V. Leon: Revizyonlar arasındaki fark

| isim = V. LeoLeon<br />{{Polytonic|Λέων Ε΄}}

| altyazı = V. LeoLeon zamanına ait bir altinaltın sikke. V. LeoLeon ve oğlu ortak imparator Konstantin (Symbatios)

| önce_gelen = [[I. Mikhail RangabeMihail]]

| sonra_gelen = [[II. MikhailMihail]]

'''V. LeoLeon''' (Yunanca: Λέων Ε΄, ''Leōn V''; Ermenice: Լեւոն Ե, ''Lewon Yeçh'')(d. 775- ö. [[25 Aralık]] [[820]]), 813 – 820 döneminde [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] imparatoru.

LeoLeon'nun Anatolikonun [[themaAnatolikon|Anatolikon theması]]sı valisi (''[[strategos]]'') olan Ermeni asıllı "Bardas" (yak. d.735 - ö.792) adında bir patrisyenin oğlu olduğu ve 831-820'de "''[[dux|doux]]''" rütbesini kazanan "Bard" (ö.821) ve thema valiligi yapmış olan "[[Grigorios Pterotos|Gregorios]]" (ö.823) adlı yeğenleri bulunduğu bildirilmektedir. Fakat V. LeoLeon imparatorluktan atıldıktan sonra onun hayatı hakkında bir not hazırlayan "[[Patrik I. NikeforosNikiforos (patrik)|Konstantinopolis Patriği I. NikeforosNikiforos]]" ve "[[TeofanesOi Continuatusmeta Theofanin]]" adlı bir kronikçi<ref>Kazhdan, Alexander, ed. (1991), "[[{{Oxford Dictionary of Byzantium]]", Oxford University Press, İSBN 978-0-19-504652-6 "Teofanes Continuatus" maddesi}}</ref> onun "Asurlu" yani (şimdiki güney-doğu Anadolu'da bulunan) [[Süryaniler|Süryani]] asıllı olduğunu yazmışlardır.

LeoLeon Ermeni genç yaşta [[Bizans ordusu]]na subay olarak katılıp zamanla üst makamlara yükseldi. 803'de imparator [[I. NikeforosNikiforos]]'a karşı isyan eden general "[[Bardanes Turkos]]" altında bir askeri komutan iken üst komutanını terk edip komuta ettiği birliklerle I. NikeforosNikiforos tarafına geçti.<ref>Bu isim biraz sorunludur. ''Turkos'' ''Türk asıllı'' veya ''Türkleştirilmiş'' demektir. ''Bardanes'' ise bir Ermeni ismidir. Ama hiçbir tarih kaynağı bu kişinin aslen Türk mu yoksa sonradan Türkleştirilen bir kişi mi olduğundan bahsetmemektedir. Ayrıca İngilizce Wikipedia'da da bu konu bulunmamaktadır!! Ne yazık ki Avrupa ve Amerikan asıllı tarihçiler Türklerle ilgili konuların böyle kenarından geçmektedirler.</ref> Bunun şaşılacak bir tarafı LeoLeon'nunun, Bardanes Turkos'un kızı ile evli olmasıydı. İmparator, LeoLeon'yaa bu hizmeti karşılığı olarak iki konak hediye etti.

Diğer taraftan zamanının tarihçilerinden birine göre, LeoLeon adlı bir general "Armeniakon Theması" valisi iken [[Abbasiler]]e karşı büyük bir mağlubiyete uğradı <ref>"[[Theofanis (aziz)|Günah Çıkartıcı TeofanesTeofanis]]", '' Χρονογραφία (Kronologifia)'', Böl.489. 17-21</ref> Bu meğlubiyetmağlubiyet o kadar büyüktü ki kendine bağlı olan yerel thema askerlerinin ödenmemiş maaşları bile Araplar eline geçti. Bu nedenle LeoLeon cezalandırıldı. Zamanın bu türlü suçlulara cezası askeri rütbeyi kaybetmek, suçluya törenle meydan dayağı uygulamak ve suçlunun saçlarının kesilmesi olduğu bilinmektedir. Fakat modern bir tarihçi bu kişinin başka bir general olduğunu V. LeoLeon olarak imparatorluğa geçen LeoLeon Ermeni olmadığını bildirmiştir.<ref>David Turner, (1990) "The Origins and Accession of Leo V (813-820)" , '' Osterreichischen Jahrburch Byzantinistik'', Cilt.40, say.179 {{ing}}</ref>

İmparator I. NikeforosNikiforos bu sırada batıda önemli "Serdica (Sofya)" şehrini eline geçiren Bulgar Hanı Krum'la uğraşmaya başlamıştı. 811'de Bulgarları mağlup edip başkentleri "Pliska"'yı ele geçirip talan edip yaktı. Fakat ordusuyla geri dönerken 26 Temmuz 811'de ''Vărbitsa Geçidi''{{'}}nde Bulgar Hanı tarafından [[Pliska Muharebesi|pusuya düşürüldü]]; Bizans ordusu imha edildi ve İmparator I. NikeforosNikiforos bu çarpışmada öldürüldü. Oğlu [[Stavrakios]] ise ağır yaralı kurtarıldı; imparator ilan edildi ama yaralı olarak Konstantinopolis'e getirildiyse de pek hüküm süremeden Ekim 811'de tahttan indirilerek kızkardeşinin kocası olan [[I. Mikhail RangabeMihail]] imparatorluk tahtına geçirildi. I. MikhailMihail yeni bir ordu hazırlamaktayken Bulgarlarla savaş devam etmekteydi. Bu sırada LeoLeon Ermeni imparator [[I. Mikhail RangabeMihail]] tarafından "[[Anatolikon Theması]]" stregosluğuna atandı. Bulgar Kralı Krum'un barış teklifi I. Mikhail, danışmanı Studion Manastırı Başkeşişi "Theodore"'un tavsiyesi ile, reddetti ve Bulgarlar Mesembria'yu ([[Nişabur]]) ele geçirdiler.<ref name="norwich">Norwich, John Julius, (1991) ''Byzantium: The Apogee'', Londra:Penguin ISBN 0-14-011448-3, say.21-30{{ing}}</ref>

813'de İmparator I. Mikhail RangabeMihail yeni ordusuyla Bulgarlara karşı bir sefere çıktı ve bu ordu içinde önemli komutanlardan biri LeoLeon Ermeni idi. Bunda ilk önce Bizanslılar başarılar kazandıysalar da Haziran ortasında Bizans ordusu ile Bulgar ordusu Edirne'nin 35&nbsp;km kuzeybatısında bulunan Versinikia'da karşı karşıya gelip [[Versinikia Muharebesi]]'ne başladılar. Bu savaşta Bizans ordusunun sağ kanadı "Anatolika theması" askerlerinden oluşmaktaydı ve bu kanat komutanı LeoLeon Ermeni idi. LeoLeon Ermeni savaşın en kızgın bir anında her nedense Bizanslıların yenileceğini anlayıp daha İmparator'dan emir gelmeden sağ kanatta bulunan birliklerini geri çekmeye başladı. Sağ kanadın bu çekilmesiyle Bizans ordusu birden çöktü ve askerler dağılıp kaçmaya başladılar. İmparator I. Mikhail RangabeMihail de kaçıp Konstantinopolis'e döndü.<ref name="norwich"/>

I. MikhailMihail bu yenilgiyi kendine ve hanedanına Tanrı'nın bir gazabı olarak görmekteydi ve tahtından feragat etti. Yerine geçebilecek iki general bulunmaktaydı: LeoLeon Ermeni ve [[II. MikhailMihail|MikhailMihail Amoriyalı]]. LeoLeon Ermeni imparator olmak için I. MikhailMihail'in desteğini almıştı. Ordusu harp meydanından hemen kaçtığı için daha zinde idi ve başşehre daha yakındı. LeoLeon Ermeni, Konstantinopolis Partiği NikeforosNikiforos'u da imparator olursa yeni bir "putkırıcı" politika takip ettiğini inandırmak için bir mektup gönderip imparator olmasını engellememesini sağladı.<ref name="norwich"/>

Bir ay geçmeden LeoLeon Ermeni "Altın Kapı"dan Konstantinopolis'e girdi; büyük bir alayla İmparatorluk sarayına geldi. V. LeoLeon adıyla "Vaftizci Yahya Kilisesinde" imparatorluk tacını giydi.

Bulgarların şehri kuşatması devam ederken o sonbahar V. LeoLeon Bulgar ülkesine bir hücum planlayıp uyguladı. Bir Bizans birliği Mesembria (Nişabur) yakınlarındaki Bulgar ordusuna bir sürpriz hücum yaptı ve buradan Bulgar arazisi içine girerek ellerine geçirdikleri bütün çocukları öldürmeye başladılar. Bu terör hareketinden sonra Bizans birliği geri çekildi.

V. LeoLeon Bulgarlarla savaşa devam etti. 815'de büyük bir Bulgar ordusunu Mesembria (Nişabur) civarında yenilgiye uğrattı. Aynı yıl iki devlet kısa bir müzakereden sonra 30 yıl sürmesi öngörülen bir [[Bizans-Bulgar Antlaşması (815)|barış antlaşması]] imzaladılar.

"Putsevenlerin" isteklerini yerine getirip ikonaların yeniden gelmesini sağlayan İmparatoriçe [[İreneİrini (imparatoriçeBizans imparatoriçesi)|İreneİrini]] (797-802) döneminden beri Arapların Bizans'ın doğu sınırlarındaki bölgeleri ele geçirmeleri ve diğer bölgelere devamlı yıl be yıl silahlı akınlarda bulunmaları nedeniyle bu bölgede yaşayan köylü çiftçiler topraklarından olmuşlardı veya devamlı tacizler dolayısıyla tarım yapamadıkları için topraklarından ayrılmak gereğini hissetmişlerdi. Bu çok sayıda parasız pulsuz eski çiftçi aileleri başkente yönelmişler ve Konstantinopolis büyük bir iç göçe hedef olmuştu. Bu ailelerin erkeklerinin çoğunluğu [[I. NikeforosNikiforos]] döneminden itibaren asker olarak alınmışlar; Bulgarlara karşı olan savaş ve hücumlarda paralı anlaşmalı asker olarak ve Bulgarların şehri kuşatmaları sırasında şehri koruyan milis güçlerin üyeleri olarak Bizans'a büyük katkıda bulunmuşlardı. Fakat Bulgar tehlikesi geçince askerler ve milis güçleri dağıtılmıştı ve başkent yine işsiz güçsüz, parasız pulsuz, dilencilikle geçinen eski askerlerle dolmuştu. Bunlar Anadolu asıllı oldukları için genellikle "putkkırıcı" inançlıydılar. Karşılaştıkları büyük geçinme sorunlarının imparatoriçe İreneİrini'nin "putseven" ve putları geri getirme siyaseti tarafından ortaya çıktığına inanmışlardı. Şehirdeki "ikona"lara karşı büyük bir aksi reaksiyon göstermekte idiler. Diğer taraftan ordunun yüksek rütbeli subayları ve yüksek saray idarecilerinin büyük bir kısmı da "putkırıcı" taraflısı idiler. 812'de en önemli putkırıcı imparator olan V. Konstantin'in mezarı önünde putkiranlığınaputkıranlığına atfedilen bu imparatorun başarılarını kutlayan büyük bir gösteri yapılmıştı. Böylece putkırıcı (İkonaklast) kliği tarafından İmparatorluğa getirilen ve kendi inançları ile putkırıcılığa yönelik olan V. LeoLeon politik nedenlerle yeniden "putkırıcı" politikası uygulamaya koyuldu.<ref name="norwich"/>

İmparator Ortodoks Kilisesi Konstantinopolis Patriği NikeforosNikiforos'u huzuruna çağırdı. Çok uzlaşmalı ifade ile ikonaların halkın çoğunluğunun hislerini rencide ettiğini, kurulan komisyonun Ayasofya'da ve şehrin önemli yerlerinde bulunan ikonaların kaldırılması istediğini ve hiç olmazsa halkın yetişebildiği daha zemine yakın yerlerde bulunan ikonaların kaldırılmasını istedi. Fakat NikeforosNikiforos, Ortodoks kilisesinin çok sayıda İncil'de geçmeyen dinsel inanç ve uygulamaları çok yıllarca tatbik ettiğini ve ikonaların da bunlardan biri olduğunu iddia ederek İmparator'un isteğini kabul etmedi. İmparator, ikonalarainikonaların kaldırılmasına bir örnek olmak için Ayasofya tarafından imparatorluk sarayının girişi olan [[Halki Kapısı]]'nın üstünde duran ve (daha önce III. LeoLeon tarafından kaldırtılıp ve İreneİrini tarafından tekrar geriye konulan) ahali tarafından çok iyi bilinen büyük ebatta olan ''[[Halki Kapısı#İsa İkonası|Hristos Halkitis]]'' ({{dil-el|{{Polytonic|Χριστός Χαλκίτης}}}}) ismiyle anılan [[İsa]] peygamber ikonasını oradan indirtmeye karar verdi. Bunu doğrudan doğruya yapmadı. Önce ikona aleyhtarlarını gizlice teşvik ederek bu ikona önünde bir protesto karışıklığı çıkmasına ve karışıklık sırasında ikonaya taş, çamur ve pislik atılmasına sebep oldu. İmparator gelerek güya bu önemli ikonanın, daha fazla zarar veren hücumlara hedef olmasını önlemek için, yerinden indirilmesine emir verdi.<ref name="norwich"/>.

LeoLeon'nunun bu aldatmaca politikasını anlayan Patrik yerel papaz ve kesişleri kendi inisiyatifi ile toplantıya çağırarak müteyakkız olmalarını ve ikonaların tekrar kullanılmasını kabul eden 787 Konsil kararlarına uymaları için onları uyardı. 25 Aralık 814 Noel sabahı Patrik tekrar LeoLeon'un huzuruna çıktı ve imparatora ikonalar aleyhinde siyaset uygulamamasını ve eğer uygulayacaksa kendini Patriklik'ten uzaklaştırmasını istedi. Uzlaşmacı tavır takınan LeoLeon, ikonaklast politika uygulamacağını bildirdi ve Noel günü ayinde İmparator Ayasofya içinde bulunan İsa'nın doğumunu gösteren ikona önünde eğilerek takdis edildi. Fakat 6 Ocak'daki ayinde İmparator'un ikonalar önünde eğilmediği açıkça görüldü.<ref name="norwich"/>.

İmparator Patrik'e haber vermeden Konstantinopolis'e Anadolu'dan hemen hepsi koyu "putkırıcı" olan papaz ve kesişleri çağırdı. Bunlar inançlarına uymayan Patriği ziyaret bile etmediler. LeoLeon, onlara komisyonun çok ayrıntılı rapor ve belgelerini verdi ve inceleyip uygun politikalar ortaya çıkarmalarını istedi. Patrik saraya yeniden çağrıldığında Nikeforos Konstantinopolis'de bulunan ve çoğu "putseven" olan kilise papazları ve başkeşişlerinden oluşan bir heyetle Saraya geldi. Bu toplantı çok çatışmalı geçti ve Studion Manastırı başkeşişi Teodor imparatora gayet açıkça kilise işlerini kilise adamlarına bırakmasını ve sadace ordu ve sivil devlet işleriyle uğraşmasını; kilise adamlarının inançlarını gökten bir melek inse bile değiştirmeyeceklerini ve eğer kilise işlerine karışırsa kilise mensuplarının imparatora da itaat etmeyeceğini bildirdi. Bu toplantı böylece bittikten birkaç gün sonra İmparator bir karar yayınlayarak kendine itaat etmeyeceğini açıkça bildiren Patrik ve onun "putseven" taraflısı kilise adamlarının açık ve özel toplantı yapmalarını yasakladı ve Patrik'i ayinleri idare etmeden önleyen ev hapsine koydurdu.

Böylece Sinod kararları uyarınca Bizans ülkesinin her tarafında ikonaların gösterilmesi ve kullanılması LeoLeon tarafından yasaklandı ve eski "ikonoklast" politikalara geri dönüldü. Fakat İmparator V. LeoLeon fazla dindar değildi ve bu yeni İmpartorluk kanunu uygulaması çok sert olmadı. Ancak bazı çok açıkça aleyhtarlık yapanlar bazı ismi cezalara çarptırıldı. Örneğin Stadion Manastırı Başkesişi olan Theodor açıkça bu karara başkaldırdığı ilan edince ve 817de817'de Roma'da yeni papa olan Paskal ile kendinin bu "putseverliği" üzerinde yazışmalara girişince LeoLeon ona karşı sert karar alarak onu hapsettirdi. "İkonaklast" aleyhtarları açıkça sert muhalefet yapmadıkça hiçbir cezaya uğramadan kendi bildikleri gibi yaşamaya devam ettiler. Fakat halk açık yerlerde, kilise ve manastırlarda açıkça bulunan ikonalar kaldırılıp kırıldılar ve üzerinde resim bulunan kilise giysileri de tahrip edildi. İlk ikona kırma siyaseti 68 yıl uygulanmıştı ve bu LeoLeon'nunun ortaya çıkardığı ikona kırma siyaseti 28 yıl sürdü. Bu yeni ikona tahrip etme politikası çok sertçe uygulandığı için Bizans'ın eskiden saklanıp ortaya çıkartılan birçok dini sanat eserleri de tekrar yerlerine yenisi gelmeyecek şekilde ortadan kalkmış oldu. Böylece 9. yüzyıl ortasından önceki Bizans sanatından günümüze gelebilen eserler hemen hemen hiçe indi.<ref name="norwich"/>.

Fakat eski karısının kızkardeşi ile evli olan MikhailMihail Amoriyalı buna çok gücendi. Arkadaşı olmasına rağmen V. LeoLeon aleyhine atıp tutmaya başladı. 820 yazında imparator V. LeoLeon saray dedikodularından arkadaşı MikhailMihail'in kendi aleyhinde yerici konuşmalar yaptığını öğrendi. Yüksek saray bürokratlarından biri olan ''Heksabulios'' ile arkadaşına özel olarak haber göndererek bu davranışından vazgeçmesini istedi. MikhailMihail bu ikaza aldırmayıp LeoLeon aleyhinde konuşmaya devam etti. Çok geçmeden ''Heksabulios'', yüksek rütbeli generaller arasında imparator aleyhine bir komplo düzenlendiği ve bu komplonun başında MikhailMihail Amoriyalı olduğu haberini imparator V. LeoLeon'yaa ulaştırdı.<ref name="norwich"/>

24 Aralık Noel arifesinden imparator V. LeoLeon arkadaşı saydığı MikhailMihail Amoriyalı'yi huzuruna çağırdı. Ona kendisi aleyhinde bir komplo hazırlayıp hazırlamadığını sordu. MikhailMihail Amoriyalı bu komplosu hakkındaki delillerin çok olduğunu bilerek bir komploya elebaşılık ettiğini itiraf etti. Arkadaşı saydığı birinin bu ihanetine çok sinirlenen V. LeoLeon hemen onun saray ısıtma fırınlarına atılıp öldürülmesi emrini verdi. Fakat İmparatoriçe Theodosia böyle bir kutsal günde arkadaşının böyle şekilde idamının doğru olmayacağını ona inandırdı. Belki de imparator komplo hakkında daha fazla bilgi alacağını inanarak idamı geciktirdi. MikhailMihail Amoriyalı'yı kilitli bir prangaya vurdurarak onu sarayın küçük bir odasına hapsettirdi. Pranga anahtarını da şahsen kendi aldı.<ref name="norwich"/>

Bu haber Mikhail'in diğer komplo arkadaşlarına yetişti. Bunlar ertesi çok soğuk bir Noel sabahı silahlı olarak keşiş elbiseleri giyerek çok erkenden Ayasofya'da imparator için geleneksel şarkı söyleyen keşişler korosu içine karıştılar. İmparator Noel günü ayini için silahsız sıkıca giyinik halde koroyu dinlemeye gelmişti. Koro tam şarkılarının ortasında iken MikhailMihail taraflıları kılıçları ile V. LeoLeon'yaa hücuma geçtiler. Silahsız olan V. LeoLeon kendisini ağır bir gümüş istavrozla korumaya çalıştı. Fakat suikastçılar önce istavrozu tutan kolunu kesilip ayırdılar ve sonra da imparator yere düşünce de başını kestiler. Böylece 820'de Noel sabahı saat 4'te V. LeoLeon'nunun imparatorluk saltanatı sona ermiş oldu.<ref name="norwich"/>

Suikaste kurban giden V. LeoLeon'nunun cesedi önce bir saray tuvaletine atıldı. Sonra sokaklarda sürüklenerek Hipadrom'a götürülüp halka gösterildi. Oradan bir katıra yüklenerek limana indirildi. Limanda V. LeoLeon'nunun cesedi ve karısı Theodesia ile 4 oğlu bir gemiye yüklendi ve Adalara götürüldü. Oğullarını fena akıbet beklemekteydi. Tahta yeni geçirilen II. MikhailMihail imparatorluk iddiasında bulunmalarını önlemek için bu çocukların hadım edilmesini emretmişti. Oğullarından en küçüğü Theodosius bu operasyon sırasında öldü. Theodosius ve V. LeoLeon'nunun cesedi Adalarda bir manastır bahçesine gömüldü.

Karısı rahibe ve üç oğlu da keşiş olarak manastırlara kapatıldılar. Bunlardan Gregorios sonradan [[Sicilya]]'da [[Siraküza]] Piskoposu oldu. Nicholas Adontzun bir iddiasına göre [[I. Basileios]]'un sadece adı LeoLeon olarak bilinen büyük büyükbabası gerçekte V. LeoLeon'dur.<ref>Bu dehşet verici açıklamaların kaynağı "putseven" olarak gayet taraflı bir tarih yazan "Teofanes Continuatus" adlı bir kronikçidir. Modern Bizans tarihçisi Norwich bu tarihçinin çok renkli bir üslupla daha çok polemiğe benzer eser yazdığına işaret etmektedir.</ref>

V. LeoLeon Ermeni önce [[Bardanes Turkos]]'un kızı ile evlilik yapmış ve bu evlilikten çocuğu olmamıştı.

{{sıra kutusu|önce = [[I. Mikhail RangabeMihail]]|başlık= [[Bizans imparatorları listesi|Bizans İmparatoru]] |yıllar= 26 Temmuz 813 – 25 Aralık 820<br/>''Ortak imparator Konstantin (Symbatios)<br/> 813-820'' |sonra= [[II. MikhailMihail]]}}

{{DEFAULTSORT:LeoLeon 05 Ermeni}}