Charles de Gaulle: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
kDeğişiklik özeti yok |
k düzenleme |
||
43. satır:
| ödüller =
}}
'''Charles André Joseph Marie de Gaulle''' (
▲'''Charles André Joseph Marie de Gaulle''' (d. 22 Kasım 1890 - ö. 9 Kasım 1970), [[Fransa|Fransız]] asker ve siyasetçi.
De Gaulle, [[II. Dünya Savaşı]] öncesinde [[Yıldırım savaşı|zırhlı savaş]] teorisyeni olarak tanındı. II. Dünya Savaşı'nın başında [[tuğgeneral]]liğe terfi etti. [[Fransa Seferi|Fransa'nın Almanya'ya yenilmesi ve çok ağır şartları kabul ederek savaştan çekilmesinin]] ardından [[Londra]]'ya giderek Alman işgaline karşı direnen [[Özgür Fransa]] kuvvetleri hareketini başlattı. 1940-1944 yıllarında Özgür Fransa Kuvvetleri'nin önderliğini, 1944 yılında Fransa'nın Alman işgalinden kurtulmasının ardından ise Fransız hükümetinin başkanlığını yaptı. 1946 yılında kurulan [[Dördüncü Cumhuriyet (Fransa)|Dördüncü Cumhuriyet]] anayasasının devlet başkanına yeterli yetkileri vermediğini söyleyerek görevinden istifa etti ve 1958 yılına kadar yönetimden uzak kaldı.
Satır 50 ⟶ 49:
[[Cezayir Bağımsızlık Savaşı]] ve [[Birinci Çinhindi Savaşı]]'ndaki başarısızlıkların Fransa'da yarattığı bunalımların ardından 1958 yılında siyasete döndü. Kurulmasını sağladığı Beşinci Fransa Cumhuriyeti'nin ilk başkanlığını yaptı. 1969 yılında görevinden istifa etti ve 1970'te hayatını kaybetti.
== 1890
Charles de Gaulle, 1890 yılında, [[Lille]]'de yaşayan [[Katolik]] bir ailenin ikinci cocuğu olarak dünyaya geldi. De Gaulle'ün dedesi tarihçi, anneannesi yazar, babası Katolik okullarında öğretim görevlisiydi.
De Gaulle [[Paris]]'te ve [[Belçika]]'da eğitim gördü. [[1908]]'de [[Saint-Cyr Askeri Uzmanlık Okulu|Saint-Cyr Askeri Akademisi]]'ne girdi, eğitimi dört yıl sürdü. Oradayken, boyunun yüksekliği nedeniyle (1.96 cm) ve yüksek alnı ve burnu nedeni ile ''büyük kuşkonmaz'' takma adını aldı.<ref name="Dallas">{{cite book|last=Dallas|first=Gregor|title=1945: The War That Never Ended|publisher=Yale University Press|place=New Haven, Conn.|year=2005|isbn=0-300-10980-6|page=90}}</ref> [[1912]]'de mezun olarak orduya katıldı.
== 1912
[[1914]]'te [[I. Dünya Savaşı]] başladığında, Fransız ordusunda piyade yüzbaşıydı. [[1916]] yılındaki [[Verdun Savaşı]] sırasında yaralandı ve [[Almanya|Almanlara]] esir düştü. Beş başarısız kaçma girişiminden sonra Ingolstadt Kalesi'ne yollandı. Burada, geleceğin mareşali, [[Rusya|Rus]] [[teğmen]]i [[Mikhail Tukhachevsky]] ile tanıştı.
Satır 67 ⟶ 65:
[[6 Haziran]]'da Fransa başbakanı [[Paul Reynaud]], de Gaulle'ü savunma bakanlığı müsteşarlığı görevine getirdi, burada [[Birleşik Krallık]] ile koordinasyondan sorumlu görevli oldu. [[Almanya]]'ya teslim olma görüşüne şiddetle karşı çıktı ve savaşa devam edilmesi gerektiğini savundu. [[Philippe Petain|Mareşal Petain]]'in iktidara gelmesi ve Almanya ile ateşkes görüşmelerine başlamasının ardından hayatının en önemli kararını aldı: Yasallığını kabul etmediği Petain hükümetine ve bu hükümetin Almanya ile yaptığı ateşkese karşı çıkarak savaşa devam etme çağrısında bulundu. [[17 Haziran]]'da, [[Paul Reynaud]]'un verdiği parayı da alarak [[Londra]]'ya gitti ve ateşkesi kabul etmeyen diğer Fransızlarla birlikte [[Özgür Fransa Kuvvetleri]]'ni kurdu.
== 1940
[[Dosya:De-gaulle-radio.jpg|thumb|250px|Charles de Gaulle, [[18 Haziran]] [[1940]]'ta [[BBC]]'den Fransız halkına sesleniyor]]
Satır 80 ⟶ 78:
Müttefik kuvvetlerin [[1944]]'te [[Normandiya Çıkarması]]'nı gerçekleştirip Fransa topraklarına girmesinin ardından [[Özgür Fransa]] Kuvvetleri hızla Fransa'ya hâkim oldu ve [[Vichy Fransası|Vichy rejimini]] inkâr ederek geçici bir Fransız hükümeti kurdu. [[20 Ocak]] [[1946]]'ya kadar bu hükümetin başkanlığını yapan de Gaulle, kurulacak olan Dördüncü Cumhuriyet'in anayasasını uygun bulmadığından istifa etti.
== 1946
=== Ara yıllar ===
Charles de Gaulle, önerilen Dördüncü Cumhuriyet anayasasının devlet başkanına çok az, parlamentoya ise çok fazla yetki verdiğinden şikâyetçiydi. Ancak Fransa'daki sol partiler Vichy hükümetindekine benzer bir diktatörlük yaratmamak için devlet başkanının gücünün sınırlandırılmasını istiyordu. Meclisin, "sorumlu ve saygın bir hükümetin ihtiyaç duyduğu yetkileri" kendisine vermemesi üzerine Ocak [[1946]]'da başbakanlıktan istifa etti. Ekim 1946'da yeni anayasa kabul edildi. De Gaulle'ün istifasının ardından Fransa [[1951]]'e kadar sağ kanat koalisyonları, [[1958]]'e kadar da sol kanat koalisyonları tarafından yönetildi.
Satır 87 ⟶ 85:
=== Dördüncü Cumhuriyet'in çöküşü ve Beşinci Fransa Cumhuriyeti'nin kurulması ===
Fransa'da Dördüncü Cumhuriyet ([[1946]] - [[1958]]), [[Birinci Çinhindi Savaşı|Hindiçini Savaşı]]'ndaki başarısızlıklar ve [[Cezayir Bağımsızlık Savaşı|Cezayir sorununu]] çözmemesi nedeniyle siyasi bunalımlarla dolu bir dönemdi.
Satır 103 ⟶ 100:
{{ana madde|Cezayir Bağımsızlık Savaşı}}
[[Dosya:Semaine des barricades Alger 1960 Haute Qualité.jpg|right|thumb||250px|De Gaulle'ün Cezayir'in bağımsız olması düşüncesini ihanet olarak algılayan ''kolonlar'', Fransız askerleri ve polisler isyan ederek Cezayir'de hükümet binalarını ele geçiriyor ve barikat kuruyor.]]
İktidara geldikten sonra de Gaulle'ün ilk ilgilendiği konulardan biri [[Cezayir Bağımsızlık Savaşı|Cezayir Sorunu]] oldu.
Mart 1962'de Fransa ile Ulusal Kurtuluş Cephesi arasında ateşkes sağlandı.
=== "Özgür Avrupa" ve Almanya ile gelişen ilişkiler ===
[[II. Dünya Savaşı]] sonrasında, [[sömürgecilik|geçmişte dünyanın mutlak hâkimi]] olan Avrupalı devletler, üstünlüklerini [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] ve [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği|Sovyetler Birliği]]'ne kaptırdılar.
De Gaulle, [[Avrupa Birliği|bütünleşmiş bir Avrupa]]'nın Sovyetler ve ABD karşısında üçüncü bir kutup oluşturabileceğini düşünüyordu.
▲[[II. Dünya Savaşı]] sonrasında, [[sömürgecilik|geçmişte dünyanın mutlak hâkimi]] olan Avrupalı devletler, üstünlüklerini [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] ve [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği|Sovyetler Birliği]]'ne kaptırdılar. Geçmişte büyük bir imparatorluk olan Fransa, ABD ve İngiltere'nin çabalarıyla [[Normandiya Çıkarması|Alman işgalinden kurtulmuştu]]. Savaştan sonra ise toprak bütünlüğünü Sovyetler Birliği'ne karşı güvence altına alması için ABD'nin yardımına muhtaçtı. Bu durumu ortadan kaldırmak de Gaulle'ün ana amaçlarından biri olmuştur.
Bu amaca ulaşmak üzere Almanya ile diplomatik ve ticari ilişkilerin gelişmesi için çok çalıştı.
▲De Gaulle, [[Avrupa Birliği|bütünleşmiş bir Avrupa]]'nın Sovyetler ve ABD karşısında üçüncü bir kutup oluşturabileceğini düşünüyordu. [[23 Kasım]] [[1959]]'da [[Strasbourg]]'da yaptığı konuşmada Avrupa'nın geleceği hakkındaki fikirlerini açıkladı: ''Oui, c'est l'Europe, depuis l'Atlantique jusqu'à l'Oural, c'est tout l'Europe, qui décidera du destin du monde.'' (Evet Avrupa, Atlantik'ten Urallar'a kadar uzanan Avrupa, birleşmiş bir Avrupa, dünyanın kaderini tayin edecektir.) Bu, ilerleyen yıllarda Avrupa'nın birleşmesini savunanların çok sık başvuracağı bir slogan olmuştur. Bu sözleriyle İngiltere'yi Avrupa'nın dışına itiyor, Avrupa vizyonuna dahil ettiği Sovyetler'e ise ''[[detant]]'' öneriyordu.
▲Bu amaca ulaşmak üzere Almanya ile diplomatik ve ticari ilişkilerin gelişmesi için çok çalıştı. [[Avrupa Ekonomik Topluluğu]]'nun (şu anda [[Avrupa Birliği]]) gelişmesi için çok çaba harcadı. Almanya'yı ziyaret ederek [[Napolyon]]'dan beri Almanya'yı ziyaret eden ilk Fransa devlet başkanı oldu. De Gaulle'e göre İngiltere, ABD ve eski sömürgeleri ile çok sıkı ekonomik ilişkiler içindeydi ve [[Avrupa Topluluğu|AET]]'e girmesi birliğin geleceği açısından sakıncalıydı. Ayrıca İngiltere'nin Avrupa'da etkin olmak isteyen ABD'nin "truva atı" olduğunu düşünüyordu. [[1963]] ve [[1967]]'de olmak üzere iki kez İngiltere'nin Avrupa Birliği'ne giriş başvurusunu veto etti. İngiltere [[Avrupa Topluluğu|AET]]'ye ancak de Gaulle öldükten sonra girmiştir.
=== Ekonomi politikası ===
De Gaulle başa geçer geçmez ekonomiyi canlandıracak atılımlarda bulundu.
Bu atılımlar sonucunda Fransız ekonomisi benzeri görülmemiş miktarda büyüme sağladı.
▲De Gaulle başa geçer geçmez ekonomiyi canlandıracak atılımlarda bulundu. 100 [[frank (para)|frank]] değerinde yeni bir frank basılması, bunlardan biridir. De Gaulle yönetiminin benimsediği ''dirigisme'' modeli, [[kapitalizm|kapitalist]] ekonomik model ile devlet güdümlü ekonomik modelin benzerine az rastlanır bir karışımıydı. Çoğu başarılı olan dev devlet yatırımları gerçekleştirildi: [[Marsilya]] limanının büyütülerek [[Akdeniz]]'in en büyüğü haline getirilmesi, [[İngiltere]] ile birlikte ''Concorde'' uçaklarının üretilmesi, Fransız otomotiv sanayiinin büyütülmesi, [[Paris]] ile diğer bölgeler arasında otoyolların inşa edilmesi gibi.
▲Bu atılımlar sonucunda Fransız ekonomisi benzeri görülmemiş miktarda büyüme sağladı. Hatta [[1964]]'te, 200 yıldan beri ilk kez [[Fransa]]'nın [[GSMH]]'sı [[İngiltere]]'ninkini geçti. (1990larda İngiltere tekrar öne geçecektir.)
=== Orta Doğu politikası ===
De Gaulle ile birlikte Fransa'nın [[Orta Doğu]] politikası da değişti.
▲De Gaulle ile birlikte Fransa'nın [[Orta Doğu]] politikası da değişti. Daha önce [[Fransa]], [[İsrail]]'e çok yakın bir müttefikti; hatta [[Süveyş Kanalı]]'nı ele geçirmek için [[Süveyş Krizi|1956'da Mısır'a karşı beraber savaşmışlardı]]. Ancak İsrail'i şaşırtacak bir davranış sergileyen de Gaulle, [[Altı Gün Savaşı]]'nı başlatan İsrail'i kınamıştır. Bunu Fransa'nın ihaneti olarak gören İsrail, bu tarihten sonra ihtiyacı olan desteği [[Amerika Birleşik Devletleri]]'ne yaklaşarak sağlamıştır.
=== Dördüncü nükleer güç ===
Fransa'nın, de Gaulle'ün istediği gibi, ABD'den bağımsız bir
▲Fransa'nın, de Gaulle'ün istediği gibi, ABD'den bağımsız bir dışpolitika izleyebilmesi için [[nükleer silahlar]]a sahip olması gerekiyordu. Nükleer silahlara sahip olmayan [[İngiltere]], [[İsrail]] ve [[Fransa]]'nın [[Süveyş Krizi|Süveyş kanalını Mısır'ın elinden almak için düzenlediği saldırı]], [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği|Sovyetler Birliği]]'nin [[Paris]] ve [[Londra]]'ya nükleer saldırı yapma tehdidinden sonra başarısız olmuştu. Bu olayda, ABD'nin Fransa dışpolitikasının başarılı olması için nükleer silah kullanmayacağını gören de Gaulle, Fransa'nın Sovyetler'e karşı elini kuvvetlendirmek için nükleer silah geliştirilmesine önayak oldu.
De Gaulle'in nükleer silah geliştirilmesini istemesinin diğer bir nedeni ise, Cezayir'in kaybından sonra isyanın eşiğine gelen Fransız ordusunun meşgul tutulmasıydı.
Fransa ilk nükleer denemesini [[1960]]'ta Cezayir çöllerinde gerçekleştirdi.
=== 1968 Olayları ===
Bütün başarılarına rağmen de Gaulle, Fransa içinde ağır eleştirilere maruz kalıyordu.
[[Fransa'daki Mayıs 1968 olayları|Mayıs 1968]]'de gerçekleşen büyük gösteri ve grevler de Gaulle iktidarına meydan okuma niteliğindeydi.
== 1970: Ölümü ==
[[28 Nisan]] [[1969]]'da de Gaulle, Fransız senatosunun yetkilerini sınırlandırıp yerel meclislere daha çok yetki vermek isteyen değişikliğin referandumda reddedilmesinden sonra devlet başkanlığından istifa etti.
Bir kez daha Colombey-les-Deux-Églises'deki evine çekilen de Gaulle, [[1970]]'te, 80. yaş gününden kısa bir süre önce evinde iskambil falı açarken öldü.Evinde otururken boyun ağrısından şikayet etti.Ağrının nedeni boyun damarındaki anevrizmaydı,dakikalar içinde öldü. Birçok politikacının aksine öldüğünde yoksul sayılabilecek durumdaydı ve ölümünden sonra ailesi evini satmak zorunda kaldı.
▲[[28 Nisan]] [[1969]]'da de Gaulle, Fransız senatosunun yetkilerini sınırlandırıp yerel meclislere daha çok yetki vermek isteyen değişikliğin referandumda reddedilmesinden sonra devlet başkanlığından istifa etti. Birçok kişi, bu referandumun 1968 olaylarından sonra istifa etmek isteyen de Gaulle'ün bilinçli politik intiharı olduğunu düşünmektedir.
▲Bir kez daha Colombey-les-Deux-Églises'deki evine çekilen de Gaulle, [[1970]]'te, 80. yaş gününden kısa bir süre önce evinde iskambil falı açarken öldü.Evinde otururken boyun ağrısından şikayet etti.Ağrının nedeni boyun damarındaki anevrizmaydı,dakikalar içinde öldü. Birçok politikacının aksine öldüğünde yoksul sayılabilecek durumdaydı ve ölümünden sonra ailesi evini satmak zorunda kaldı. Ev, bir vakıf tarafından müzeye çevrildi.
== Kaynakça ==
* Oral Sander, ''Siyasi Tarih (1918-1994)'', İmge Kitabevi 13. Baskı, ISBN 975-533-005-4
* [http://www.charles-de-gaulle.org/sommaire.php3?id_mot=4 Charles de Gaulle.org]
| |||