|
* Kandaki kırmızı hücrelerin aşırı yükselmesi
Hastalığın temel belirtileri titreme, sertlik ve hareketlerin yavaşlamasıdır. Titreme ilk ortaya çıkanı olup, genellikle başlangıçta tek eldedir. Zamanla aynı taraf bacağa ve karşı ele geçebilir. Sıklıkla hastalıktan vücudun bir yarısı baskın olarak etkilenir. Titreme dinlenirken olup, uyurken kaybolur; sinirlilik ve yorgunluk titremeyi arttırır. Sertlik veya katılık boyun kaslarından başlar ve başın gövdeden önde tutulmasına sebep olur. [[Bel kemiği]] de etkilenip bel hafif öne eğilir, diz [[kalça]] ve kol [[eklemler]]i bükük hal alır. Hasta, küçük hızlı adımlarla sendeleyerek yürür, hantallaşır, saatlerce oturur. Yazıya büyük başlar, harfler gittikçe küçülür ve yazının okunması güçleşir. Monoton bir konuşması vardır. [[Kaslar]]ın tonusu arttığı için (sertleştikleri için) bükülü [[kol]]un açılmaya çalışılması sırasında dişli çark hareket ettiriliyormuş hissi alınır. Yüz adale faaliyetleri ([[mimik]] ve [[jest]]ler) silinir, donuk, anlamsız çehre (maske yüzü) vardır. Hareketlere başlamakta güçlük çeker, cildi yağlanır ve %40 hastada bunama görülür. Kelimelerin son hecesini tekrar eder. Gözünü kırpmaması söylenip, burun köküne vurulunca kırpma hareketini kontrol edemez. Gözlerin yukarıya doğru dakikalar hatta saatlerce kayması da, hastayı çok rahatsız eden bir durumdur.<ref>[http://www.parkinsondernegi.org/ Parkinson Hastalığı Derneği]</ref><ref>[http://www.ctf.edu.tr/anabilimdallari/pdf/322/Ekstrapiramidal_Sistem_Hastaliklari.pdf Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji ABD]</ref>
== Tedavi ==
== Nedenleri<ref>[http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/parkinsons-disease/basics/causes/con-20028488 Mayo Clinic / Parkinson's Disease]
Tedavi üç grupta planlanabilir:
Erişim tarihi: 5 Eylül 2016
* Birincisi, hastayı, faydalı aktiviteler ve zihni faaliyetlerle içe kapanık ve cemiyetten ayrı olmaktan korumaktır.
</ref> ==
* İkincisi, cerrahi tedavi olup, hastanın ızdırabını azaltmak için kullanılmıştır ve hasta bölgenin, [[elektrik]] veya [[alkol]]le tahribinden ibarettir. Cerrahi tedaviyle titreme genellikle düzelir, ancak katılık ve hareketlerde gözle görülür bir iyileşme olmaz.
Parkinson hastalığında beyindeki bazı sinir hücreleri, fonksiyonlarını yavaş yavaş kaybederler, bazen de tamamen işlev yapamaz hale gelirler. Birçok semptom dopamin ismi verilen kimyasalı üreten sinir hücrelerinin hasar görmesi sonucunda oluşur. Bu hasar sonucunda beyindeki dopamin miktarı azalır ve hastalığın belirtileri ortaya çıkar. Hastalığın kesin sebebi bilinmemekle birlikte bazı etmenlerin önemli rol oynadığı söylenebilir:
Bugün* Üçüncü ve bugün Parkinson hastalığının esas tedavisi olarak ele alınan tedavi [[ilaç]]la tedavidir. Beyinde sinir hücrelerinin uyarılabilme özelliğini arttıran [[asetilkolin]]le bunun aksini yapan [[dopamin]] arasında belli bir denge vardır. Parkinsonda bu denge asetilkolin lehine bozulmuş olup, tedavide dopamin açığının yerine konması gerekmektedir. Sentetik dopamin [[kan]] ile [[beyin]] arasındaki bariyeri aşamamaktadır. Bu problem kan-beyin engelini aştıktan sonra dopamine dönüşen, [[L-Dopa]]'nın bulunması ile çözümlenmiştir. HastalığınTedavide belirtileriL-Dopa bubelirtilerin ilaçlarlakaybolduğu geneldoza olarakkadar kontroltedricen altınaarttırılarak alınırverilir. TedaviyeBundan başlandıktanbaşka bir sürevirüs sonrailacı ilaçlarınolan etkisinde[[amantadin]], azalmadopamin görülebilir.gibi etki gösteren [[bromocriptine]]bölüm, hasta beyne nakil edilir.▼* Genler: Araştırmacılar bazı genlerdeki mutasyonların hastalığa sebep olduğunu göstermişlerdir. Yalnız bu mutasyonlar nadiren görülmekte ve ailede bir çok birey bu hastalıktan etkilenmemişse genler ile ilgili bir problem olduğu düşünülmemektedir.
* Çevresel faktörler: Bazı toksinlere ve çevresel faktörlere maruz kalmak ileri yaşlarda Parkinson riskini artırmaktadır. Ancak risk göreceli olarak düşüktür.
* Beyindeki değişiklikler: Beyinde dopamin seviyesinin bozulmasının yanında bazı hücrelerde Lewy cisimcikleri denilen bazı maddeler birikir. Bunların fonksiyonunun ne olduğu tam bilinmemekle birlikte, Parkinson hastalığının sebeplerinden birisi olduğu düşünülmektedir. Lewy cisimciklerinin içinde yıkılamayan ve biriken alpha-synuclein yapıları mevcuttur. Bu yapılar hastalığa kesin tedavi bulabilmek amacıyla yapılan araştırma çalışmalarında en önemli odak noktalarından biridir.
== Risk Faktörleri<ref>[http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/parkinsons-disease/basics/risk-factors/con-20028488 Mayo Clinic / Parkinson's disease risk factors]
Erişim tarihi: 5 Eylül 2016
</ref> ==
* Yaş: Hastalık genelde orta ve ileri yaşlarda ortaya çıkar ve yaş ilerledikçe risk artar. Genel olarak hastalar 60 yaş ve üzerinde tanılarını alırlar.
* Genetik: Yakın bir akrabada Parkinson hastalığının olması hastalığa yakalanma riskini artırır. Ancak bir çok akrabanın bu hastalığa sahip olması gibi bir durum olmadıkça risk oldukça düşüktür.
* Cinsiyet: Parkinson hastalığı erkeklerde daha sık görülür.
* Toksinlere maruz kalmak: Sürekli bir şekilde böcek ilacı, egzoz dumanı gibi toksik etmenlere maruz kalmak riski artırır.
== Komplikasyonları<ref>[http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/parkinsons-disease/basics/complications/con-20028488 Mayo Clinic Parkinson's disease complications]
Erişim tarihi: 5 Eylül 2016
</ref> ==
Parkinson hastalığı genellikle bazı ek bulgularla birlikte görülebilir:
* Bilişsel bozukluklar, unutkanlık: Genelde ilerleyen süreçte görülür ve tedavi etkili değildir.
* Depresyon ve duygudurum bozuklukları: Hastalarda depresyon bulguları olabilir. Depresyonun tedavi edilmesi, Parkinson'un diğer güçlüklerinin daha rahat aşılmasını sağlar.
* Yutkunma güçlüğü: Hastanın durumu ilerledikçe yutkunma güçlüğü ortaya çıkabilir.
* Uyku bozuklukları: Hastalar sıklıkla uyku problemlerinden şikayet ederler. Gece uykusu sırasında sık uyanma, sabah erken kalkma, gün içinde istemsiz uyuyakalma gibi durumlar söz konusudur. Uyku problemleri için çeşitli tedavi yöntemleri vardır.
* Mesane problemleri: İdrar yapmakta güçlük ve idrar kaçırma gibi problemler görülebilir.
* Kabızlık: Birçok hastada sindirim sisteminin etkilenmesine bağlı olarak kabızlık şikayeti olur.
* Kan basıncı problemleri: En sık görülen belirti ortostatik hipotansiyon ismi verilen ayağa kalınca hızlıca kan basıncının düşmesi ve bu sebeple baş dönmesidir.
* Koku duyusu: Bazı kokuların tanınmasında ve kokuların ayırt edilmesinde zorluklar yaşanabilir.
* Yorgunluk hissi: Bir çok hastada yorgunluk hissi olur ve bunun özel bir sebebi genelde yoktur.
== Tanısı<ref>[http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/parkinsons-disease/basics/tests-diagnosis/con-20028488 Mayo Clinic/Parkinson's disease diagnosis]
Erişim tarihi: 5 Eylül 2016
</ref> ==
Hastalığın tanısı hastanın hikayesi ve nörolojik muayene ile konulur. Kesin olarak tanıyı gösteren bir laboratuvar testi yoktur. Hastaların [[bilgisayarlı tomografi]] (BT) ve [[Manyetik rezonans görüntüleme|MR]] görüntüleri görüntüleri genelde normaldir. Daha ileri teknikler olan [[Diffusion MRI|difüzyon MR]], [[Pozitron emisyon tomografisi|PET]], SPECT gibi yöntemler ile diğer benzer semptomları olan Parkinsonian hastalıklardan ayrımı yapabilir. Aynı zamanda hastaya başlanan levodopa tedavisiyle hastalığın semptomlarının azalması da tanı koydurucu bir etmendir.
Tanı için gereken en önemli kriter hareketlerde yavaşlama (bradikinezi)'dır. Bunun yanında sertlik (rijidite), dinlenme durumunda titreme (tremor) ve vücudun duruşunda dengesizlik durumlarından en az bir tanesinin de olması gerekir.
== Tedavisi<ref>[http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/parkinsons-disease/basics/treatment/con-20028488 Mayo Clinic/ Parkinson's disease treatment]
Erişim tarihi: 5 Eylül 2016
</ref> ==
Parkinson hastalığı günümüzde kesin tedavi edilebilen bir hastalik değildir. Kesin tedavinin bulunması amacıyla pek çok araştırma yapılmaktadır. Buna rağmen günümüzde kullanılan tedaviler hastalığın belirtilerini çok büyük oranda azaltmakta ve hastanın hayat kalitesini çok büyük oranda artırmaktadır. İleri aşamalarda cerrahi önerilebilir. Bunların yanında hayat stilinde değişiklikler yapmak, düzenli egzersizler ve hastaya fizik tedavi verilmesi hastanın günlük yaşamına çok büyük katkılar sağlar.
=== İlaç tedavisi ===
▲Bugün Parkinson hastalığının esas tedavisi olarak ele alınan tedavi [[ilaç]]la tedavidir. Beyinde sinir hücrelerinin uyarılabilme özelliğini arttıran [[asetilkolin]]le bunun aksini yapan [[dopamin]] arasında belli bir denge vardır. Parkinsonda bu denge asetilkolin lehine bozulmuş olup, tedavide dopamin açığının yerine konması gerekmektedir. Sentetik dopamin [[kan]] ile [[beyin]] arasındaki bariyeri aşamamaktadır. Bu problem kan-beyin engelini aştıktan sonra dopamine dönüşen, [[L-Dopa]]'nın bulunması ile çözümlenmiştir. Hastalığın belirtileri bu ilaçlarla genel olarak kontrol altına alınır. Tedaviye başlandıktan bir süre sonra ilaçların etkisinde azalma görülebilir.
* Carbidopa - Levidopa: Levodopa günümüzde kullanılan en etkili tedavi yöntemidir. Kana geçtikten sonra beyin bariyerini rahatlıkla aşar ve sonrasında hastanın ihtiyacı olan dopamine dönüşür. Carbidopa, levidopanın beyin dışında dopamine dönüşmesini engeller ve bu sayede bulantı gibi yan etkileri azaltır. Yıllar geçtikçe ilacın etkisi azalabilir ve hasta "on-off" fenomeni de denilen daha az stabil bir döneme girebilir. Bu dönemde hastalar aniden rastgele bir zamanda belirtilerinin kötüleştiğini tecrübe edebilirler. Buna benzer şekilde ani iyileşmeler de görülür. İlaç yüksek dozda alınırsa diskinezi ismi verilen istenmeyen hareketler ortaya çıkabilir.<ref>[http://web.deu.edu.tr/noroloji/TND1995(1)parkinsontammetin.htm PARKİNSON HASTALIĞININ TEDAVİSİ: SORUNLAR VE ÇÖZÜM YOLLARI]
Bülent Elibol
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fak. Nöroloji AD
</ref> İlaç zamanlamalarında ve dozlarında düzenleme yapılarak yan etkiler azaltılmaya çalışılır.
* Carbidopa - Levidopa infüzyonu: On-off fenomeninin yoğun olarak tecrübe edildiği durumlarda etkili olabilecek bir yöntemdir. Hastanın ince bağırsağına açılan bir tüp küçük bir cerrahi yöntem ile yerleştirilir ve ilaç düşük dozda sürekli verilir. Bu sayede ilaç dozundaki kararlılıkla hastaların semptomlarındaki dalgalanmalar önlenmiş olur.
* Dopamin agonistleri
* MAO-B inhibitörleri
* COMT inhibitörleri
* Antikolinerjikler
* Amantadin
=== Cerrahi ===
* Derin Beyin Stimülasyonu: Cerrah, beyinin belli bölgelerine elektrod implante eder. Elektrodların diğer ucu bir cihaza bağlıdır ve üretilen elektrik dalgaları beyine gönderilir. Cihaz hastanin göğüs kafesi çevresine yerleştirilir ve hastalığın şiddetine göre hastanın doktoru tarafından ayarlanır. Cerrahi belli riskleri de beraberinde getirebilir (enfeksiyon,pıhtılaşma, beyin kanaması vb.). Derin beyin stimülasyonu genelde levodopa tedavisine cevap alınamayan hastalarda uygulanır.
=== Hayat tarzı değişiklikleri ve evde düzenlemeler ===
* Sağlıklı beslenme: Yüksek lifli gıdalar ve bol sıvı tüketmek özellikle kabızlık şikayeti için önemlidir.
* Egzersiz: Kas gücünü, dengeyi artırmak, hareketleri kolaylaştrmak için önemli bir etmendir. Aynı zamanda depresyonu ve anksiyeteyi azaltır.
* Düşmelere karşı önlemler: Özellikle ilerleyen dönemde düşmeler sık görülür. Hastalara geri geri yürümemesi, yürüken herhangi bir şey taşımaması, ağırlığın ayaklar üzerinde eşit dağıtılması ve öne doğru eğilmemesi önerilir. Aynı zamanda evde düzenlemeler yapılıp özellikle paspas gibi düşme riskini artırabilecek etmenleri azaltmak gerekir.
* Giyinme, yemek yeme, banyo yapma, yazı yazma gibi günlük yaşam aktivitelerinde kolaylaştırıcı teknikler kullanılabilir.
== Parkinson Hastası Ünlüler ==
* [[Papa 2. Jean Paul]] : Parkinson hastalığından Vatikan’da nasibini 2. Jean Paul ile almıştı. 2005’te vefat eden Papa, 1994 yılında bir ev kazasının ardından Papa’da bu hastalık tespit edildi.
* [[Fahri Sarar]] : Ünlü Milli boksör kendisine örnek aldığı Muhammed Ali ile sağlık konusunda da aynı kaderi paylaştı. Hastalığı ilerleyince eşi iki çocuğunu alıp onu terk etti.
* [[Deborah Kehr]] : 1921-2007 yılları arasında yaşamış olan [[Altın Palmiye]] ödüllü İskoç oyuncu da parkinsonaParkinsona yakalanan ünlülerden.<ref>http://parkinsonrehberi.blogspot.com.tr/</ref>
== Kaynak ==
* [http://kitap.hakikatkitabevi.com/cgi-bin/cgi.exe/rehber/query=/doc/{@71753}? Rehber Ansiklopedisi]
* [http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/tez/pdf/noroloji/dr_reyhan_gurer.pdf İstanbul Sağlık Md.lüğü]
* [http://www.tfd.org.tr/FEKBES/16_Antalya/tel.pdf Türk Farmakoloji Derneği]
* [http://www.ctf.edu.tr/anabilimdallari/pdf/322/Ekstrapiramidal_Sistem_Hastaliklari.pdf İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fak.]
* [http://www.parkinsondernegi.org/ Parkinson Hastalığı Derneği]
* [http://parkinsonrehberi.blogspot.com.tr/ Parkinson Rehberi]
#{{Merkezi sinir sistemi hastalıkları}} ▼== Kaynakça ==
<references />
▲#{{Merkezi sinir sistemi hastalıkları}}
{{hastalık-taslak}}
| 