Karl Marx: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Hiroşi (mesaj | katkılar)
Gerekçe: + deneme amaçlı değişiklik
düzeltme, yazış şekli: proleterya → roletarya (2) AWB ile
46. satır:
=== Hegelcilik ve İlk Eylemleri:1836-1843 ===
[[Dosya:Jenny-von-Westphalen.jpg|thumb|left|150px|Jenny von Westphalen 1830larda]]
1836 yaz ve sonbaharını Trier'de geçirdikten sonra Marx öğrenimi ve hayatı hakkında daha ciddi kararlar aldı. Marx'ı çocukluğundan beri tanıyan, yönetici Prusya sınıfından eğitimli bir barones olan [[Jenny von Westphalen]] ile nişanlandı. Marx ile beraber olmak için genç bir aristokrat ile yaptığı nişanı atmasının yanı sıra etnik ve sınıf kökenlerinin farklı olmasına bağlı olarak ilişkileri toplumsal olarak kabul edilemezdi; ancak Marx nişanlısının liberal bir aristokrat olan [[Ludwig von Westphalen]] ile arkadaş oldu ve daha sonra doktora tezini ona adadı.<ref>{{harvnb|Fedoseyev|1973|p=23}}; {{harvnb|Nicolaievsky and Maenchen-Helfen|1976|pp=23–30}}; {{harvnb|Wheen|2001|pp=16–21, 33}}; {{harvnb|McLellan|2006|pp=15, 20}}.</ref> Ekim 1836'da Marx hukuk fakültesine kaydolmak için Berlin'e gitti ve Mittelstrasse'de bir oda kiraladı.<ref>{{harvnb|Nicolaievsky and Maenchen-Helfen|1976|p=31}}; {{harvnb|McLellan|2006|p=15}}.</ref> Hukuk fakültesine kaydolmasına rağmen felsefeye hayrandı ve "felsefe olmaksızın hiç birhiçbir şeyin tamamlanamayacağını" düşündüğü için bu iki disiplini bir şekilde birleştirme yolu aradı.<ref>{{harvnb|Nicolaievsky and Maenchen-Helfen|1976|p=33}}; {{harvnb|McLellan|2006|p=21}}.</ref> Marx Avrupa'da felsefe çevrelerinde yoğun bir şekilde tartışılan yeni ölmüş Alman filozof [[G. W. F. Hegel]]'in düşünceleri ile ilgilenmeye başladı.<ref>{{harvnb|Nicolaievsky and Maenchen-Helfen|1976|pp=32–34}}; {{harvnb|Wheen|2001|pp=21–22}}; {{harvnb|McLellan|2006|pp=21–22}}.</ref> Marx, Hegel'in düşüncelerini tartışan Doktor Kulübü (''Doktorklub'') isimli bir öğrenci grubuna katıldı ve onların aracılığıyla 1837 yılında [[Genç Hegelciler]] olarak bilinen [[Siyasi radikalizm|radikal düşünürler]]den oluşan bir grup ile tanıştı; grup, [[Ludwig Andreas Feuerbach|Ludwig Feuerbach]] ve [[Bruno Bauer]]'in etrafında Marx, Marx'ın yakın bir arkadaşlık geliştireceği Adolf Rutenberg ile bir araya geldiler. Marx gibi genç Hegelciler de Hegel'in [[metafizik]] öngörülerini eleştirirken sol bir perspektiften mevcut toplum, siyaset ve dini eleştirmek için Hegel'in [[Diyalektik|diyalektik yöntemini]] geliştirdiler.<ref>{{harvnb|Nicolaievsky and Maenchen-Helfen|1976|pp=34–38}}; {{harvnb|Wheen|2001|p=34}}; {{harvnb|McLellan|2006|pp=25–27}}.</ref> Marx'ın babası Mayıs 1838'de öldü; bu aile için ciddi bir gelir kaybı anlamına da geliyordu.<ref>{{harvnb|Nicolaievsky and Maenchen-Helfen|1976|pp=44,69–70}}; {{harvnb|McLellan|2006|pp=17–18}}.</ref> Marx duygusal olarak babasına çok yakındı ve ölümünden sonra babasının anısına çok saygı gösterdi.<ref>{{harvnb|Sperber|2013|pp=55–56}}.</ref>
 
[[Dosya:Rheinische-zeitung.gif|thumb|right|200px|''[[Rheinische Zeitung]]'' 12 Ekim 1842 tarihli nüsha]]
 
1837 itibarıyla, Marx, hiç birihiçbiri yaşarken yayımlanmamış olmasa da hem edebi hem de edebiyat dışı konularda yazıyordu; kısa bir roman;''[[Akrep ve Felix]]'', bir oyun, ''[[Oulanem]]'', ve Jenny von Westphalen'e ithaf edilen bir dizi aşk şiiri.<ref>{{harvnb|Nicolaievsky and Maenchen-Helfen|1976|p=33}}; {{harvnb|McLellan|2006|pp=18–19}}. Bu aşk şiirleri ölümünden sonra ''Collected Works of Karl Marx and Frederick Engels: Volume 1'' (New York: International Publishers, 1975) isimli eserde s. 531–632 arasında yayınlandı.</ref> Marx bir süre sonra sadece belli bir konuya odaklanmak amacıyla, içinde İngilizce ve İtalyanca öğrenmek, sanat tarihi ve Latin klasiklerinin çevrilmesi de olan diğer ilgi alanları ile beraber edebiyattan vazgeçti.<ref>{{harvnb|Nicolaievsky and Maenchen-Helfen|1976|p=33}}; {{harvnb|Wheen|2001|pp=25–26}}.</ref> 1840'ta Bruno Bauer ile beraber Hegel'in ''[[Din Felsefesi Üzerine Dersler|Din Felsefesi]]'' eserini düzenlemeye başladı. Marx aynı tarihlerde 1841 tarihinde bitireceği [[Demokritos'çu ve Epikür'cü Doğa Felsefeleri Arasında Fark]] isimli doktora tezini yazmaya da başladı.<ref>Marx'ın tezi ölümünden sonra ''Collected Works of Karl Marx and Frederick Engels: Volume 1'' (New York: International Publishers, 1975) isimli eserde s. 25–107 arasında yayınlandı.</ref> Bu tez "Marx'ın felsefi bilginin teolojiye üstün olduğunu göstermek için ortaya koyduğu cesur ve özgün bir eser olarak" yorumlanmıştı:<ref>[[#Whe00|Wheen 2001]]. p. 32.</ref> çalışma, özellikle Berlin Üniversitesi'nin muhafazakar profesörleri arasında ihtilafa neden oldu. Marx bunun üzerine tezini onu 1841 Nisan'ında doktora ile ödüllendirecek olan daha liberal [[Friedrich Schiller Üniversitesi Jena|Jena Üniversitesi]]'ne sunmaya karar verdi.<ref>{{harvnb|Nicolaievsky and Maenchen-Helfen|1976|p=45}}; {{harvnb|Wheen|2001|p=33}}; {{harvnb|McLellan|2006|pp=28–29, 33}}.</ref> Marx ve Bauer [[Ateizm|ateist]] oldukları için, Mart 1841'de ''Archiv des Atheismus'' (''Ateist Arşiv'') isimli bir yayın için planlar yapmaya başladılar, ancak bu çalışma her hangi bir eser ortaya çıkarmadı. Temmuz ayında Marx ve Bauer [[Berlin]]'den [[Bonn]]'a bir yolculuk yaptılar. Orada sarhoş olmaktan, kilisede kahkaha ile gülmeye ve şehirde eşek turu atmaya kadar skandal sayılabilecek herşeyi yaptılar.<ref>{{harvnb|Nicolaievsky and Maenchen-Helfen|1976|pp=38–45}}; {{harvnb|Wheen|2001|p=34}}; {{harvnb|McLellan|2006|pp=32–33, 37}}.</ref>
 
Marx akademik bir kariyer planlamasına rağmen hükümetin klasik liberalizme ve Genç Hegelciler'e karşı artan tepkisi nedeniyle bu seçeneğin önü tıkanmıştı.<ref>{{harvnb|Nicolaievsky and Maenchen-Helfen|1976|p=49}}; {{harvnb|McLellan|2006|p=33}}.</ref> Sosyalizm hakkındaki ilk fikirlerini ve ekonomiye artan ilgisini yazacağı radikal bir gazete olan ''[[Rheinische Zeitung]]'' ("''Rhineland News''") gazetecilik yapmak üzere Marx 1842'de [[Köln]]'e gitti. Hem sağ kanat Avrupa hükümetlerini hem de liberal ve sosyalist hareketler içindeki çeşitli kişileri etkisiz ve üretkenlik karşıtı olmaları nedeniyle eleştirdi.<ref>{{harvnb|Nicolaievsky and Maenchen-Helfen|1976|pp=50–51}}; {{harvnb|Wheen|2001|pp=34–36, 42–44}}; {{harvnb|McLellan|2006|pp=35–47}}.</ref> Gazete, her baskıdan önce zararlı içerik açısından kontrol eden Prusya Sansür Kurulu'nun dikkatini çekti; Marx bu konuda şöyle yakınmıştı:"Gazetemiz öncelikle polisin denetiminden geçmek zorundaydı ve eğer polisin burnu Hristiyanlık veya Prusya aleyhine bir koku alırsa, gazetenin basılmasına izin verilmiyordu."<ref>{{harvnb|Nicolaievsky and Maenchen-Helfen|1976|p=57}}; {{harvnb|Wheen|2001|p=47}}; {{harvnb|McLellan|2006|pp=48–50}}.</ref>''Rheinische Zeitung'', Rusya monarşisini çok sert biçimde eleştiren bir makale yayınlayınca Çar [[I. Nikolay]] gazetenin yasaklanmasını istedi; Prusya hükümeti 1843'de bu isteğe uydu.<ref>{{harvnb|Nicolaievsky and Maenchen-Helfen|1976|pp=60–61}}; {{harvnb|Wheen|2001|pp=47–48}}; {{harvnb|McLellan|2006|pp=50–51}}.</ref> Yedi yıllık nişanlılıktan sonra 19 Haziran 1843'de Marx, nişanlısı Jenny ile [[Bad Kreuznach|Kreuznach]]'da bir Protestan kilisesinde evlendi.<ref>{{harvnb|Nicolaievsky and Maenchen-Helfen|1976|pp=70–71}}; {{harvnb|Wheen|2001|pp=52–53}}; {{harvnb|McLellan|2006|pp=61–62}}.</ref>
73. satır:
[[Dosya:Communist-manifesto.png|thumb|''Komünist Parti Manifestosu'' 1. baskı, Almanca, 1848]]
 
Fransa'da kalması istenmeyen, Almanya'ya gidemeyen Marx, 1845 Şubat ayında Belçika'da Brüksel'e iltica etmeye karar verdi. Ancak, Brüksel'de kalabilmesi için Marx'ın günlük politik konularla ilgili olarak hiç birhiçbir şey yayımlamama sözü vermesi gerekti.<ref name="name=Wheen 2001. p. 90"/> Brüksel'de, içlerinde [[Moses Hess]], [[Karl Heinzen]], ve [[Joseph Weydemeyer]]'in de olduğu diğer sürgün sosyalistlerle bir araya geldi ve en sonunda, Nisan 1845'te Marx'ın yanına gelmek için Almanya Barmen'den Brüksel'e geldi. O sırada giderek artan sayıda Adalet İçin Birlik grubu üyesi insan da Brüksel'de kendine bir yer arıyordu.<ref name="name=Wheen 2001. p. 90"/><ref>Heinrich Gemkow ''et al.'', ''Frederick Engels: A Biography'' (Verlag Zeit im Bild ["New Book Publishing House"]: Dresden, 1972) p. 101</ref> Daha sonra Manchester'den Engels'in uzun süredir arkadaşı olan Mary Burns Engels'le birlikte olmak için Brüksel'e geldi.<ref>Heinrich Gemkow, ''et al.'', ''Frederick Engels: A Biography'', p. 102.</ref>
1845 Temmuz'unun ortasında Marx ve Engels Birleşik Krallık'ta sosyalist bir hareket olan [[Çartizm (Chartism)]] liderlerini ziyaret etmek için Brüksel'den ayrılıp Birleşik Krallık'a gittiler. Bu Marx'ın bu ülkeye ilk seyahatiydi ve Engels bu seyahat için en uygun rehberdi. Engels Kasım 1842'den itibaren 1844 Ağustos'una kadar 2 yıl boyunca Manchester'da yaşamıştı.<ref>Heinrich Gemkow, ''et al.'', ''Frederick Engels: A Biography'' (Verlag Zeit im Bild [New Book Publishing House]: Dresden, 1972) p. 53</ref><ref>Heinrich Gemkow, ''et al.'', ''Frederick Engels: A Biography'', p. 78.</ref> Engels İngilizce öğrenmekle kalmamış,<ref name="N. Fedoseyev, p. 89">P. N. Fedoseyev, ''et al.'', ''Karl Marx: A Biography'', p. 89.</ref> [[Çartizm (Chartism)|Çartist]] liderlerle yakın bir ilişki geliştirmişti.<ref name="N. Fedoseyev, p. 89"/> Ayrıca, Engels birçok Çartist ve sosyalist İngiliz gazetesi için muhabirlik yapıyordu.<ref name="N. Fedoseyev, p. 89"/> Marx, bu seyahati Londra ve Manchester'da farklı kütüphanelerde çalışma yapabileceği iktisat kaynaklarını incelemek için bir fırsat olarak kullandı.<ref>[[#Whe00|Wheen 2001]]. p. 92.</ref>
 
90. satır:
 
=== Köln:1848-1849 ===
Paris'e geçen Marx, Komünist Birlik'in merkezini buraya aldı ve orada yaşayan farklı Alman sosyalistlerle Alman İşçiler Kulübünü kurdu.<ref>[[#Whe00|Wheen 2001]]. p. 128.</ref> Devrimin Almanya'ya sıçramasını umut ederek 1848 yılında Marx ''Almanya'daki Komünist Partinin Talepleri'' başlıklı bir el ilanı dağıttığı Köln'e geri döndü,<ref>Karl Marx and Frederick Engels, "Demands of the Communist Party" contained in the ''Collected Works of Karl Marx and Frederick Engels: Volume 7 (International Publishers: New York, 1977) pp. 3–6.</ref> bu bildiride Komünist Manifesto'da yer alan 10 maddeden sadece dört tanesini dile getirdi çünkü o dönemde Alman burjuvazisinin proleteryaroletarya tarafından iktidardan indirmeden önce burjuvazinin Almanya'da güçlü [[feodalizm]]i ve [[monarşi]]yi iktidardan indirmesi gerektiğine inanıyordu.<ref>[[#Whe00|Wheen 2001]]. p. 129.</ref> 1 Haziran tarihinde, Marx günlük bir gazete çıkarmaya başladı; ''[[Neue Rheinische Zeitung]]'', gazetenin finansmanı babasında kalan mirastan arta kalan ile yapılıyordu. Kendi Marksist yorumu ile Avrupa'dan gelen haberlerin düzenlenmesi için Marx baş yazar ve baskın editoryal güç olarak yer alıyordu. Komünist Birlik'ten diğer üyelerin katkılarına rağmen Engels'in ifadesi ile gazete "Marx'ın küçük bir diktatörlüğü" olarak kaldı.<ref>[[#Whe00|Wheen 2001]]. pp. 130–132.</ref><ref>Seigel, p. 50</ref><ref name="name=DL-Marx">name="DL-Marx"</ref>
 
Gazetenin editörü olarak Marx ve diğer devrimci sosyalistler düzenli olarak polis baskısına uğruyor ve Marx değişik nedenlerden dolayı kovuşturuluyor,<ref name="name=ReferenceB">name="ReferenceB"</ref><ref name="name=Nicolaievsky2007">name="Nicolaievsky2007"</ref><ref name="name=Nicolaievsky2007"/><ref>name="Splichal2002"</ref><ref name="name=Mehring2003">name="Mehring2003"</ref> her seferinde de aklanıyordu.<ref name="name=Nicolaievsky2007"/><ref name="name=Mehring2003"/><ref>{{cite book |last=Gross|first=David M.|year=2014|title=99 Tactics of Successful Tax Resistance Campaigns|publisher=Picket Line Press|isbn=978-1490572741|pages=76–77}}</ref> Bu sırada Prusya'da demokratik parlamento düştü ve kral, [[IV. Friedrich Wilhelm]], solcu ve diğer devrimci kişilerin ülkeyi terk etmesini sağlayacak düzenlemelere girişen yeni bir kabine oluşturdu.<ref name="name=ReferenceB"/> Sonuç olarak, ''Neue Rheinische Zeitung''kapatıldı ve Marx 16 Mayıs tarihinde ülkeyi terk etme emri aldı.<ref name="name=DL-Marx"/><ref>[[#Whe00|Wheen 2001]]. pp. 137–146.</ref> Marx Paris'e döndü, o sırada Paris'te de ciddi bir karşı devrim dalgası ve [[kolera]] salgını vardı ve kendisini bir tehdir olarak gören polis tarafından şehri terk etmesi istendi. O sırada dördüncü çocuklarına hamile olan karısı Jenny ile 1849 Ağustos'unda mülteci olarak Londra'ya gitti.<ref>[[#Whe00|Wheen 2001]]. pp. 147–148.</ref><ref>name="Watson2010"</ref>
122. satır:
 
===Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı===
1859 yılında Marx ''[[Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı]]'',<ref>Karl Marx, "A Contribution to the Critique of Political Economy" contained in the ''Collected Works of Karl Marx and Frederick Engels: Volume 29'', pp. 257–417.</ref> isimli ilk ciddi iktisat çalışmasını yayınladı. Bu eserin, üç cilt olarak daha sonraki bir tarihte yayınlama niyetinde olduğu [[Kapital]]'in girişi olması amacındaydı. ''Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı'' kitabında, Marx, [[David Ricardo]] tarafından savunulduğu gibi [[emek değer teorisi]]ni kabullenmektedir, ancak Ricardo metalar ölçeğinde [[Değişim değeri ve kullanım değeri|kullanım değeri]] ve [[Ekonomik değer|değer]] arasında bir ayrım çizerken kullanım değeri ve değer arasındaki gerçek ilişkiyi hiç birhiçbir zaman tanımlayamadı. Marx'ın kitabında ortaya koyduğu kanıtlara dayalı mantık yürütme açık bir biçimde kullanım değeri ve ekonomik değer arasındaki gerçek ilişkiyi ortaya koydu.<ref>Karl Marx, "A Contribution to the Critique of Political Economy" contained in the ''Collected Works of Karl Marx and Frederick Engels: Volume 29'', pp. 269–302.</ref> Aynı zamanda kapitalist ekonomide para döngüsü ve para için gerçekten bilimsel bir teori ortaya koydu.<ref>Karl Marx, "A Contribution to the Critique of Political Economy" contained in the ''Collected Works of Karl Marx and Frederick Engels: Volume 29'', pp. 303–417.</ref> Bunlardan dolayı, ''Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı'' yayınlandığında büyük bir heyecan dalgası yarattı. Kitap satışa çıkar çıkmaz çok hızlı biçimde tükendi.<ref>P. N. Fedoseyev, ''Karl Marx: A Biography'', p. 318.</ref>
 
===Artı-Değer Teorileri===
133. satır:
===Das Kapital 1.Cilt===
{{Anamadde|Das Kapital}}
[[1867]]'de dev çalışması, kapitalist üretim sürecini analiz ettiği [[Kapital (kitap)|Kapital]]'in ilk cildi yayımlanır. İkinci ve üçüncü cildi üstünde çalışmalarını sürdürür ancak bu ciltler ölümünden sonra [[Friedrich Engels|Engels]] tarafından yayımlanabilecektir. Burada Marx, [[Thomas Hodgskin]]'in düşüncelerinden etkilenerek geliştirdiği [[emek değer teorisi]]ni ayrıntılara inerek anlatmaktadır. Marx, Kapital'de birden çok kere Hodgskin'in "takdiri hakeden" dediği ''Sermayenin Talepleri Karşısında Emeğin Savunulması'' isimli eserinden alıntılar yaptığını yazmaktadır.<ref>See footnote #2 on the bottom of page 360 in the ''Collected Works of Karl Marx and Frederick Engels: Volume 35''.</ref> Hatta Marx modern kapitalist üretim sürecinde emeğin yabancılaşmasını Hodgskin'in tanımladığını aktarmaktadır. "Bireysel emeğin artık doğal bir ödülü yok. Her emekçi bütünün sadece, tek başına anlamı ya da kullanım alanı olmayan bir parçasını üretmekte ve emekçinin kendini kıyaslayabileceği ve 'bu benim üretimim, bunu kendime ayırıyorum' diyebileceği hiç birhiçbir şey ortada bulunmamaktadır."<ref>Thomas Hodgskin, ''Labour Defended against the Claims of Capital'' (London, 1825) p. 25.</ref> Kapital'in ilk cildinde Marx, kar oranının düşmesine ve endüstriyel kapitalizmin çöküşüne neden olacağını tartıştığı [[artı değer]] ve [[sömürü]] kavramlarını da anahatlarıyla ortaya koymaktadır.<ref>name="Calhoun2002-23"</ref> 1871'in sonbaharında Kapital'in Almanca birinci baskısı tamamen satılmış ve ikinci baskısına geçilmişti. Kapital'in Rus dilinde basımı için yoğun talep 27 Mart 1872'de kitabın Rusça 3000 kopya basılmasına neden oldu.
 
===Fransa'da İç Savaş===
161. satır:
Marx, özellikle yetkililerin onu takip etmelerini güçleştirmek için çoğunlukla bir ev ya da daire kiralarken, sıklıkla takma isim kullanırdı. Paris'te iken, 'Mösyö Ramboz' takma adını kullanırken Londra'da yaşarken mektuplarını 'A.Williams' diye imzalardı. Arkadaşları koyu ten rengi ve dalgalı saçlarına atfen onun Kuzey Afrika halkı Moor'lara benzediğini düşünerek "Moor" diye çağırırken o çocuklarının onu "Yaşlı Nick" ve "Charley" diye çağırmalarını isterdi.<ref name="name=Wheen 2001. p. 152">name="Wheen 2001. p. 152"</ref> Kendisi de arkadaşlarına ve aile üyelerine takma isim takmaktan hoşlanıyordu: Friedrich Engels'e "General", yardımcıları Helene için "Lenchen" veya "Nym" kızları Jennychen'e "Çin İmparatoru; Qui Qui" ve Laura için "Kakadou".<ref name="name=Wheen 2001. p. 152"/>
 
Biyografi yazarı [[Sylvia Nasar]]'a göre, Marx hiç birhiçbir zaman İngilizce'yi tam anlamıyla öğrenmedi ve son otuz yıl boyunca yaşadığı Birleşik Krallık'ta hiç birhiçbir fabrikayı ziyaret etmedi.<ref>name="Nasar"</ref>
 
=== Ölümü ===
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" sayfasından alınmıştır