir. Baz virüsler, [[Epstein-Barr virüs|Epstein–Barr virüs]]<nowiki/>ü gibi, habis kanserlere neden olmadan hücre çoğalmasına neden olurlar, [[Papillomavirus|Papillomavirüsler]] gibi bazı virüsler ise [[kanser]]<nowiki/>lere neden olabilirler.
 
== Konak savunma mekanizmaları ==
258. satır:
[[RNA interferaz]] virüslere karşı doğuştan gelen önemli bir savunmadır. Birçok virüsün çift iplikçikli RNA (çiRNA) içeren bir replikasyon stratejisi vardır. Böyle bir virüs bir hücreyi enfekte ettiğinde, RNA molekülü ya da moleküllerini salar ve bu moleküller hemen RNA'yı küçük parçalara kesen [[dicer]] denilen bir protein kompleksine bağlanırlar sonrasında bir biyokimyasal yol olan [[:en:RNA-induced silencing complex|RISC kompleksi]] aktive olur ve viral mRNA'yı yıkımlayarak hücreyi enfeksiyondan korur. Rotavirüsler çift kapsidlidirler ve kapsidleri tam olarak soyulmaz virüsün üretilen mRNA'lar iç kapsidinde bulunan gözeneklerden salınırlar ve bu sayede RISC kompleksi aktive olmaz. Böylece rotavirüsün çift iplikçikli RNA'sı kapsid içinde zarar görmeden kalır.
 
[[Omurgalılar]]ın [[edinilmiş bağışıklık sistemi]] bir virüsle karşıaştığında, virüse bağlanan ve genellikle enfeksiyon yapma özelliğini ortada kaldıran özgül [[antikor]]lar üretirler. Buna [[Humoral immunity|humoral ya da sıvısal immün yanıt]] denir. Antikorların iki önemli tipği vardır. Birincisi [[:en:Immunoglobulin M|IgM]] denen ve virüs nötralizasyonunda oldukça etkili bir antikordur ancak hücreler tarafından sadece bir kaçbirkaç hafta boyunca üretilirler. İkincisine ise [[:en:Immunoglobulin G|IgG]] denir ve süresiz olarak üretilir. Konakçı kanında IgM varlığı akut enfeksiyonların tanımlanmasında kullanılır, bunun yanında IgG varlığı geçmiş bir zamanda deçirilmiş bir enfeksiyona işaret eder. [[Bağışıklık]] testlerinde ise IgG'ye bakılır.
 
virüsler konak hücreye girdikten sonra da antikorlar etkili bir savunma mekanizması olmaya devam edebilir.
270. satır:
[[:en:Horizontal transmission|Yatay yolla yayılma]] virüs [[populasyon]]<nowiki/>unun sürdürülmesinde daha çok karşılaşılan bir bulaş yoludur. virüsler: seksüel aktivite sırasında temas edilen vücut sıvıları gibi maddelerden bulaşabilir. Örneğin, kontamine transfüzyon çözeltileri ya da aletleri ile kan yoluyla HIV bulaşabilir; hepatit C; Ağız sagısıyla bulaşabilir; Epstein–Barr virüsü; Kontamine gıda veya su tüketimi ile bulaşabilir; virüs içeren [[aerosol]]<nowiki/>ler solunduğunda [[:en:Norovirus|norovirüsler]] buşabilirken, [[damlacık enfeksiyonu]] ile influenza virüs bulaşabilir; [[Deng humması]]<nowiki/>nda olduğu gibi sinekler ve böcekler gibi vektörler ya da konaklar ile bulaşabilir. Viral enfeksiyonların yayılma oranı ya da hızı [[nüfus yoğunluğu]]<nowiki/>nu ve duyarlı kişilerin nüfustaki oranı, [[yaşam kalitesi]] ve [[iklim]] şartları gibi faktörlerin de içinde bulunduğu bazı faktörlere bağlıdır.
 
Epidemiyoloji, [[Viral disease|viral hastalıkların]] [[salgın]]<nowiki/>ları sırasında hayat çemberini kırmak için kullanılır.<ref>Shors pp. 199, 209</ref> kontrol önlemleri virüsün nasıl bulaştığı sorusunun ceabına göre alınır. Salgının kaynağını veya kaynaklarını b ulmak için virüsün tespiti önemlidir. Tespit edilen virüsün yaılımı aşılamalar yoluyla engellenebilir. Mevcut aşısı bulunmayan virüsler içinse, sanitasyon ve dezenfeksiyon etkili önlemler olabilir. Sık sık, enfekte kişiler toplumun geri kalanında ayrı tutulurlar ve virüse maruz kalmış olanlar [[karantina]]da tutulurlar.<ref>Shors p. 19</ref> 2001 yılında İngilterede [[Şap (hastalık)|şap]] hastalığı [[2001 United Kingdom foot-and-mouth outbreak|salgınının]] kontrol altına alınması çalışmalarında yüzlerce sığır [[itlaf]] edildi.<ref>Shors p. 126</ref> İnsan ve hayvanlarda meydana gelen viral enfeksiyonların çoğunda [[kuluçka (epidemiyoloji)|kuluçka]] süresince herhangi bir belirti meydana gelmez. Çoğu viral hastalık için bilinen kuluçka süreleri bir kaçbirkaç günden bir kaçbirkaç haftaya kadar değişebilir. İnsanlar ya da hayvanlar enfekte olduklarında [[Kontajiyöz hastalık|kontajiyöz]] olarak diğer insanlara ve hayvanlara enfeksiyonu belaştırdıkları, genel olarak kuluçka dünemini takip eden bir yayılım dnemi vardır. Birçok viral enfeksiyon için bilinen bu dönemlerin bilinmesi, salgınların kontrolünde çok önemlidir.<ref>Shors pp. 192–193</ref> Bir [[popülasyon]]<nowiki/>da, [[topluluk]]<nowiki/>ta, ya da [[bölge]]<nowiki/>de hastalık vakalarının alışılmadık derecede yüksek oranda olması durumuna [[epidemi]] denir. Salgınlar dünya çapına yayıldıysa bunlara [[pandemi]] denir.<ref><span class="citation">Ranlet P.&#x20;&#x20;The British, the Indians, and smallpox: what actually happened at Fort Pitt in 1763?</span><span class="citation">.&#x20;''Pa Hist''.&#x20;2000&#x20;&#x5B;Retrieved 16 September 2008&#x5D;;67(3):427–41.&#x20;PMID 17216901.</span></ref>
 
=== Epidemiler ve pandemiler ===
342. satır:
{{Ana madde|Bakteriyofaj}}
[[Dosya:Phage.jpg|alt=An electron micrograph showing a portion of a bacterium covered with viruses|küçükresim|Birden fazla bakteriyofajın bakteri hücresinin duvarına tutunmasını gösteren bir geçirimli elektron mikroskobu görüntüsü]]
Bakteriyofajlar ile diğer virüslerin ortak ve farklı yönleri vardır ve su ortamlarındaki biyolojik çeşitliliğin en bol formudur – bu virüsler okyanuslarda bakterilerden on kat daha fazladır,<ref><span class="citation">Bergh O, Børsheim KY, Bratbak G, Heldal M.&#x20;&#x20;High abundance of viruses found in aquatic environments.&#x20;</span></ref> bakteriyofajlar deniz suyunun [[Litre|mililitresinde]] 250.000,00 adede ulaşmıştır.<ref>Shors pp. 595–97</ref> Bu virüsler özgül olarak [[Reseptör (biyokimya)|yüzey reseptör moleküllerine]] bağlanarak bakteriye girerler ve bakteriyi enfekte ederler. Kısa bir süre içerisinde, bazı vakalarda sadece bir kaçbirkaç dakikada, bakteriyel [[Polimeraz|polmeraz]], protein sentezi yapmak üzere viral mRNA sentezlemeye başlar. Bu proteinler ya hücrede yeni virionların sentezlenmesinde ya viral parçaların birleştirilmesine ya da hücrenin parçalanmasında yardım eder. Viral enzimler bakterinin hücre duvarının parçalanmasını sağlarlar, [[T4 phage|T4 fajı]] vakalarında olduğu gibi, sadece yirmi dakika içerisinde bakteriden 300 faj serbest kalır.<ref><span class="citation">Bickle TA, Krüger DH.&#x20;&#x20;</span></ref>
 
Bakterilerin bakteriyofajlara karşı en büyük silahlarıyabancı DNA'yı yıkımlayan enzimlerdir . Bu enzimlere [[Restriksiyon enzimi|restriksiyon endonükleazları]] denir ve bakteriye enjekte olan bakteriyofaj DNA'sını keserler.<ref><span class="citation">Barrangou R, Fremaux C, Deveau H, ''et al.''</span></ref> Bakteriler [[CRISPR]] sekanslarını kullanan, bakterinin geçmişte temas ettiği virüs genomunu tutan ve [[RNA interferaz]] enzimi ile virüs replikasyonunu engelleyen bir sisteme de sahiptirler,<ref><span class="citation">Brouns SJ, Jore MM, Lundgren M, ''et al.''</span></ref><ref><span class="citation">Prangishvili D, Garrett RA.&#x20;&#x20;</span></ref> bu genetik sistem bakteriler açısından [[Bağışıklık|edinilmiş bağışıklıktır]].
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Virüs" sayfasından alınmıştır