Feliks Dzerjinski: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Kemkhachev (mesaj | katkılar) kDeğişiklik özeti yok |
düzeltme AWB ile |
||
40. satır:
'''Feliks Edmundoviç Dzerjinski''' ([[Lehçe]]: '''Feliks Edmundowicz Dzierżyński''', [[Rusça]]: '''Феликс Эдмундович Дзержинский'''), (11 Eylül 1877, [[Vilna]], [[Rus Çarlığı]] ''{Bugün [[Vilnius]], [[Litvanya]]}'' - 20 Temmuz 1926, [[Moskova]], [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği|SSCB]]), '''Demir Feliks''' (Rusça: Железный Феликс, ''Jelezniy Feliks)'' lakabıyla bilinen [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği]]'nin ilk istihbarat ve gizli servisi [[Çeka]]'nın kurucusu ve ilk önderi.<ref name="Rus">[http://russiapedia.rt.com/prominent-russians/politics-and-society/felix-dzerzhinsky/ Russiapedia makalesi] {{En}} 22 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir</ref> [[Bolşevik]] devrimci ve [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi|Rusya Komünist Partisi (Bolşevik)]] Merkez Komitesi üyesi (1917-1926). [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi|RKP (B)]] [[Politbüro]] üyesi (1924-1926).
Dzerjinski sınıf düşmanlarına karşı uzlaşmaz tavrıyla, soylular, Kazak subaylar, din adamları, fabrikatörler ve toprak aristokratlarına karşı müsamaha göstermeden sert mücadelesiyle dikkat çekmiş ve bu sayede [[Rusya]]'da devrimci politikanın güçlenmesinde etkili olmuştur.
52. satır:
}}</ref>.
Dzerjinski, [[1895]]'te [[Litvanya Sosyal Demokrat Partisi]]'nin [[Kaunas]] (Kovno) örgütüne girdi. Parti örgütçüsü olarak görevler aldı. [[1897]]-[[1908]] arasında devrimci eylemlerden dolayı Rus çarlık polisince beş kez tutuklanmasına karşın, sürgüne gönderildiği Sibirya'dan<ref name="Rus" /> her defasında kaçmayı başardı. Çeşitli zanaat dallarında ve fabrikalarda çalışarak geçimini sağladı.
1897 yılında Kovno cezaevinde bir yıl hapis yattıktan sonra 1898'de Ural Dağları'nın doğusunda Nolinsk iline sürgüne gönderildi. Orada bir fabrikaya girdi ve çalışırken işçiler arasında devrimci propaganda faaliyetlerine başladı. Ağustos 1899'da sürgün bölgesinden kaçmayı başardı.
59. satır:
==İlk isyan hareketleri ve [[RSDİP]] üyeliği==
[[Rus-Japon Savaşı]] sırasında 1904-1905 yıllarında fabrikalarda işçi protestolarının ve grevlerin ortaya çıkmasında etkili oldu. [[1905 Devrimi]]'ne katılarak [[Polonya-Litvanya Sosyal Demokrat Partisi]]'nin önderleri arasına girdi.
1906'da [[Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi]]'nin IV.Kongresi'ne Polonya temsilcisi olarak katıldı. 1907'de [[RSDİP]] Merkez Komite üyesi seçildi. Ancak 1909'da en soğuk bölgelerden olan Kuzeydoğu [[Sibirya]]'da Yenisey bölgesinde ağır işçilikle sürgün cezasına çarptırıldı. Kasım 1909'da [[Gorki ]]'nin de bulunduğu [[İtalya]]'nın [[Capri]] adasına kaçtı. 1910'da tekrar Polonya'ya geçerek devrimci faaliyetlerini sürdürdü. Mart ayında parti sekreteri Sofia Muşkat ile evlendi. [[Sosyal Demokrat (gazete)|Sosyal Demokrat]] adlı gazetenin yayın kurulunda görev aldıysa da gazetenin editörleri ile devrimci taktikler konusunda anlaşmazlığa düştü ve onları pasif kalmakla suçladı.
Daha sonra devrimci çalışmalarını [[Rus Çarlığı]]'nda ve [[Batı Avrupa]]'da sürdürdü. [[1912]]'de altıncı kez tutuklandı ve [[1917]] [[Şubat Devrimi]]'ne değin hapiste kaldı. Dzerjinski toplam 11 yıl hapis yattı ve pek çok kez kürek mahkumu olarak ağır işlerde çalıştırıldı.
==Devrim ve [[Çeka]] Başkanlığı==
72. satır:
19 Aralık 1917'de Halk Komiserleri Konseyi toplantısında devlet dairelerinde sabotaj ve karşı-devrimci faaliyetler konusunda bir rapor sundu. Bu rapor Tüm Rusya Karşı-Devrim ve Sabotajla Mücadele Olağanüstü Komisyonu'nun ( Rusça: Всероссийская чрезвычайная комиссия по борьбе с контрреволюцией и саботажем /Kısaca: Çeka) kuruluşunda bir teklif niteliği kazandı ve 6 Şubat 1918'de ilk [[Sovyet]] istihbarat ve gizli servisi [[Çeka]] kuruldu.
Dzerjinski'nin en yakınındaki çalışma arkadaşı [[Martin Latsis]] şöyle demiştir:<ref name=Aa /><ref>{{Web kaynağı | accessdate = 2015-09-30 | title = Кто он, Феликс Дзержинский? | url = http://ruskline.ru/news_rl/2013/10/19/kto_on_feliks_dzerzhinskij/ | publisher = ruskline.ru | arşivurl = http://web.archive.org/web/20151001120236/http://ruskline.ru/news_rl/2013/10/19/kto_on_feliks_dzerzhinskij/ | arşivtarihi = 1 Ekim 2015}}</ref>.
<blockquote>''Feliks Edmunoviç Çeka için seçilebilecek en uygun kişiydi.''</blockquote>
23 Şubat 1918'de [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi
Dürüst, ama acımasız bir kişi olarak ün kazandı.<ref name="Spa">[http://spartacus-educational.com/RUSDzerzhinsky.htm İlgili Spartakus online makalesi] {{En}} 22 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir</ref>
[[Sovyet-Polonya Savaşı]] ([[1919]]-[[1920]]) sırasında [[Kızıl Ordu]], Polonya kuvvetlerini batıya doğru sürerken Dzerjinski, Bolşevik hükümetinin denetiminde kurulan Polonya Devrimci Komitesi Başkanlığı'na atandı. Sovyet ordusunun geri çekilmek zorunda kalmasından sonra, yeniden Rusya'daki çalışmalara ağırlık verdi. [[Çeka]] başkanlığının yanı sıra 1919'da İçişleri Halk Komiseri, 1921'de de Ulaştırma Halk Komiseri olarak görev yaptı. [[1924]]'te [[Lenin]]'in ölümünden sonra iktidar mücadelesinde [[Josef Stalin|Stalin]]'i kararlılıkla destekledi. Yüksek Ekonomik Konsey başkanlığına getirildi ve [[Politbüro]] aday üyeliğine seçildi.
20 Temmuz 1926'da bürokrasi meselelerinin eleştirildiği Merkez Komite toplantısında kalp krizi geçirerek hayatını kaybetti.
== Galeri ==
112. satır:
==Kaynakça==
{{kaynakça}}
==Dış bağlantılar==
Satır 119 ⟶ 118:
*[http://www.rus-camera.com/history.php?page=fed_factory_history_1 FED tarih]
*[http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=18027137 findagrave.com]
[[Kategori:Kremlin Duvarı Mezarlığı'na defnedilenler]]
| |||