Kepler'in gezegensel hareket yasaları: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Gerekçe: + vandalizm amaçlı değişiklik |
düzeltme AWB ile |
||
16. satır:
Günümüzde Kepler yasaları yapay uyduların ve Kepler'in bile habersiz olduğu güneş yörüngesinde dolanan kimi cisimlerin (uzak gezegenler ve küçük astroidler gibi) yaklaşık yörüngelerini hesaplamakta kullanılmaktadır. Bu yasalar, atmosfer sürtünmesi, görelilik ve diğer cisimlerin etkisi göz önünde bulundurulmadığında, göreli olarak küçük cisimlerin daha büyük ve daha kütleli
cisimler etrafında yaptığı hareketleri açıklamada oldukça kullanışlıdır.
== Kepler'in Yasaları ==
=== Yasaların genelliği ===
Satır 29 ⟶ 27:
Kepler bu yasaların bu genel uygulanabilirliğinden habersiz olarak sadece Güneş'e ve gezegenlere uyguladığından bu maddede de yasalar sadece Güneş'e ve gezegenlere uygulanabilirliği bağlamında incelenecektir.
=== Birinci yasa ===
Satır 36 ⟶ 32:
:''"Her [[gezegen]], [[güneş]]in merkezlerinden birinde bulunduğu bir [[elips]] üzerinde hareket eder."''
Zamanında bu çok çarpıcı bir iddia idi; önceki inanışa göre yörüngeler mükemmel çemberler üzerinde bulunmalıydı. Bu gözlem evrenin [[Nicolaus Copernicus|Kopernik]]çi görüşünü desteklemekteydi. Bu durum, yasanın modern bağlamda ilişkisini yitirdiği anlamına gelmez. Teknik olarak elips çemberden farklı olmasına rağmen, küçük [[Dışmerkezlik (gökbilim)|dışmerkezliliğe]] sahip bir yörüngede dolanan bir gezegenin yörüngesi kabaca bir [[çember]] olarak düşünülebilir. Bu nedenle gezegenlerin yörüngeleri kabaca gözlenerek, yörüngelerin gerçekten de eliptik olduğunu görebilmek kolay değildir. Buna rağmen Kepler'in hesaplamaları yörüngelerin eliptik olduğunu göstermiş, Güneş'e çok daha uzak göksel cisimlerin yörüngelerinin de büyük dışmerkezliliğe sahip eliptik yörüngeler olacağını öngörmüştür (bu iki yanından çekilip uzatılmış bir çembere benzer). Kepler'den sonra birçok göksel cisim astronomlar tarafından [[kuyruklu yıldız]] veya [[asteroid]] olarak adlandırıldı. Cüce gezegen [[Plüton (cüce gezegen)|Plüton]] 1930'ların sonlarına doğru keşfedildi. Keşfin bu denli gecikmesinin nedeni, Plüton'un boyutlarının diğer gezegenlere kıyasla çok daha küçük olması, ve dışmerkezliliğinin çok büyük olmasıdır.
=== İkinci yasa ===
Satır 48 ⟶ 43:
:<math>\frac{d}{dt}\left(\frac{1}{2}r^2 \dot\theta\right) = 0</math>
Burada <math>\frac{1}{2}r^2 \dot\theta</math> ifadesi "alansal hız"'ı (birim zamanda taranan alan) ifade eder. Matematiksel olarak bu ifadenin zamana göre türevinin sıfır olması, gezegen tarafından birim zamanda taranan alanın sabit olduğu anlamına gelmektedir.
Bu yasa ''eşit alanlar yasası'' olarak ta bilinir. Bu yasayı anlayabilmek için, gezegenin bir A noktasından B noktasına bir günde gittiğini varsayalım. Güneş'ten A ve B noktalarına çizilen çizgiler ve gezegenin A noktasından B noktasına hareket ederken izlediği eğrinin içinde kalan bölge bir alan (kabaca bir [[üçgen]]) tanımlar. İkinci yasa der ki gezegen, yörüngesinin hangi konumunda olursa olsun, gezegenin bir günlük hareketi boyunca bu aynı alan kaplanacaktır. Birinci yasa bir gezegenin yörüngesinin eliptik olduğunu söylediğine göre, gezegen, yörüngenin farklı konumlarında Güneş'e farklı uzaklıklarda bulunacaktır. Bu durum, gezegenin güneşe yakın olduğu durumda, uzak olduğu durumdaki ile aynı alanı taraması için daha hızlı gitmesi gerektiği sonucunun çıkmasını gerektirir.
Satır 57 ⟶ 52:
Güneşten uzak gezegenler, daha yakın olanlara kıyasla daha uzun yörüngesel [[periyot]]lara sahiptir. Kepler'in üçüncü yasası bu gerçeği niceliksel olarak açıklar.
:''"Bir gezegenin yörüngesel periyodunun karesi, dolandığı elipsin [[ana eksen]] uzunluğunun kübü ile doğru orantılıdır."''
Sembolik olarak:
Satır 71 ⟶ 66:
C sabitinin değeri en son ölçümlere göre [[MKS]] sisteminde şu şekilde bulunmuştur:
: <math>\mathbf{C}= 2.97473\cdot10^{-19}\cdot sn^2 \cdot m^{-3}</math>
Örneğin, bir A gezegeninin güneşe olan uzaklığının B gezegeninin güneşe olan uzaklığından dört kat daha büyük olduğunu düşünelim. Bu durumda A gezegeni B her turda, B gezegeninden 4 kat daha fazla yol katedecektir ve dahası A gezegeni B gezegeninin yarısı kadar bir hızla hareket edecektir. Yasaya göre, toplamda A gezegeninin yörüngeyi tamamıyla dolanması için geçen süre, B gezegeninin yörüngeyi dolanması için geçen süreden 4×2=8 kat daha büyük olacaktır (8<sup>2</sup>=4<sup>3</sup>).
Satır 110 ⟶ 105:
== Kepler döneminde uzay cisimleri hakkında bilinenler ==
Bütün ilk ve ortaçağ boyunca, Dünya’nın evrenin merkezi olduğu varsayıldı. Buna karşı çıkan ilk isim görüşlerini ölüm döşeğinde yayınlatmayı başaran Polonyalı papaz ve [[bilim insanı]] Nicolaus Copernicıus (1473-1543) oldu ([[Mikolaj Kopernik]]). 17.yüzyıla gelindiğinde bilim insanları ikiye ayrılmıştı. Bir bölümü din ve ilk çağ Yunan filozoflarının etkisi altında hala Dünya merkezli evreni, bir kısmı da Güneş merkezli evreni savunuyordu. Kepler ikinciler arasındaydı. Ne var ki, [[Güneş]] merkezli evreni savunanlar o tarihte bilinen altı gezegenin ([[Merkür]], [[Venüs]], [[Dünya]], [[Mars]], [[Jüpiter]] ve [[Satürn]]) hareketlerindeki bazı düzensizlikleri açıklayamıyorlardı.
== Feynman’ın kayıp dersi ==
| |||