Müon: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Ustunigdir (mesaj | katkılar) Değişiklik özeti yok |
düzeltme AWB ile |
||
1. satır:
'''Müon''' (ya da '''muon, yunanca''' μ harfi ile gösterilir), elektron benzeri-1 e yük ve 1/2 spinli ancak daha yüksek kütleye sahip bir temel parçacık. Müon parçacığı, lepton olarak sınıflandırılmıştır. Diğer leptonlar gibi, Müonun da daha küçük parçacıklara (kuarklar gibi) indirgenemeyen bir parçacık olduğu düşünülmektedir.
{{Parçacık bilgi kutusu
19. satır:
Müon, ortalama ömrü 2.2 [[Microsecond|µs]] olan kararsız bir atom altı parçacıktır. Diğer tüm bilinen kararsız atom altı parçacıklar arasında sadece nötron (15 dakika civarı) ve bir kaç atom çekirdeği söz konusu parçacıktan daha uzun bozunma ömrüne sahiptir.
Müon (aynı zamanda nötron) bozunması özellikle Zayıf Nükleer Kuvvet aracılığı ile gerçekleşir. Bu bozunma sonucu, daima bir elektron ve iki nötrino olmak üzere üç parçacık açığa çıkar.
Diğer tüm temel tanecikler gibi, müonun da ters yüke (+1 e) ve aynı kütle ve spine sahip karşıt bir parçacığı bulunmaktadır. Bu karşıt parçacığa antimüon veya pozitif müon adı verilir. Müonlar μ− ve antimüonlar μ+ sembolleri ile ifade edilir. Önceleri Mü mezonları denilen bu parçacıklar, parçacık fizikçileri tarafından mezon olarak sınıflandırılmadıklarından, artık bu isimle anılmazlar.
34. satır:
Herhangi bir mezonun keşfinden çok önce, mezon aralığında kütleye sahip bir parçacığın varlığı teorik fizikçi [[Hideki Yukawa]] tarafından öngörülmüştü.
Mü mezonları önceleri Yukawa tarafından öngörülen parçacıklar oldukları sanıldı fakat daha sonra farklı özelliklere sahip oldukları anlaşıldı. Yukawa'nın parçacıkları olan pi mezonları 1947 yılında, yine kozmik ışınlarla olan etkileşimi sayesinde tanımlandı ve daha önce keşfedilen mü mezonlarından farklı olduğu öngörülen özelliklere sahip olması ve nükleer kuvvet ile etkileşime geçmesinden anlaşıldı.
Bu iki parçacığın bilinmesi ile daha genel bir terim olan mezon terimi, elektron ile nükleon arasında kütleye sahip olan tüm parçacıkları tanımlamak için kullanılmaya başlandı. Sonraları, iki parçacığın arasındaki farkı netleştirmek üzere ilk bulunan parçacığa mü mezonu, 1947'de bulunan Yukawa'nın parçacığına ise pi mezonu adları verildi.
Sonraları hızlandırıcı deneyleri sayesinde daha fazla sayıda mezon tipi bulundukça mü mezonlarının sadece pi mezonlarından değil, diğer tip mezonlardan da ciddi farklılıkları olduğu anlaşılmaya başlandı. Farklılıklardan biri, pi mezonları nükleer kuvvet ile etkileşime girerken, mü mezonlarının girmemesiydi. Yeni bulunan mezonlar da pi mezonlarına benzer davranışlar sergilemekteydi. Ayrıca, diğer mezonların bozunumunda nötrino veya antönötrino parçacıklarından biri ortaya çıkarken, mü mezonunun bozunumunda ikisi birden ortaya çıkmaktaydı.
1970'lerde Standart Model yardımıyla mü mezonları dışında tüm mezonların kuarklardan meydana gelen parçacıklar olan hadronlar oldukları ve nükleer kuvvet ile etkileşime girdikleri anlaşıldı. Kuark modelinde mezonlar kütleleri ile tanımlanan parçacıklar olmaktan çıkartılmış, tam olarak iki kuarktan meydana gelen (bir kuark ve bir antikuark) tanecikler olarak tanımlanmışlardır. Ancak mü mezonları, elektronlar gibi kuark yapısı olmayan temel tanecik (lepton) özelliği göstermektedirler. Böylece mü mezonlarının, kuark modeliyle yeniden tanımlanan mezonlar olmadıkları anlaşılmıştır.
Müonlar 1941 yılında Rossi-Hall deneyinde özel göreliliğin zaman genleşmesi öngörüsünü gözlemlemek üzere kullanıldılar.
== Müon oluşumu ==
Dünya yüzeyine ulaşan müonlar, kozmik ışınların üst atmosferde bulunan parçacıklar ile çarpışmaları sonucu dolaylı olarak meydana gelen bozunma ürünü parçacıklardır.
Kozmik ışınlarla taşınan protonlar dış atmosferde bulunan atomların çekirdekleri ile çarpıştığında pionlar meydana gelir. Bu parçacıklar görece kısa mesafelerde müonlara ve müon nötrinolarına bozunurlar. Bu yüksek enerjili kozmik ışınlardan meydana gelen müonlar genelde başlangıçtaki proton ile aynı doğrultuda ve ışık hızına yakın hızlarda hareket ederler. Görelilik etkisi olmadan ömürleri sadece 456 metre kat etmelerine izin verirken, özel göreliliğin doğrudan bir sonucu olan zaman genleşmesi sayesinde, yüzeye ulaşmasına yetecek kadar ömürleri vardır. Müonun referans sisteminden ise, genleşen zaman değil, yine özel göreliliğin bir sonucu olan mesafe kısalması sayesinde, dış atmosferden dünya yüzeyine olan mesafe çok daha kısa gözükmektedir. Her iki olay da ışık hızına yakın hızlarda hareket eden müonun gereğinden fazla olan ömrünü açıklamak için eşit derecede geçerlidir.
Müonlar, nötrinolar gibi, maddeye çok derinlemesine nüfuz edebildiğinden, yer altından ve su altından tespit edilebilirler. (Soudan 2 detektörü yerin 700 m. altındadır).
Burada doğal arkaplan iyonize radyasyonun büyük bir bölümünü müonlar oluştururlar.
== Müon bozunması ==
| |||