Hierapolis: Revizyonlar arasındaki fark

Antik Havuz, Pamukkale’nin en önemli simgelerinden biridir. Özellikle sağlığa faydalı olan suyu ile dünyanın sayılı havuzlarından biri olarak kabul edilir. Yılda binlerce kişinin yüzdüğü bu havuz, birçok hastalığa da iyi gelmektedir. Özellikle Roma İmparatorluğu Dönemi’nde Hierapolis ve çevresi tam bir sağlık merkezi durumundaymışdurumundaydı. O yıllarda antik kentekent ve etrafına kurulan 15’ten fazla hamama binlerce insan gelir ve sağlıklarına kavuşurlarmış. Bugün antik havuzu meydana getiren İ.S. VII. Yüzyılda oluşan depremdir. Sütunlu caddenin yanında yer alan sivil agoraya ait ion düzeninde yapılmış olan (İ.S. I.yy) portik bu deprem sonucunda oluşan kırık içinde meydana gelen havuzun içine yıkılmıştır. Antik Havuz, suyun sıcaklığı nedeni ile rahatlatıcı bir etkiye sahip olmasının yanı sıra, birçok hastalığın geçmesi konusunda da etkilidir. Bu konuda yapılan araştırmalara göre Antik Havuz’un suyu, kalp hastalığı, damar sertliği, tansiyon, romatizma, deri, göz, raşitizm, felç, sinir ve damar hastalıklarına, içildiğinde de spazmlı midelere çok iyi gelmektedir. Bu da Roma Dönemi’nden itibaren Antik Havuz’un etrafında sürekli olarak sağlık merkezlerinin kurulmasının nedenini açık bir şekilde ortaya koymaktadır.

Yaklaşık 1  km uzunluğundaki kentin en önemli ve geniş ana caddesi, kenti bir ucundan diğer ucuna ikiye böler. Kuzey – güney doğrultusunda uzanan bu caddenin iki tarafında sütunlu revaklar ve önemli kamu yapıları vardır. Her iki ucunda anıtsal kapılar bulunmaktadır. Kapılar zafer takitakı görünümünde, kemerli ve yanlarında kuleleri bulunmaktadır. FrontinusFrontinüs Kapısı: Roma Dönemi’nde kentin anıtsal giriş kapısını oluşturur. 14 metre genişliğindeki ana caddenin başlangıcında yer alan kapı, yerleşim birimini geçerek Laodikeia ve Collosai’ya giden ana yolun ve Güney Kapısı’nın karşı ucunda yer alır. Kapı düzgün traverten bloklardan inşa edilmiş üç kemerli girişi basit bir kornişkornis ile süslüdür. Ayrıca Helenistik Dönem’in kapı geleneğini hatırlatan yuvarlak planlı kulelere yaslanmıştır.

Kuzeyde, iyi korunmuş, üç gözlü ve iki yanında yuvarlak kuleleri olan kapının frizinde İmparator Domitian’a ithaf edilmiş Latince ve Grekçe yazılmış bir yazıt vardır. Bu yazıttan dolayı buraya Domitian Kapısı veya Roma Kapısı denir. KapininKapının Asya Prokonsülü Julius Sextus FrontinusFrontinüs tarafindantarafından I.S. 82-83 yillarindayıllarında yaptirildigiyaptırıldığı bilinmektedir. Bu nedenle kapiyakapıya FrontinusFrontinüs KapisiKapısı da denilmektedir. Bu kapidankapıdan güneye inen yolun surla kesistigikesiştiği yerde Iİ.SŞ. 5. yüzyilayüzyıla tarihlenen Kuzey Bizans KapisiKapısı vardirvardır.

'''Güney Roma Kapısı:''' KapiKapı, Lykos nehrine dogrudoğru alçalan tepeye açiliraçılır, büyük Honaz Dagi’ninDağı’nın tam karşısında yer alır, özellikle gün batimindabatımında mavinin tüm tonlaritonları ile olusanoluşan nefis bir manzaraya sahiptir. KapiKapı, traverten bloklar ve içinde mermerin de bulundugubulunduğu devsirmedevşirme malzeme ile yapilmistiryapılmıştır. Ikiİki adet dörtgen planliplanlı kuleye yaslanmıştır.

'''Kuzey Bizans Kapısı:''' Hierapolis kentinin Theodosius döneminde (Iİ.SŞ. IVİV. yy sonu) yapilanyapılan sur sistemine dahil olan Kuzey KapiKapı, Güney Kapi’yaKapı’ya simetrik olarak Bizans Dönemi’nde kentin anitsalanıtsal girisinigirişini olustururoluşturur. Agora’ninAgora’nın yikintilarindanyıkıntılarından alinanalınan devsirmedevşirme malzeme ile insainşa edilen kapikapı, kare planliplanlı iki kule ile desteklenmistirdesteklenmiştir. GirisinGirişin iki yanindayanında, sehrişehri kötü etkilerden korumak üzere, apotropeik olarak duran arslan, panter, gorgogörgo basibaşı ile bezeli dört adet konsol günümüze ulasmistirulaşmıştır.

Dini bir öneme sahip olan Hierapolis antik çaglarindaçağlarında temizligetemizliğe de büyük önem verirdi. Yolcular sehreşehre girdiklerinde temiz olmalariolmaları için kentin girisgiriş ve çikislarinaçıkışlarına hamamlar insainşa etmislerdiretmişlerdir. Hierapolis’te 3 hamam vardirvardır. Bu hamamlardan Hamam Kilise günümüze kadar iyi korunabilmistirkorunabilmiştir. Bizans HamamiHamamı VII. yüzyildayüzyılda meydana gelen büyük depremde yikilmistiryıkılmıştır. Büyük Hamam ise bugünkü Arkeoloji Müzesi olarak karsimizakarşımıza çikarçıkar.

Çok eski olan bu yapiyapı Imparatorlukİmparatorluk Çagi’ninÇağı’nın ortalarinaortalarına tarihlenir. Traverten dikdörtgen bloklardan insainşa edilmisedilmiş bu yapininyapının, yan duvarlarindakiduvarlarındaki büyük kemerler görülebilmektedir. Kentin merkezindeki tonozlutönözlü Büyük Hamam yapisiyapısı ile kiyaslanabilecekkıyaslanabilecek bir mimariye sahiptir. Hamam yapisiyapısı VIVİ. yüzyilinyüzyılın I. yarisindayarısında, Hierapolis, Phrygia Pacatiana’ninPaçatıana’nın baskentibaşkenti olduguolduğu zaman, kilise olarak yeniden düzenlenmistirdüzenlenmiştir. Kiliseye dönüstürülmüsdönüştürülmüş olan bu yapidayapıda, girisingirişin kuzeyinde yer alan bir mekaninmekanın duvariniduvarını, dört sütunlu bir potigipotiği çevirmek için kullanmislardirkullanmışlardır. Ikiİki büyük kemer ile olusturulmusoluşturulmuş olan kilisenin girisigirişi, Bizans KapisindaKapısında olduguolduğu gibi bir kemere sahip digerdiğer bir küçük kapiyakapıya yaslanmistiryaslanmıştır. Iyiİyi durumda korunmuskorunmuş olan büyük mekanda, kemerlerle olusturulanoluşturulan 6 adet nis yer aliralır. Bu kemerleri tasiyantaşıyan duvarlar eklenmiseklenmiş ve duvarlara açilanaçılan geçitlerle de tonuzlu geçislergeçişler elde edilmistiredilmiştir.

SurSür sisteminin insasindaninşasından hemen sonraki bir döneme tarihlenmektedir. YapiYapı Agora’ninAgora’nın güney stoasininstoasının yıkıntılarının üzerine insainşa edilmistiredilmiştir. Hamam binasibinası, kentin girisindegirişinde hemen kapikapı ve nymphaeumdan sonra yer aliralır ve kamu yararinayararına yapilmisyapılmış olan bu yapiyapı, sursür duvarlarindanduvarlarından dar bir yol ile ayrilirayrılır. Apsisli bir mekan sivali havuzu ve hypokaust sistemi ile calidariumçalidarıum olarak yorumlaniryorumlanır. Kazılarla ortaya çıkartılan mekaninmekanın çatiçatı örtüsü, yikintiyıkıntı halinde elimize geçen parçalara göre tuglatuğla bir kubbe ile örtülü olmaliydiolmalıydı. Bu yapininyapının kazisininkazısının tamamlanması ile Imparatorlukİmparatorluk Dönemi kamu hamamlarindahamamlarında OrtaçagdakiOrtaçağdaki Islamİslam dünyasidünyası hamam yapilarinayapılarına geçistekigeçişteki tipoliji ile ilgili önemli bilgiler elde edilecektir. YapiYapı, arkeolojik verilere göre, bütün kenti tahrip eden, VII. yüzyildakiyüzyıldaki depremden sonra terk edilmistiredilmiştir.

Bugün Hierapolis Arkeoloji Müzesi’nin kurulu olduguolduğu Büyük Hamam yapisiyapısı, kentin güney batisindabatısında, traverten kanallara açilanaçılan bir bölgede yer aliralır. Iİ.S. 60 yilindayılında Nero döneminde yasananyaşanan büyük depremden sonra, kentteki insaatinşaat faaliyetleri sirasindasırasında önemli bir su kaynagindankaynağından yararlanmak üzere, Iİ.S. II. yüzyildayüzyılda yapilmistiryapılmıştır. Kaynaktan çikançıkan sular vadiye akmadan önce hala bu hamaminhamamın yikintilariyıkıntıları üzerinden geçmektedir.

Hamam, bölgede bol miktarda bulunan traverteni çalismaktaçalışmakta usta olan, yerel isçilerinişçilerin bir tastaş yapitidiryapıtıdır. Akan suyun kalker olusturmaoluşturma gücü nedeniyle, bugün orijinal tabanitabanı 4 metre kalker altindaaltında kalmiskalmış olan yapiyapı, iki mekanda korunmuskorunmuş, digerlerindediğerlerinde ise onarimonarım yapilmistiryapılmıştır. Bugün müze olarak kullanilankullanılan mekanlar antik çagdaçağda hypokaust sistemi ile isitilmaktaydiısıtılmaktaydı. Türkiye Kültür BakanligiBakanlığı, AnitlarAnıtlar ve Müzeler Genel MüdürlügüMüdürlüğü tarafindantarafından, mekanlarinmekanların orijinal tabaninitabanını bulmak üzere kazikazı ve onarimonarım çalismalariçalışmaları yürütülmektedir. Ortaçag’daOrtaçağ’da Roma Dönemi mekanlarimekanları degistirilmisdeğiştirilmiş, duvarlarla bölünmüsbölünmüş ve yola kadar yayilmistiryayılmıştır. Iİ.S. X. yüzyildanyüzyıldan XIIIXİİİ. yüzyilayüzyıla kadar olan evrede, yerlesimyerleşim merkezi ve etkisi antik çagdakiniçağdakini asmistiraşmıştır. Bizans ve Selçuklu dönemlerine ait kazilarkazılar sirasindasırasında bulunan, bir çoguçoğu ithal sirlisırlı kapilarkapılar, HamamiHamamı kullananlarinkullananların bu dönemdeki zenginliginezenginliğine dikkat çeker. 18. yüzyilinyüzyılın sonunda, Choisy tarafindantarafından belirtilmisbelirtilmiş olan, biri kaburgalikaburgalı besikbeşik tonoztönöz çatiçatı ile örtülü sütunlar izlenebilmektedir. T salonunda yapilanyapılan yeni kazilarlakazılarla batibatı tarafta kornis ile sinirlandirilmissınırlandırılmış üç büyük pencereli, apsisli, orijinal bir mekanimekanı gün isiginaışığına çikartmistirçıkartmıştır.

Genellikle mekanlarinmekanların yan cephelerinde, dörtgen yada yuvarlak planliplanlı mekanlar ile iç mekanimekanı hareketlendiren tipik Roma mimarligimimarlığı çözümleri kullanilmiskullanılmış, Roma’ninRoma’nın gücünü gösteren mermer heykellerin yerlestirilmesiyerleştirilmesi ile bina süslenmistirsüslenmiştir. En büyük mekan D, 20X32 metre ölçülerindedir ve uzun kenarindakenarında üç adet, biri dörtgen digerleridiğerleri yarimyarım daire planliplanlı exedralar yer almaktadiralmaktadır. Exedralar, bezemeli stukolarstükolar ile süslü kemerlerle örtülüdür. Bezemelerde ortada deniz kabugukabuğu, kenarlarda volüt, yaprak ve çiçek motifleri taninabilmektedirtanınabilmektedir. Duvarlar, yüzeylerinde görülen metal kenet deliklerinden de anlasilacagianlaşılacağı gibi çok renkli mermer levhalar ile kaplikaplı olmaliydiolmalıydı. GiristeGirişte bulunan iki ayak üzerinde bir kapikapı ve yapininyapının çatisinaçatısına çikançıkan merdivenlerin yer aldigialdığı bir boslukboşluk görülür. Bu bölümün dogusundakidoğusundaki büyük alan palestraya ayrilmistirayrılmıştır. Palestraya açilanaçılan dörtgen büyük mekanlar, yerel, beyaz ve pembe lekeli bresten yapilmisyapılmış, sütunlusütünlü cephelere sahiptirler.