Çerkesler: Revizyonlar arasındaki fark

| nüfus1 = 2.000.000<ref name="KONDA">KONDA Research and Consultancy: ''Identity Groups Used in the Survey: Circassian 0.19%. The same calculation reveals that ... the number of those of Caucassian origin may be (Circassian 0.19%, Georgian 0.08% and Chechnian 0.004%) 210,000.''</ref><ref name=UNPO>{{citation | url = http://www.unpo.org/members/7869 | title = Circassia | publisher = Unrepresented Nations and Peoples Organization}}</ref> — 3.000.000<ref name="СП">[http://circassian.narod.ru/rus/circass/abroad.htm Максидов А. А.]</ref><ref>{{citeHaber newskaynağı |title = Türkiyedeki Kürtlerin Sayısı! |work = [[Milliyet]] |date = 2008-06-06 |accessdate = 2008-06-07 |language = |url = http://www.milliyet.com.tr/default.aspx?aType=SonDakika&Kategori=yasam&ArticleID=873452&Date=07.06.2008}}</ref>

'''Çerkesler'''<ref>[[AnaBritannica]] (1987, 6. cilt, sayfa: 379-380 Çerkesler)</ref> veya '''Çerkezler''', '''Adığeler, Adıgeler, Adigeler''' ({{dil-ady|aдыгэхэр Adıġeḫer}}), [[Kuzey Kafkasya]]’da, tarihi [[Çerkesya]]'da (Çerkezistan), bugün ise [[Rusya Federasyonu]]'na bağlı [[Adigey|Adıgey]], [[Karaçay-Çerkesya|Karaçay-Çerkes]] ve [[Kabartay-Balkarya|Kabardey-Balkar]] cumhuriyetleri ile [[Krasnodar Krayı]] ve [[Stavropol Krayı]]'nda [[Kuzeybatı Kafkas dilleri]]nin ''Adığe-Abhaz'' grubundan [[Çerkesçe]]yi konuşan yerliler ile [[Çerkes Sürgünü]]'nde [[Çarlık Rusyası]] döneminde [[Kafkasya]]'dan [[Osmanlı İmparatorluğu]] topraklarına sürülen ve bugün [[Türkiye]], [[Ürdün]], [[Suriye]] ve Filistin gibi ülkelerde yaşayan Kuzey Kafkas halkı. [[Batı Çerkesleri]] ve [[Doğu Çerkesleri]] olmak üzere iki ana kola ayrılan Çerkesler bir düzine ana boydan oluşurlar. [[Abazalar|Abaza]] ve [[Abhazlar]]la akrabadırlar. Çerkesler 16.-17. yüzyıllardan itibaren [[Osmanlı Türkleri]] ve [[Kırım Tatarları]] aracılığıyla görece geç [[Müslüman]] olan bir toplumdur. Kafkasya’da [[Kuzey Osetya]]’nın [[Mozdok rayonu|Mozdok]] bölgesinde yaşayan 3 bin kişilik bir [[Hıristiyan]] Kabardey topluluk dışında Çerkeslerin tamamı [[Sünni]] [[Hanefi]] Müslümandır. Çerkes boyları üzerine en eski ve en geniş bilgiyi 1667 yılında [[Evliya Çelebi]] vermiştir.<ref name="Чел">[http://www.vostlit.info/Texts/rus10/Celebi5/text2.phtml?id=7004 Э.ЧЕЛЕБИ.КНИГА ПУТЕШЕСТВИЙ.ЗЕМЛИ СЕВЕРНОГО КАВКАЗА,ч.2.]</ref> Dünyada en büyük Çerkes nüfusu Kafkasya'da değil Türkiye'de bulunmaktadır. [[Rusya İmparatorluğu]] ile Çerkesler ve [[Kafkasya İmamlığı]] arasında Rusların [[Kafkas Savaşı]], Çerkeslerin ise [[Rus-Kafkas Savaşı]] (1817–1864) ya da [[Rus-Çerkes Savaşı]] (1763–1864) dedikleri savaşlardan<ref name="Adıgikrasnodarskogokraya"/> sonra Ruslara geçen Çerkes topraklarında yaşayanların büyük bölümü [[Osmanlı]] topraklarına [[tehcir]] ettirilmiştir. [[Çerkes Sürgünü]] ya da Çerkes Soykırımı adı verilen bu olaylar 20 Mayıs 2011 tarihinde [[Gürcistan]] parlamentosu tarafından [[soykırım]] olarak tanınmıştır.<ref>{{citeHaber newskaynağı | title=Грузия признала геноцид черкесов в царской России |publisher="Лента.Ру" |url=http://lenta.ru/news/2011/05/20/cherkesy/|tarih= 20.05.2011 |dil=Rusça}}</ref>.

* 1223'dete [[Gürcistan ve Kafkasların Moğollar tarafından istilası|Kafkasya'yı istila etmeye başlayan Moğollar]] Çerkeslerin bir bölümünü ve Alanlar'ın çoğunu yok ettiler. Bunu izleyen [[Altın Orda]] saldırıları sırasında topraklarının büyük bir bölümünü yitiren Çerkesler, buna karşılık Alanlar'ın bazı topraklarını ele geçirdiler. Kuban Irmağı boyunca uzanan bu yeni topraklar üzerinde 14. yüzyılda Kabardey bölgesi oluştu. Altın orada devletinin yıkılmasından sonra daha önce yitirdikleri toprakların bir kısmını geri alan Kabardey Çerkesleri, bu kez de Kırım Hanlığı'nın baskıları ile karşılaştılar.

1853-56 [[Kırım Savaşı]] sırasında Çerkesler, Müttefik baskısı nedeniyle Rusların tahliye ettikleri kıyı kalelerini, bu arada Navaginsk (şimdi Soçi), Novorossiysk ve Anapa kaleleri ile Taman Yarımadası'nın bir bölümünü geri aldılar. Ama Müttefikler'in savaşa son vermeleri, kendi çıkarları ile yetinmeleri sonucu, Çerkesler ve Şamil kuvvetleri, eşitsiz güçleriyle Ruslarla başbaşa kaldılar. İmam Şamil'in 1859'da şartlı teslim olmasından (6 Eylül 1859) sonra, naibi Muhammed Emin de Ruslara anlaşmaya vardı (Aralık 1859). [[1859]]'da Çerkeslerin Bjeduğ, Çemguy, Besleney, Abzeh ve 1860'data Anapa yöresindeki Natuhay topluluğu Ruslara teslim oldu. 1860'data Rusya hükümeti, Karadeniz kıyısında yaşayan Çerkeslerin Türkiye'ye gönderilmeleri ve onlardan boşanacak yerlere Rusların yerleştirilmeleri kararını aldı. 1861'de Rusya hükümeti, içeride yaşayan ve boyun eğmiş olan Abzehler de sürgün kapsamına alındılar. Bu durumda Belaya ırmağı batısındaki topraklar ve Karadeniz kıyıları Çerkes nüfusundan boşaltılacaktı. Şapsığlar, 1828'den beri savaşı kesintisiz olarak sürdürüyorlardı. Rusya hükümetinin Mayıs 1862'de yürürlüğe giren bir karar gereğince, topraklarından ayrılmayı reddeden Abzeh ve Şapsığlara yönelik büyük bir askeri harekât başlattı. Böylece insanlık tarihinin en acı sayfalarından birini oluşturan Çerkes sürgünü başladı (3).

[[Karaçay-Çerkesya|Karaçay-Çerkes]]'de [[Karaçaylar]] ve Çerkesler büyük bir çoğunluğu oluşturmuştur. Bölgede daha çok [[Kabardeyler]], [[Abazalar]] ve [[Besleneyler]] bir de cumhuriyetin diğer büyük etnik grubunu oluşturan Karaçaylar vardır.

[[Kuzey Kafkasya]]'dan [[Osmanlı İmparatorluğu]] topraklarına sürülen ve Osmanlılar tarafından 1864 yılında [[Balkanlar]]a yerleştirilen Çerkeslerden bir grup, buralardaki yerli halk­la yaşanan sorunlar yüzünden 1870 yılında ikinci defa göçe tabi tutulmuşlar ve deniz yoluyla bugün İsrail toprakları olarak bilinen bölgeye gönderilmişlerdir.<ref name="Eroltaymaz"/> Günümüzde [[Şapsığlar]]dan oluşan 3500 nüfuslu belediye [[Kfar Kama]] ile [[Abzehler]]den oluşan 850 nüfuslu [[Rehaniya]] adlı iki yerleşimde yaşarlar.<ref name="Eroltaymaz">[http://www.kafkasfederasyonu.org/tarih_cografya/diasporada_cerkesler/israil_cerkesleri.htm İsrail Çerkesleri]. Röportaj: Erol Taymaz – Nart Dergisi</ref> [[Ebu Guş]] yerleşimindekiler ise [[Memlûkler]] dönemi Çerkeslerine dayanır.<ref name=Kark>{{citeKitap bookkaynağı | author = Ruth Kark and Michal Oren-Nordheim | title = Jerusalem and its Environs | publisher = Hebrew University Magnes Press | year = 2001 | isbn = 0-8143-2909-8 | pages = 230–231}}</ref> Kfar Kama'dakiler [[Kfar Kama Şapsığcası]] denen ağızları okulda öğretilmektedir.<ref>[http://piratyy.by.ru/article/erkes.html Черкесы в Израиле]</ref>

[[Mısır]] ve [[Suriye]]’de 267 yıl varlık gösteren [[Memlûk Devleti]], sultanlarının eğitim aldıkları askerî okullara (tıbâk) göre, Bahrî Memlûkler ya da Türk Memlûkler (1250–1382) ve Burcî Memlûkler ya da Çerkes/Çerkez Memlûkler (1382–1517) olmak üzere iki dönem halinde ele alınır. [[Nil Nehri]]ndeki bir adada bulunan tıbâkta yetiştirilen memlûkler (kölemenler) dönemi Bahrî olarak adlandırılırken Kahire’de bulunan Kalat’ul-Cebel’de eğitimini almış olan memlûkler dönemi Burcî olarak tanımlanır. Bahrîler döneminde Mısır’a getirilen memlûkler Kıpçak ülkesi ve Mâveraünnehr gibi Türk havzalarından satın alındığı için bunların çoğu Türk kökenli (özellikle de [[Kıpçaklar]]) olurken, Burcî Memlûkler Kafkasya’dan getirildiği için Çerkesler (geniş anlamda Kuzey Kafkasyalılar) ve [[Gürcüler]] gibi Müslüman değişik Kafkas halklarından olmakta idi.<ref>Çolak, Kürşat (2012). [http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/1687/17987.pdf Çerkez Memlûkler Çerkez mi?]. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi (TAD), S. 51, Ankara, 2012, s. 201-208</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.napoleon-series.org/military/organization/c_mameluks1.html | başlık = The Georgian Mameluks in Egypt by Alexander Mikaberidze | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160303201455/http://www.napoleon-series.org/military/organization/c_mameluks1.html | arşivtarihi = 3 Mart 2016}}</ref><ref>{{citeKitap bookkaynağı | last=Isichei | first=Elizabeth | year=1997 | title=A History of African Societies to 1870| publisher=Cambridge University Press|pages=192}}</ref><ref name="Ömeraytekkurmel">Ömer Aytek Kurmel. [http://www.circassiancenter.com/cc-turkiye/arastirma/0130_unutulmus_cerkesler_memluklar.htm Unutulmuş Çerkesler: Memluklar]</ref><ref>{{citeKitap bookkaynağı|last=Hille|first=Charlotte|title=State Building and Conflict Resolution in the Caucasus|year=2010|publisher=Brill|isbn=978-90-04-17901-1|pages=50|url=http://books.google.com/books?id=yxFP6K8iZzQC&pg=PA50}}</ref>

Dosya:Cherkess7.jpg|Geleneksel kıyafetlerini giyinmiş bir grup Adige çocuk.

Dosya:Circassian noblewoman.jpg|19. yüzyılda yaşamış soylu bir Çerkes kadını.

Dosya:Carol Popp de Szathmáry - Cerchez călare.jpg|[[Osmanlı ordusu]]'nda Çerkes bir [[sipahi]].

Dosya:Lezginka Kabardian 2.jpg|Geleneksel Hançerli Adige dansı .

Dosya:Circac.jpg|Bir Adige Fransız mandası olan [[Suriye]]'de.

Dosya:Circassian Chief.jpg|[[William Allan (painter)|Sir William Allan]]'ın çizdiği bir Adige savaşçısı.

Dosya:Circassian Warrior.jpg|Bir Adige savaşçısı.

Dosya:CircassianDancers.JPG|Adige dans grubunun Kafkas dansı performansı. [[Kfar Kama]], [[İsrail]].

Dosya:AWM 009747.jpg|Bir Çerkes Süvarisi.

Dosya:Adiga pshasha.png|Geleneksel kıyafetleriyle bir Çerkes kadını.

Dosya:Circassian ჩერქეზი.jpg|İstanbuldan bir Çerkes.