Liberalizm: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Akay Çelebi (mesaj | katkılar) k İmlâ, noktalama ve ifâde yanlışları düzeltildi. Etiketler: Görsel Düzenleyici Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği |
|||
1. satır:
{{liberalizm}}
'''Liberalizm''', [[bireysel özgürlük]] üzerine kurulan bir [[Siyaset felsefesi|
18. yüzyılda liberal fikirlerin [[Aydınlanma Çağı]] filozofları ve iktisatçıları arasında yayılmasıyla liberalizm ilk kez belirgin bir siyasi hareket olarak ortaya çıkar. Liberal düşünce; kalıtsal ayrıcalık, devlet dini, mutlak monarşi ve kralların ilahi haklarına karşı çıkmaktaydı.
17. yüzyıl düşünürü [[John Locke]] sıklıkla ayrı bir felsefe geleneği olarak liberalizmin kurucusu şeklinde yansıtılır. Locke, her insanın
20. yüzyıla
from: The Politics of Hope (Boston: Riverside Press, 1962). {{quote|Liberalism in the U.S. usage has little in common with the word as used in the politics of any other country, save possibly Britain.
}}</ref> 20. yüzyılın sonlarında sosyal liberalizme karşı bir reaksiyon genellikle neoliberalizm denilen ekolden geldi. 20. yüzyılda önemli bir ideolojik bölünmeyse Amerika'da [[bireycilik]] ve [[laissez-faire]] ekonomi fikirlerinin [[liberteryen]] okulun temelini oluşturmasıydı.<ref>Rothbard, [http://www.lewrockwell.com/rothbard/rothbard121.html ''The Libertarian Heritage: The American Revolution and Classical Liberalism]''.</ref>
14. satır:
=== Doğuşu ===
[[Dosya:John Locke.jpg|thumb|200px|[[John Locke]], liberalizmin kurucusu ve babası olarak tanımlanmaktadır.]]
Liberalizmin kökenlerinin İlk Çağ'da [[Eski Yunan]] siyasi ve iktisadi düşüncesine dek uzandığı düşünülmektedir. İ.Ö. 5. yüzyılda [[sofist]]lerin ([[Protagoras]], [[Gorgias]], Antiphon, Kallikles, Tharsymachos ve diğerleri) düşünce sistemlerinde liberal düşüncenin izleri görülebilir. Yine [[İlk Çağ]]'da kimi düşünürler
[[Orta Çağ]]'daysa Hristiyan ve İslam dünyasında bazı liberal düşünürlere
=== Etimoloji ve Kullanımı ===
Liberal kelimesi latince ''özgür'' anlamına gelen ''liber'''den türemiştir.<ref name="Gross, p. 5">Gross, p. 5.</ref> Kelime, önceleri İngiltere kaynaklı,
=== Önemli Tarihi Olaylar ===
25. satır:
==== Rönesans Hareketi ====
[[Dosya:Sanzio 01.jpg|thumb|220px|1508-1511 arasında Raffaello tarafından yapılan bu freskte eski Yunan'ın en ünlü düşünürleri tasvir edilmektedir.]]
Rönesansın vurgusu, onunla birlikte gelişen yeni bir insan anlayışı ve bu anlayışa bağlı olarak vurgulanan özgürlük kavramıdır.<ref>Ağaoğulları, M. Ali - Köker, Levent: (1991a) İmparatorluktan Tanrı Devletine, İmge Yayınları, Ankara</ref> Rönesansın asıl önemi özgürlük kavramı etrafında oluşan [[bireycilik]] anlayışının gelişimine temel oluşturan yeni bir insan felsefesi doğurmuş olmasıdır.<ref>Kılıçbay, M.Ali: “Bir İtalyan İcadı: Rönesans ve Doğunun Olanaksız/ Olanaklı
Rönesansı”,Gergedan, Sayı 13 .</ref> Bu felsefe liberalizmin en önemli ilkeleri olan bireycilik ve özgürlük anlayışının
Rönesansın insan anlayışının en önemli özelliği; insanın kendi eylemiyle kendini gerçekleştiren, kendi tarihini kendi yapıp ettikleriyle oluşturan bir varlık olduğu anlayışıdır.
Rönesans ile birlikte insan, birey olarak toplumdan ayrı bir varlık halinde anlaşılmaya başlanmıştır. İnsanı cemaat, aile
==== Amerikan Devrimi ====
[[Dosya:Declaration of Independence (1819), by John Trumbull.jpg|thumb|220px|John Trumbull'ın tablosu. Kongre'nin Bağımsızlk Bildirgesi üzerine çalışması..]]
16. yüzyılın sonlarına doğru Avrupa’nın diğer uluslarının göçmenleri ve İngilizler, Amerika’da ilk sürekli yerleşim yerlerini kurdular. Bu sırada da Myflower gemisi ile 200 İngiliz püriteni Plymouth Rock’a ayak bastı.<ref>Tunaya, Tarık Zafer: (1969) Siyasi Müesseseler ve Anayasa Hukuku, Suphi Garan Matbaası, İstanbul.</ref> Bu püritenler aynı yıl çoğunluk ve eşitlik esasına dayanan bir yönetim kurdular. Püritenler, görev dağılımı ve temsilde eşitlik, insan özgürlüğünün sınırlanmaması gerektiği düşüncelerini kıtaya yaymaktaydılar.<ref>Ateş, Toktamış: (1994) Demokrasi, Ümit Yayıncılık, İsanbul,.</ref> Göçler kesintisiz devam ediyor, Avrupa ve İngiltere’deki mutlakiyet rejimlerinden kaçan göçmenler, kafalarında umutları ve Avrupa’daki özgürlük düşünceleri ile Amerika kıyılarından karaya çıkıyorlardı. Artan göçlerle beraber
==== Fransız Devrimi ====
38. satır:
[[Dosya:Sans-culotte.jpg|thumb||190px|Fransız Devrimi sırasında elinde üç renkli bayrağı tutan birinin tasviri.]]
Amerikan Devrimi kıta Avrupasını etkileyerek İngiltere’ye, Fransa’ya yol göstermiş ve Amerikan Devrimi'nden daha etkili olarak 1789’da Fransa’da bir devrim yaşanmıştır. Fransız Devrimi'yle feodal düzenden doğan sosyal hukuki ayrıcalıklar, angarya kaldırıldı ve toprak mülkiyeti sınırlandırılıp
== <big>Felsefe</big> ==
=== Özgürlük ===
Liberal gelenek içinde [[negatif özgürlük]] ve [[pozitif özgürlük]] olmak üzere iki tür özgürlük anlayışı bulunmaktadır. Klasik liberal ve liberteryenler “negatif özgürlük” anlayışına
Ancak, geniş liberal gelenek içerisinde yer alan
=== Bireycilik ===
{{Bireycilik}}
Bireycilik klasik liberal gelenekte önemli bir yer tutar. Başlıca iki
Özgürlük bireysel bir durumu belirtir, özgürlüğün öznesi herhangi bir toplu varlık biçimi (toplum, ulus, grup, cemaat vs.) değil, yalnızca ve her zaman birey olarak insandır. Dolayısıyla, liberallerin “özgür toplum” sözüyle belirttikleri
=== Hoşgörü ===
Hoşgörü, insanların onaylamadıkları davranışlara
Hoşgörü, bireysel özgürlüğe bağlılığın önemli ifadelerinden biridir. Bireysel
=== Özerklik ===
Liberal özerklik çoğu kez kendinin, başkalarının ve toplumsal pratiklerin devamlı olarak akılcı incelemeden geçirilmesiyle ilişkilendirilmiştir.<ref>Galston, William A. (1995), “Two Concepts of Liberalism”, Ethics, 105 (April), ss. 516-534.</ref> Andrew Mason da buna benzer şekilde, özerkliğin kendi kendini yönetme veya kendi yazgısını kararlaştırmayla ilgili olduğunu belirtmekte ve bunun akıl tarafından yönetilmek ve başkalarının iradesinden bağımsız olmak, kısaca kendisi tarafından yönetilmek gibi iki unsuru bulunduğunu belirtmektedir. Bu ikinci unsurla ilgili başlıca özerklik anlayışları ise “bağımsız düşünceli” olmak ve “eleştirel-düşünme” yeteneğidir.<ref>Mason, Andrew D. (1990), “Autonomy, Liberalism and State Neutrality”, The Philosophical Review, Vol. 40 No. 160, ss. 433-452.</ref> Susan Mendus ise özerkliği, Kantçı bir tarzda, kişinin kendisi için belirlediği bir yasaya itaat etmesi olarak tanımlamaktadır. Onun için, üzerinde düşünüp taşınmadan geleneğe veya günün pratiğine uyan kişinin doğru anlamda özerk olduğu söylenemez, çünkü onun iradesi çevresindekilerin iradesi tarafından belirlenmektedir. Özerkliğin bu anlatımı kişinin yalnızca zordan, sınırlandırmadan ve tehditten
Kısaca özerklik fikri kişinin seçimlerinin
=== Çoğulculuk ve Tarafsızlık ===
Liberalizm, toplumsal ve siyasi tasarımı açısından bakıldığında çoğulcu bir teoridir. Charles Larmore’a göre
=== Öz-Sahiplik ===
[[John Locke]]’un “öz-sahiplik”
== <big>Klasik ve Modern</big> ==
70. satır:
'''[[Klasik liberalizm]]''', sivil özgürlükler ve politik özgürlük ile hukukun egemenliği altında temsili demokrasiyi savunan ve ekonomik özgürlüğü vurgulayan liberalizmin bir dalıdır.<ref name="google.com">[http://www.google.com/books?id=sq-1z8VMhDEC&lpg=PP1&dq=Modern%20Political%20Philosophy&pg=PA37#v=onepage&q=&f=false ''Modern Political Philosophy'' (1999), Richard Hudelson, pp. 37–38]</ref><ref>M. O. Dickerson et al., ''An Introduction to Government and Politics: A Conceptual Approach'' (2009) p. 129</ref>
Klasik liberaller, bireysel özgürlük üzerine kurulu ve bu özgürlüklerin korunmasıyla sınırlandırılmış, topluma yüksek oranda avantaj sağlayacak bazı hizmetleri sunan bir devletin olması, geriye kalan
=== Modern Liberalizm ===
'''[[Sosyal liberalizm]]'''
Modern liberaller refah anlayışını
|publisher=[[Adres Yayınları]] }}</ref>
|