Yanardağ: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Düzeltme. |
+aynı adlı tiyatro oyunu maddesine bağ. |
||
1. satır:
{{İçin|Aynı adlı tiyatro oyunu|Yanardağ (oyun)}}
[[Dosya:MtCleveland ISS013-E-24184.jpg|thumb|right|300px|[[Alaska]] eyâletinin [[Aleut Adaları]]'ndaki [[Cleveland Dağı]]; [[Uluslararası Uzay İstasyonu]]'ndan çekilmiş.]]
'''Yanardağ''' ya da '''volkan''', [[magma]]nın ([[Dünya]]'nın iç tabakalarında bulunan, yüksek [[basınç]] ve yüksek [[sıcaklık]]la erimiş kayalar) yeryuvarlağının yüzeyinden dışarı püskürerek çıktığı [[Coğrafya|coğrafi yer şekilleridir]].<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Erinç|ad1=Sırrı|başlık=Jeomorfoloji 1|tarih=2000|yayıncı=Der yayınları|yer=İstanbul|sayfa=206|basım=2000}}</ref> [[Güneş Sistemi]]'nde bulunan kayalık gezegen ve uydularda (bazıları çok aktif olan) birçok yanardağ olmasına rağmen, bu olgu, en azından Dünya'da, genellikle [[tektonik plaka]] sınırlarında görülür. Ne var ki, [[sıcak nokta yanardağları]]nda önemli istisnalar vardır. Yanardağların araştırıldığı bilim dalına ''[[volkanoloji]] (yanardağ bilimi)'' denir.
[[Dosya:Mahameru-volcano.jpeg|thumb|right|300px|Endonezya'daki Java Adası'nda bulunan [[Semeru Yanardağı]].]]
Satır 6 ⟶ 7:
Öte yandan magma düşük oranlarda (%52'den az) silikat içerirse lava "mafik" adı verilir ve püskürürken çok akışkan hâle gelir. Uzun mesafelerce akabilir. Mafik lav akışının iyi bir örneği, [[İzlanda]]'nın neredeyse coğrafî merkezindeki bir püskürme yarığının aşağı yukarı 8.000 yıl önce oluşturduğu Büyük Thjórsárhraun akıntısıdır. Bu lav akıntısı, 130 km ötedeki denize varıncaya kadar akmaya devam etmiş ve 800 km²'lik bir alanı kaplamıştır. Felsik ve mafik terimleri yerine bazen daha eski olan "asidik" ve "bazik" terimlerinin kullanıldığı görülür; ancak bu terimler artık daha az kullanılır olmuşlardır.
* '''Kalkan yanardağlar''': Şekli kalkana benzeyen dağlar oluşturacak şekilde zamanla biriken yüksek miktarda lav çıkartan yanardağlar çoklukla [[Havai]] ve [[İzlanda]]'da görülürler. Lav akışları genellikle çok kızgın ve çok akışkan olup uzun akıntılara neden olurlar. Yeryüzündeki en büyük lav kalkanı, 120 km çapındaki ve deniz tabanından zirvesine 9.000 m yüksekliğindeki [[Mauna Loa]]'dır. [[Mars (gezegen)|Mars]]'taki Olympus Mons, bir kalkan yanardağıdır ve
* Lav kalkanının daha küçük olanlarına "lav kubbesi" (''{{lang|en|tholoid}}''), "lav konisi" ve "lav kümbeti" adı verilir.
* '''Volkanik koniler''', yanardağın ağzında biriken ufak kaya parçacıkları fırlatan püskürmelerden dolayı oluşur. Bu püskürmeler, 30–300 m yüksekliğinde, koni şeklinde tepeler oluşturur ve nispeten kısa ömürlü olurlar.
| |||