'''Gaia Hipotezihipotezi''', '''Gaia Kuramıkuramı''' ya da '''Gaia Prensibiprensibi''', [[biyosfer]]in ve [[Dünya|yerküre]]nin fiziki bileşenleri sayılan [[atmosfer]]in, [[kriyosfer]]in (buzullar<ref>[http://www.tekniksozlukler.com/CevreBilimleriTerimleri/kriyosfer-%5B-cryosphere-.aspx tekniksozlukler.com]</ref>), [[hidrosfer]]in ve [[litosfer]]in, karmaşık bir karşılıklı etkileşim sistemi içinde bir araya gelerek bir bütünlük oluşturduğunu ileri süren [[ekolojik]] bir kuram ya da hipotezdir. Bu hipotezde, yeryüzündeki [[iklim]]sel ve [[biyojeokimya]]sal koşulların ve süreçlerin bu karşılıklı etkileşim sistemi çerçevesinde aynı yönde gelişme ve değişme eğilimi içinde oldukları öngörülmektedir. Hipotez başlarda [[James Lovelock]] tarafından yerküreyi konu alan bir [[geri besleme]] hipotezi olarak ortaya atılmıştır.<ref>James Lovelock, ''Homage To Gaia'' 2001</ref> Lovelock'un hipotezi için seçtiği adlandırma [[Yunan mitolojisi]]'nde yeryüzünü simgeleyen tanrıça [[Gaia (mitoloji)|Gaia]]'ya dayandırılmaktadır. Hipotez sıklıkla, yerkürenin tek bir organizma gibi göründüğü / davrandığı (olduğu değil) olarak anlaşılmaktadır.<ref>James Lovelock, ''The Revenge of Gaia''</ref>
Gaia Hipotezihipotezi ilk olarak, James Lovelock'un, [[Mars]]'taki yaşamı saptama yöntemleri üzerine [[NASA]] adına yaptığı bağımsız bir araştırmanın yan ürünü olarak formüle edildi.<ref name="Lovelock1965">{{Dergi kaynağı| author = Lovelock, J.E. | year = 1965 | title = A physical basis for life detection experiments | journal = [[Nature (journal)|Nature]] | volume = 207 | issue = 7 | pages = 568–570 | doi = 10.1038/207568a0}}</ref><ref>[http://www.jameslovelock.org/page4.html Geophysiology]</ref> Hipotezi ilk olarak 1970'li yılların başlarında<ref name="J1972">{{Dergi kaynağı| author = J. E. Lovelock | title = Gaia as seen through the atmosphere | year = 1972 | journal = [[Atmospheric Environment (journal)|]] | volume = 6 | issue = 8 | pages = 579–580 | doi = 10.1016/0004-6981(72)90076-5 }}</ref><ref name="lovelock1974">{{Dergi kaynağı| author = Lovelock, J.E.
| coauthors = Margulis, L. | year = 1974 | title = Atmospheric homeostasis by and for the biosphere- The Gaia hypothesis | journal = [[Tellus]] | volume = 26 | issue = 1 | pages = 2–10 | doi = 10.1111/j.2153-3490.1974.tb01946.x}}</ref> makaleler olarak yazmıştır. Daha sonra hipotezin göze batması üzerine 1979 yılında "Gaia: Dünya'daki Yaşama Yeni Bir Bakış" adıyla kitap olarak yayınlandı.
