Fenari İsa Camii: Revizyonlar arasındaki fark

 

== Geçmişi ==

=== Bizans dönemi ===

[[Dosya:Saint Eudocia Intarsia Istanbul.jpg|thumb|right|150px|Kilise olarak kullanıldığı dönemlerden kalma Azize Evdokya'yı betimleyen duvar mozayiği; 10-11. yy., [[İstanbul Arkeoloji Müzesi]].]]

 

 

[[Typikon]] adı verilen ve kilisenin yapım aşamasına ve sonrasına ilişkin bilgiler verilen kitapta, kilisede 50 kadın din görevlisinin bulunduğu;<ref>Krautheimer, p. 409.</ref> ayrıca 15 yataklı bir hastanesi olduğu yazılıdır.<ref name="mw126"/> Bu hâliyle o dönem Konstantinopolis'inin en büyük kurumlarından biridir. Günümüzdeki yapı, [[6. yüzyıl]]dan kalma başka bir kilisenin kalıntıları üzerine yapılmış olup,<ref name="gul258">Gülersoy, p. 258.</ref> yapımında eski bir Roman mezarlığının mezartaşları kullanılmıştır.<ref name="mw126"/> Ortodoks azizelerinden Aya İrini (Azize İrini)'nin kutsal emanetleri de burada saklanmıştır. Kilise kullanımda olduğu dönemde halk arasında ''Kuzey Kilise'' olarak bilinmekteydi.

[[Dosya:North Church Constantinople.JPG|thumb|left|220px|Kiliseden çıkarılan Bizans kalıntıları, İstanbul Arkeoloji Müzesi.]]

 

 

14. yüzyılda, kiliseye bir [[narteks]] ve [[pareklezyon]] eklenmiştir.<ref>''Pareklezyon'' ya da ''Parekklesion'' kiliseye bitişik veya ayrık olarak inşa edilen şapele verilen addır</ref> Buraya imparatorluk hanedanının üyelerini gömme geleneği 15. yüzyılda da sürdü. [[VIII. Yannis Palaiologos]]'ın eşi Moskovalı Anna da halk arasında [[veba]] salgını paniği yaratmaması için öldüğü gece burada toprağa verildi.<ref>Müller-Wiener, p. 127</ref> Kilisenin 1453 yılındaki Fetih'ten sonra da mezarlık olarak kullanıldığı sanılmaktadır.<ref name="mw127">Müller-Wiener, p. 127</ref>

 

=== Osmanlı dönemi ===

1497-1498 yıllarında, İstanbul'un Türklerin eline geçmesinden kısa bir süre sonra, [[II. Bayezid]]'in hükümdarlığı döneminde yapının Güney Kilise olarak adlandırılan bölümü, [[Molla Şemseddin Fenari]]'nin yeğeni Rumeli kadıaskeri Fenarizade Alaaddin Ali bin Yusuf Efendi tarafından mescite çevrildi.<ref name="mw126">Müller-Wiener, p. 126.</ref> Yapının güneydoğu kısmına bir minare eklendi. Yarım kubbelerden biriyse mihraba çevrildi.<ref name="mw127">Müller-Wiener, p. 127.</ref> Medresenin başhatiplerinden biri olan İsa efendinin adı camiye verildi. 1633 yılında bir yangında büyük hasar görerek kullanılamaz hâle gelen mescidin, 1636 yılında sadrazam [[Bayram Paşa]] tarafından onarımı gerçekleştirildi. Aynı dönemde yapı camiye, Kuzey Kilise de tekkeye çevrildi. Kolonlar payandalarla desteklendi. İki kubbesi baştan inşa edilerek duvarlardaki mozayikler söküldü.<ref name="mw128">Müller-Wiener, p. 128</ref> 1782 yılında gerçekleşen başka bir yangın yapıya zarar verdi.<ref name="mw128">Müller-Wiener, p. 128</ref> Bunun ardından geçirdiği ilk büyük onarım ancak 1847-1848 yıllarında oldu. Bu onarımda da Güney Kilise'nin kolonları desteklenerek, nartekste korkuluk görevi gören yarımduvarlar kaldırıldı.<ref name="mw128">Müller-Wiener, p. 128</ref> 1918 yılında yine bir yangın geçiren yapı boşaltıldı ve kullanım dışı kaldı.<ref name="ey80">Eyice, p. 80.</ref> Cumhuriyet ilan edildikten sonra, 1929 yılında gerçekleştirilen kazılar sırasında 22 adet lahit bulundu.<ref name="ey80">Eyice, p. 80.</ref> Yapı 1970 ve 1980'lerde Amerika Bizans Topluluğu tarafından kapsamlı bir bakım ve onarım sürecinden geçti. Günmüzde hâlen cami olarak hizmet vermektedir.<ref name="mw128">Müller-Wiener, p. 128.</ref> Lips Manastırı olarak da bilinmektedir.