Stalingrad Muharebesi: Revizyonlar arasındaki fark

 

Harabe haline gelmiş kentin yıkıntıları arasında Sovyet 62. Ordusu ve 64. Ordusu, evler ve diğer binalarda oluşturulan direnek noktalarında savunmaya geçti. Yıkıntılar arasındaki mücadele sert ve umutsuzdu. 13. Muhafız Piyade Tümeni Komutanı General [[Aleksandır Rodimtsev]], aldığı iki [[Sovyetler Birliği Kahramanı Madalyası]]'ndan birini bu çatışmalarda kazanmıştır. Dev hububat ambarı civarındaki çatışmalar haftalarca tüm şiddetiyle sürmüştür. Sonunda buradaki Sovyet savunması ele geçirildiğinde Alman askerler sadece 40 Kızıl Ordu askerinin cesedini buldular. Oysa çatışmaların şiddetine göre bölgede daha yüksek kayıplar verildiğini düşünüyorlardı. Ruslar çekilirken tahıl yığınlarını ateşe vermişlerdi.

Çavuş [[Yakov Pavlov]] komutasındaki bir müfreze, kent merkezinde bir apartmanı aşılmaz bir tahkimat haline dönüştürerek burada dövüştü. Bu apartman daha sonra "[[Pavlov'un Evi]]" olarak bilinecektir. Müfreze, binanın çevresine mayın döşemiş, pencerelerde makineli tüfek mevzileri kurmuş ve bodrum duvarlarında geçiş sağlamak için delikler açmıştır.<ref>Beevor (1998) Sh: 198</ref> Bodrumda gizlenen on sivil bulmuşlardı. İki ay boyunca kayda değer bir takviye almadan binayı savundular. Savaştan sonra General Çuykov, Pavlov'un Evi'yle ilgili bir espiri yapmaktan hoşlanırdı. Pavlov'un evi önünde, Paris'i ele geçirmek için ölen Alman'dan daha fazla Alman öldüğünü söylerdi. Beevor'a göre binaya yönelik her Alman saldırısından sonra binadaki askerler dışarı çıkıp Alman cesetlerini kenara çekmek zorunda kalmışlardır. Bu cesetler, makineli tüfek ve tanksavarların ateş hattını kapatmaktaydı. Neticede bina Alman haritalarında "Festung" (kale) olarak etiketlendi.<ref name="ww2db"/> Çavuş Pavlov'a bu direnişi nedeniyle [[Sovyetler Birliği Kahramanı]] madalyası verilmiştir.

 

Dzerzhinskiy Traktör Fabrikası'ndaki Sovyet direncini kırmaya kararlı olan Luftwaffe 4. Hava Kolordusu'na ([[Luftflotte 4]]) bağlı pike bombardıman uçakları 5 Ekim günü fabrikaya 900 dalış yapmıştır. Savunmadaki birkaç Sovyet alayı yok edildi. Bir sonraki sabah yenilenen hava akınlarında 339. Piyade Alayı, tam kadro öldü.<ref>Christer Bergström, '' Stalingrad – The Air Battle: 1942 through January 1943'' Sh: 83</ref>

 

 

Ekim ayında da bu genel gidişat benzer şekilde sürmektedir. Alman kuvvetleri 14 Ekim 1942 de tesisleri tank üretebilecek şekilde değiştirilmiş, ve Stalingrad Muharebesi boyunca tank üretimini sürdürmüş olan traktör fabrikasına saldırdılar. Luftwaffe, fabrikanın da aralarında olduğu Sovyet direnek noktalarına yönelik iki bin çıkış yaparak toplam 600 ton bomba bırakmıştır.<ref name="ww2db"/> Üç fabrikanın kuşatıldığı bu taarruzların devamında 62. Sovyet Ordusu, Volga üzerindeki üç köprübaşının bulunduğu birkaç yüz metrelik alana çekilmek zorunda kaldı. Mevcudunun yüzde yetmiş beşini kaybetmiştir. 13. Muhafız Tümeni Alman saldırısını durdurmayı başaramamış olsaydı Stalingrad'daki Sovyet askeri varlığı tümüyle imha edilecekti. Stalingrad’ın kuzey bölümü bütünüyle Alman kuvvetlerinin kontrolüne geçmiş bulunmaktadır. Bu arada Üç Stuka filosu, Volga'nın doğu yakasındaki Sovyet topçusunu büyük ölçüde susturmayı başarmıştır. Stukalar nehrin batı tarafına ikmal malzemesi ve takviye kuvvet taşıyan teknelere saldırdılar. Savunma bölgesi zaten ikiye bölünmüş olan Sovyet 62. Ordusu, ikmal hattının kesilmesiyle giderek ağırlaşan ikmal malzemesi sıkıntısı yaşamaya başladı.

Kuzey Afrika'nın Atlantik kıyılarında 8 Kasım'da yapılan Anglo-Sakson çıkarması [[Torch Harekâtı]] Luftwaffe'yi ayrıca zor durumda bıraktı. Luftwaffe 4 bu tarihte bazı alt birimlerini Kuzey Afrika'ya göndermek durumunda kalmıştır. Bu durumda Alman hava gücü, Avrupa'da zayıf duruma düşmüştü. Doğu Cephesi'nde ise gücünü koruyabilmek için daha fazla çabalamak zorundaydı. Aslında Alman savaş endüstrisi 1942 yılının ikinci yarsında 8.314 uçak üretti. Ancak bu sayı üç cephedeki savaştaki yıpranma ve kayıplara yeterli değildi.<ref>Christer Bergström, '' Stalingrad – The Air Battle: 1942 through January 1943'' Sh: 82</ref> Bu arada Sovyet savaş makinesi Amerikan Hükümeti'nin [[Lend-Lease|Ödünç verme-kiralama]] programı çerçevesinde yardım almaktaydı. Bu uygulama çerçevesinde 1942 yılının son çeyreğinde Sovyetler Birliği'ne 60 bin kamyon, 11 bin jip, 2 milyon çift postal, 50 bin ton patlayıcı, 450 bin ton çelik ve 250 bin ton uçak yakıtı gönderilmiştir.<ref>Goodwin, Sh: 404</ref> Ancak [[Kuzey Buz Denizi]] üzerinden Konvoy PQ-17 ile nakledilen askeri malzemenin bir kısmı, Alman hava akınları ve denizaltıları tarafından batırılmıştır.<ref>W. Churchille, ''İkinci Dünya Savaşı'' cilt 1 Sh: 237</ref>

 

 

Harekâtın üçüncü ayında ilerleme epey yavaşlamıştı. Buna karşın Mihver kuvvetler yıkıntı halindeki kentin yüzde doksanını istila ederek Volga'nın batı kıyılarına ulaşmışlardı. Bu arada Sovyet kuvvetleri iki dar kıyı şeridine bölünmüştür. Volga üzerinde oluşmaya başlayan buz kütleleri Sovyet savunmasının tek ikmal yolunu engellemeye başlamıştır. General Çuykov Üst Komutanlık'a gönderdiği bir raporda, "''Elimdeki cephane ve erzak tükenmek üzere. Damarlarda akacak kan pek azaldı''" demektedir.<ref name="ref802" /> Yine de özellikle Mamayev Kurgan tepesi eteklerinde ve kentin kuzeyindeki fabrikalar bölgesinde şiddetli çatışmalar her zamanki gibi devam etmiştir. Kızıl Ekim Çelik Fabrikası, Traktör Fabrikası ve Barrikadi Top Fabrikası için yapılan çatışmalar dünyaca ünlü olmuştur. Sokak çatışmaları için özel olarak eğitilmiş Alman muharebe istihkamcılarıyla 11 - 19 Kasım tarihleri arasında girişilen çabalar çok az bilinir.

Kızıl Ordu 19 Kasım 1942 tarihinde Uranüs Harekâtı'nı, Stalingrad kuzeyinde, kuşatmanın kuzey kıskacının Serafimoviç ve Kremenskkaya üzerinden taarruza geçmesiyle başlattı.<ref name="İA274"/> Taarruz eden Sovyet kuvvetleri General [[Nikolay Vatutin]] komutasındaki üç ordudan oluşmaktadır. Bu ordular [[1. Muhafız Ordusu]], [[5. Tank Ordusu (SSCB)|5. Tank Ordusu]] ve [[21. Ordu (SSCB)|21. Ordu]]'dur.<ref name="ww2db"/> Bu kuvvetler 18 piyade tümeni, sekiz tank tugayı, iki motorize tugay, altı süvari tümeni ve bir tanksavar tugayıdır. Cephesine ince bir hat olarak yayılmış bulunan ve zayıf donanımlı Romen 3. Ordusu, sayıca üstün Sovyet kuvvetleri karşısında kısa sürede dağıldı. B Ordular Grubu Karargahı, eksik kadrolu (iki tümenli) [[48. Panzer Kolordusu]]'na gediği kapatmak için emir vermiştir. Kolordu, yine eksik kadrolu bir Romen zırhlı tümeninden ve 22. Panzer Tümeni'nden oluşmaktadır ancak kamuflaj altında bir süredir hareketsiz bekleyen bazı panzerler, elektrik donanımlarına farelerin zarar vermesi nedeniyle hareket edemedi.<ref name="İA275">İ. Artuç, ''İkinci Dünya Savaşı'' 1. cilt, Sh: 275</ref> Bu zırhlı birlikler de Kızıl Ordu ilerlemesini durduramadı. İki günlük çatışmalarda 3. Romen Ordusu'nun kayıpları 75 bindir.<ref name="İA275"/>

 

Ertesi gün 20 Kasım'da ikinci bir Sovyet taarruzun Stalingrad'ın güneyinde Romen 4. Kolordusu cephesine yüklendi. Bu taarruz da kuşatmaının güney kıskacını oluşturacaktır. Esas olarak piyadeden oluşan Romen kuvvetleri neredeyse başlarda çöktü. Sovyet kuşatma kollarının ileri unsurları [[Kalaç-na-Donu|Kalaç]] yönünde hızla ilerledi. Kuzey taarruz kolundan [[4. Tank Kolordusu (SSCB)|4. Tank Kolordusu]], güney taarruz kolundan da [[4. Mekanize Kolordu (SSCB)|4. Mekanize Kolordu]] 22 Kasım 1942 günü temas kurmuştur.<ref name="worldwar-2">[http://www.worldwar-2.net/timelines/war-in-europe/eastern-europe/eastern-europe-index-1942.htm worlwar-2]</ref> Böylece Stalingrad etrafında bir çember oluşturuldu.<ref name="WS926">William Shirer, ''The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany'' Sh: 926</ref> Yaklaşık 290 bin Alman, Romen ve Hırvat askeri kuşatıldı.<ref>Manstein (2004)</ref> Kuşatılan bölgede Mihver askerinin yanı sıra 10 bin kadar sivil ve savaş sırasında tutsak alınan birkaç bin Sovyet askeri de bulunmaktadır ancak 6. Ordu'dan 50 bin kadar asker kuşatma dışında kalmıştır. Paulus kuvvetlerinin kuşatma tamamlandığında sadece 6 günlük erzak stoğu bulunmaktadır.<ref>İ. Artuç, ''İkinci Dünya Savaşı'' 1. cilt, Sh: 276</ref> Kızıl Ordu birlikleri derhal, biri dışa dönük, diğeri ise içe dönük olarak iki cephe oluşturdu. Böylece biri içeriye, diğeri dışarıya dönük iki çember oluşturarak dışarıdan girişilecek bir yarma harekâtına karşı daha başlangıçta gereken önlem alındı. Dış çemberi oluşturan Sovyet birlikleri de dışarı doğru harekâta devam ederek dış çemberi genişlettiler bu birlikler hızla Don nehri ile onun bir kolu olan Chir nehri arasındaki araziye yayıldılar.

 

General [[Konstantin Rokossovski]] 8 Ocak 1943 de Stalingrad’da kuşatılmış durumdaki Alman askerlerine bir "teslim ol" çağrısı yapmıştır.<ref name="İA279">İ. Artuç, ''İkinci Dünya Savaşı'' 1. cilt, Sh: 279</ref> Teslim şartları katlanılmaz değildir. Her askere normal tayın verilecek, yaralılar ve hastalar tedavi edilecek, subaylar rütbe işaretlerini ve nişanlarını taşıyabileceklerdir. Özel eşyalara da dokunulmayacaktır.<ref name="ref921" /> Uçaklarla Alman siperlerine atılan bildiri, sert bir tehditle son bulmakta, “Teslim olunmadığı halde Kızıl Ordu kuvvetleri Alman kuvvetlerini yok etmek zorunda kalacaktır. Direnenler acımasızca imha edilecektir.” Durum derhal Hitler'e iletilir ve Hitler derhal reddeder. Aslında durum tümüyle umutsuzdu. Yılın ilk günü ekmek istihkakı 100 grama düşürülmüş, beş gün sonra da 50 grama indirilmişti.<ref name="İA279"/>

 

 

General Konstantin Rokossovski komutasındaki Sovyetler kuvvetleri 10 ocak 1943 günü beş bin topun bir saat süren hazırlık ateşinin ardından Stalingrad’daki Alman kuvvetlerine toplu bir saldırı başlattılar. Altı günün sonunda Mihver savunma alanı yarı yarıya küçülmüş, 22 x 14&nbsp;km.lik bir alana gerilemiştir. Pitomnik havaalanının 16 Ocak'ta, Gumrak havaalanının da 25 Ocak'ta<ref>Christer Bergström, '' Stalingrad – The Air Battle: 1942 through January 1943'' Sh: 96, 97</ref> (ya da 21 - 22 Ocak<ref>Deiml, Michael (1999). ''[http://feldpost.mzv.net/Zeitzeugen/Zeitzeuge_Kallweit_/Zeitzeuge_Deimel_/body_zeitzeuge_deimel_.html Meine Stalingradeinsätze (My Stalingrad Sorties)]''. Einsätze des Bordmechanikers Gefr. Michael Deiml (Sorties of Aviation Mechanic Private Michael Deiml). Retrieved 4 December 2009.</ref>) Kızıl Ordu birliklerinin kontrolüne geçmesiyle hava köprüsü kesilmiş oldu.<ref>MacDonald 1986, Sh: 98.</ref> Üçüncü ve kullanılabilir son pist, Stalingradskaya uçuş okulu pisti, 22 - 23 Ağustos gecesi son kez kullanılmıştır.<ref>[http://www.naklada-ljevak.hr/knjiga/show/id/2079 Hrvatska pukovnija 369. na Istočnom bojištu 1941. – 1943.] Hırvatistan Devlet Arşivi</ref> 23 Ocak sabahından itibaren her türlü ikmal malzemesi artık paraşütle bırakılmaktadır. Bu tarihe kadar hava köprüsüyle 49 bin kişi (20 bin Romen dahil) tahliye edilmişti.<ref>İ. Artuç, ''İkinci Dünya Savaşı'' 1. cilt, Sh: 281</ref> Öte yandan bodrum katlarında kurulmuş olan derme çatma hastanelerdeki 20 bin yaralının tahliyesi artık olanaksızdır.<ref name="İA279"/>

 

Stalingrad'da kuşatılan Mihver kuvvetlerin, bitkin, hasta ve açlıktan kırılan kılıç artığı, 2 Şubat 1943 günü öğleden hemen sonra teslim oldu. Toplam 91 bin kişiden yaklaşık 3 bini Romen askeridir.<ref>Pusca, Dragos; Nitu, Victor. [http://www.worldwar2.ro/operatii/index.php?article=12 The Battle of Stalingrad — 1942] ''Romanian Armed Forces in the Second World War'' (worldwar2.ro).</ref> Sovyetler Birliği için kıvanç, III. Reich için ise dehşet verici bir ayrıntı da teslim olanlar arasında 22 generalin bulunmasıdır.<ref>[http://books.google.com.tr/books?id=vgsYNtvg8ngC&printsec=frontcover&dq=%22countdown+to+freedom%22&hl=tr#v=onepage&q&f=false Willem Ridder, ''Countdown to Freedom''] Sh: 3358</ref> Stalingrad'da kuşatılmış olan generallerden diğerleri ise çatışmalarda ölmüşler ya da intihar etmişlerdi. Hitler, Paulus'un teslim olmayı seçmesine doğal olarak son derece sinirlendi. Onun hakkında, "tüm acılardan kurtulabilecek ve ulusun gözünde sonsuzluğa ve ölümsüzlüğe yükselebilecekken O Moskova'ya gitmeyi tercih etti." demiştir.<ref>George Victor, ''Hitler: Pathology of Evil'' Brassey's Inc Washington, DC 2000 Sh: 208 [http://books.google.com/?id=JnB7cM1zUG4C&printsec=frontcover&dq=george+victor]</ref> Alman basını uğranılan felaketi ancak Ocak ayı sonunda duyurdu. Ancak haftalar öncesinden tüm olumlu yayınlar durdurulmuştu.<ref name=Lose/> Stalin, Nazi Hükümeti'nin ilk kez Alman yenilgisini açıkça kabul ettiğini açıkladı. Fakat bu Alman ordusunun ilk yenilgisi değildi. Bununla birlikte, Alman kayıplarının Sovyet kayıplarına hemen hemen denk olduğu ilk yenilgiydi. Daha önceki muharebelerde Sovyet kayıpları genellikle Alman kayıplarının üç katı idi.<ref name=Lose/> Alman devlet radyosu 31 Ocak'ta yayınını [[Anton Bruckner]]'in 7. Senfoni'sinin hüzünlü Adagio bölümüyle kesti ve ardından Stalingrad yenilgisini duyurdu.<ref name=Lose>Sandlin, Lee (1997). [http://www.leesandlin.com/articles/LosingTheWar.htm "Losing the War"]. Originally published in ''[[Chicago Reader]]'', 7 and 14 March 1997.</ref> Nazi propaganda bakanı [[Josef Goebbels]] 18 Şubat 1943 günü Berlin Kapalı Spor Merkezi'nde yaptığı ünlü konuşmasında Alman halkından, tüm kaynaklarını ve çabasını topyekun bir savaş için ortaya koymasını istedi.

Stalingrad Muharebesi ile ilgili bir Alman belgeseline göre 11 binden fazla asker, Sovyet esir kamplarında yavaş bir ölüme gitmektense, ölümüne dövüşmeyi seçerek silah bırakmayı reddetmiştir. Bu askerler gizlendikleri çatılar ve kanalizasyon kanallarında 1943 yılı Mart ayı başına kadar direnmeyi sürdürdüler. Fakat bu tarihlerde küçülen ve birbirinden kopan bu ceplerdeki askerler teslim oldular. Belgeselde gösterilen Mart ayına tarihlenen bir [[NKVD]] istihbarat belgesinde bazı Alman gruplarının inatla direnmeyi sürdürdükleri görülmektedir. Söz konusu belgede, "Stalingrad'daki karşı devrimci unsurların temizlenmesine devam edildiği, kulübelerde ve siperlerde gizlenen Alman faşist haydutların, savaş çoktan sona erdiği halde silahlı direnişi sürdürdüğü, bu silahlı direnişin 15 Şubat'a, bazı kesimlerde ise 20 Şubat'a kadar devam ettiği, silahlı grupların çoğu Mart itibariyle etkisiz hale getirildiği…" belirtilmekte ve "Bu çatışmalarda 2.418 subay ve erat öldürüldü, teslim olan 8.646 subay ve erat esir kamplarına teslim edildi." denilmektedir. Yine Sovyet Don Cephesi Karargâhı'nın 5 Şubat 1943 tarihli raporunda "64. Ordu daha önce işgal edilmiş olan bölgede düzene girdiği belirtilmekte ve Ordu birimlerinin yerleşimi önceki raporda belirtildiği gibi olduğu ifade edildikten sonra "38. Motorize Tugay kesimindeki bir bodrumda 18 silahlı SS bulunmuştur. Teslim olmayı red eden bu Alman kuvveti imha edilmiştir." denilmektedir.

 

 

Teslim olan 91 bin Alman askerinden sadece 5 bini savaş sonrasında ülkelerine dönebildi. Büyük bir bölümü tutsak kamplarında ortaya çıkan salgın hastalıklarda (özelikle [[Tifo|Tifüs]] salgınında) yaşamını yitirdi. Aynı yılın Mart ayında bu hastalıktan 40 bin Alman askeri ölmüştü.<ref>William Craig, ''Enemy at the Gates: the Battle for Stalingrad'' Sh: 369</ref> Az sayıda üst rütbeli subay Moskova'ya götürüldü ve propaganda amaçları yönünde kullanıldı. Bunlardan bazıları [[Özgür Almanya Ulusal Komitesi]]'ne katılmıştır. Bu organizasyon, [[Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi|Nazi Partisi]]'nin iktidara gelişi sırasında Almanya'dan kaçan [[Almanya Komünist Partisi|Alman Komünist Partisi]] üyelerince kurulmuştu. Mareşal Paulus'un da aralarında bulunduğu bazı üst rütbeli Alman subayları, çeşitli yollarla Alman askerlerine ulaştırılacak olan Hitler karşıtı bir bildirinin altına imza attılar. Paulus, 1952 yılına kadar Sovyetler Birliği'nde yaşadı. Daha sonra [[Doğu Almanya]]'da kalan [[Dresden]]'de taşındı. Burada Stalingrad'daki kararlarını savunması ve Avrupa için savaş sonrası için en iyi umudun komünizm olduğunu söylemesiyle kendinden söz ettirdi.<ref>William Craig, ''Enemy at the Gates: the Battle for Stalingrad'' Sh: 280</ref> General [[Walther von Seydlitz-Kurzbach|von Seydlitz]], Stalingrad'da sağ kurtulan askerlerle Hitler karşıtı bir ordu kurulmasını önermiştir. Ancak Sovyet yönetimince bu öneri kabul edilmedi. Stalingrad'da sağ kalanların sonuncusu olarak iade edildi. Dönemin Alman [[Şansölye]]si [[Konrad Adenauer]]'in [[Politbüro]]'ya yaptığı bir çağrı üzerine 1955 yılında ülkesine iade edildi.