İngiltere'nin kontlukları: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
düzeltme AWB ile |
||
1. satır:
'''Kontluklar''' (İngilizce: '''County''' veya bazen '''shires'''), günümüzde [[Birleşik Krallık]] İngiltere ülkesinin en büyük yerel idare birimleri olarak bulunmaktadırlar. Burada "İngiltere ülkesi" terimine dikkati çekmek gerekmektedir. Kontluk sistemleri Britanya adası ile İrlanda adasının kuzeyinde bulunan ''Birleşik Krallık'' devletinin tümüne değil sadece İngiltere ülkesiyle ilgilidir. Birleşik Krallık içinde bulunan diğer ülkeler olan [[Galler]] Ülkesi, [[İskoçya]] ve [[Kuzey İrlanda]] değişik tipte yerel idareye sahiptirler.
== İngiltere ülkesinde günümüzde kontluk tipleri ==
İngiltere ülkesinde yerel idari kontluklar 1888de oluşturulan ve "1889 yılı Yerel Yönetimler Yasası" ile hukuken yasalaştırılan bir kanun ile kurulmuşlardır. Bu tip kontluklar tüm Birleşik Krallık'ta da uygulanmıştır. Ama 1972de raporunu veren bir kraliyet komisyonunun tavsiyeleri sadece İngiltere'de kontluklara odaklanmış ve bu rapora kısmen uyularak İngiltere ülkesindeki kontluklar ile yerel idare sistemi "1974 yılı Yerel Yönetimler Yasası" ile değiştirilmiştir.
1974den itibaren İngiltere ülkesinde iki türlü ''kontluk'' kurulmuştur:
* "Shires" metropoliten-olmayan kontluklar ve
* "Metropoliten Kontluklar".
Bu birincil seviyede olan kontluklar altında ikinci seviyede olan "bölge (district)" veya "belde (borough)" yerel idareleri bulunmakta idi. 1974de çıkartılan bu kanun hangi yerel hizmetlerin birincil seviyede bulunan kontluklar hangilerinin de ikincil seviyede olan "bölge" veya "belde"ler tarafından yapılacağını açıkca ortaya koymuştur. Bu kanunla kurulan hem birincil hem de ikincil seviyedeki yerel idarelerde yerel seçimlerle gelen bir "yerel idare meclisi (local council)" bulunmakta ve bu meclis o birimin yerel idaresinden mes'ul olmaktadır. Gerçekten İngiltere İngilizcesi kullanışında yerel idareden bahiste çok kere "yerel idare (local authority)" sözcüğü değil "yerel idare meclisi (local council)" sözcüğü aynı anlamda kullanılmaktadır. Fakat bunlarda yıllar geçtikçe önemli şu değişiklikler yapılmıştır.
* Önce 1979da iktidara gelen [[Margaret Thatcher]] Muhafazakar Parti hükumeti "Metropoliten Kontluklar"'ı, "Londra Büyük Şehri Yerel İdaresi" dahil (genellikle idari nedenlerle değil politik nedenlerle) lağvetmiştir. Bunlar altında bulunan ikinci seviyedeki yerel idareler olan metropoliten "Bölge (District)" idareleri, iki seviyeli olarak değiştirilmeden aynen bırakılan "shire" veya metropoliten-olmayan kontluklar yetkileriyle "tek-seviyeli yerel idare" olarak kalmışlardır. Ama idari bakimdan lağvedilen "metropoliten kontluklar" hukuken hala daha bulunmakta ve lağvedilmiş metropoliten kontluk idarelerinin içinde bulunan bazı bölümler (itfaiye sistemleri, polis sistemleri, sivil savunma, acil durumlar hizmetleri, metropoliten ulaşım sistemleri vb.) hala idare meclisleri ve idare sistemi lağvedilmiş bu üst seviyeli metropoliten kontluklar tarafından idare edilmektedir. Bunları idare eden meclisler ve idareler, eskiden ikincil seviyede olan bölgelerin idare meclislerinden seçilen üyelerden oluşan, İngiliz terimi ile, "geride kalmış (residual)" otoriteler adıyla anılmaktadırlar.
* 1990dan sonra yeniden değişiklikler devam etmiştir. 1974 kanununa göre "shires" kontlukları altında ikinci seviyedeki yerel idareler bulunmaktaydı. Bunlar bazen ''bölge (district)'' bazen ''belde (borough)'' adları taşımaktaydılar. 1995-2009 arasında yapılan bir sıra reformla ve yeni kanunlarla bu ikincil seviyede olan bazı "bölge" veya "belde" idareleri birincil seviyeli kontluk idaresinden ayrılmışlardır. Bu yeni kurulan yerel idareler de 1974 tipi kontlukların yetkilerini üstlenmişler ve eskiden içinde bulundukları kontluklardan bağımsız '''tek-seviyeli yerel idare''' olmuşlardır. Bunlara en iyi örnek 1999da birincil-seviyeli "Hertfordshire" ve 2009da "Bedfordshire" ve "Cheshire" kontluklarının bütün yetkilerinin alınıp bunların idare meclislerinin kapatılıp idare memurlarının dağıtılması ile bu kontluklarda bütün yetkilerinin eskiden ikincil-seviyede olan eski "bölge" veya "belde"lere verilmesidir. Bu örneklerde eskiden birincil seviyeli kontlukların hiçbir idari yetkileri kalmamıştır. Fakat hala kraliyet merasimleri için törensel yetkileri bulunmaktadır. İkinci çeşit değiştirme örneklerinde ise birincil kontluk idaresi ortadan kaldırılmamıştır. Örneğin eskiden birincil-seviyeli [[Lancashire]] kontluğu altında bulunan ikincil-seviyeli metropoliten-olmayan [[Blackpool]] bölgesi, Lancashire kontlugu idaresi altından alınmış; bu bölgeye birincil-seviyeli yerel idare yetkileri verilmiş; "tek-seviyeli yerel idare" yapılmıştır. Ama Lancashire Kontluğu hala bulunmaktadır.
* 2000de ise başşehir Londra için 1986dan beri ilga edilmiş eski ''Londra Metropoliten Kontluğu'' yerine "Londra Assemblesi" ve "Büyük Londra Belediye Başkanı" kurumları kurulmuştur. Bu bir büyük "idari bölgeler (regions)" sistemine geçiş olarak da görülmüştür ama şu anda (2010) bu yeni büyük idari bölgelerin kurulmayacağı bilinmektedir.<ref>İngiltere'de '''idari bölgeler''' de kurulmak istenmiştir. Bu büyük idari bölgelerin sınırları ve merkezleri belirlenmiş; bu "büyük idari bölgeler" için devlet daireleri ve memurları gölge-iskelet şekilde kurulmuştur. Ancak bunları uygulayan kanun taslağı Parlamento'ya getirilmemiştir. 2010da gelen koalisyon hükümeti mevcut Nisan 2011de gölge-iskelet kurumlarını da ilga etmiş olduğu için, şu anda "büyük idari bolge"lerin kurulmayacağını açıklaşmıştır.</ref>
▲* 1990dan sonra yeniden değişiklikler devam etmiştir. 1974 kanununa göre "shires" kontlukları altında ikinci seviyedeki yerel idareler bulunmaktaydı. Bunlar bazen ''bölge (district)'' bazen ''belde (borough)'' adları taşımaktaydılar. 1995-2009 arasında yapılan bir sıra reformla ve yeni kanunlarla bu ikincil seviyede olan bazı "bölge" veya "belde" idareleri birincil seviyeli kontluk idaresinden ayrılmışlardır. Bu yeni kurulan yerel idareler de 1974 tipi kontlukların yetkilerini üstlenmişler ve eskiden içinde bulundukları kontluklardan bağımsız '''tek-seviyeli yerel idare''' olmuşlardır. Bunlara en iyi örnek 1999da birincil-seviyeli "Hertfordshire" ve 2009da "Bedfordshire" ve "Cheshire" kontluklarının bütün yetkilerinin alınıp bunların idare meclislerinin kapatılıp idare memurlarının dağıtılması ile bu kontluklarda bütün yetkilerinin eskiden ikincil-seviyede olan eski "bölge" veya "belde"lere verilmesidir. Bu örneklerde eskiden birincil seviyeli kontlukların hiçbir idari yetkileri kalmamıştır. Fakat hala kraliyet merasimleri için törensel yetkileri bulunmaktadır. İkinci çeşit değiştirme örneklerinde ise birincil kontluk idaresi ortadan kaldırılmamıştır. Örneğin eskiden birincil-seviyeli [[Lancashire]] kontluğu altında bulunan ikincil-seviyeli metropoliten-olmayan [[Blackpool]] bölgesi, Lancashire kontlugu idaresi altından alınmış; bu bölgeye birincil-seviyeli yerel idare yetkileri verilmiş; "tek-seviyeli yerel idare" yapılmıştır. Ama Lancashire Kontluğu hala bulunmaktadır.
▲* 2000de ise başşehir Londra için 1986dan beri ilga edilmiş eski ''Londra Metropoliten Kontluğu'' yerine "Londra Assemblesi" ve "Büyük Londra Belediye Başkanı" kurumları kurulmuştur. Bu bir büyük "idari bölgeler (regions)" sistemine geçiş olarak da görülmüştür ama şu anda (2010) bu yeni büyük idari bölgelerin kurulmayacağı bilinmektedir.<ref>İngiltere'de '''idari bölgeler''' de kurulmak istenmiştir. Bu büyük idari bölgelerin sınırları ve merkezleri belirlenmiş; bu "büyük idari bölgeler" için devlet daireleri ve memurları gölge-iskelet şekilde kurulmuştur. Ancak bunları uygulayan kanun taslağı Parlamento'ya getirilmemiştir. 2010da gelen koalisyon hükümeti mevcut Nisan 2011de gölge-iskelet kurumlarını da ilga etmiş olduğu için, şu anda "büyük idari bolge"lerin kurulmayacağını açıklaşmıştır.</ref>
Bu biraz karmaşık hale gelmiş İngiltere'de yerel idarenin kontluk sistemleri yanında, üçüncü bir tür kontluklar da bulunmaktadır. Bunlar tur kontluklar 1890da hazırlanmış; kurulmuş ve günümüzde organizasyonu 1997de çıkartılan bir kanuna göre düzenlenmiştir. Buna göre İngiltere ülkesi geleneksel ve '''törensel kontluklar'''a bölünmüş bulunmaktadır. Bu ''törensel kontluklar'' başında Kraliçe (veya Kral) tarafından ismen atanan, geleneksel yerel seremonilerde yerel idarelerin başında bulunan yerel politikacılardan protokol bakımdan önde gelen, birer "Lord Lieutenant (Lord Kral Temsilcisi)" bulunmaktadır. Bu tip kontluklara "törensel kontluk", "seremonik kontluk", "Kral Temsilcisi bölgesi (Lieutenacy District)" ve (hatta bunlar coğrafyacılar tarafından da benimsendiği için) "Coğrafi Kontluk" isimleri verilmektedir.
Satır 22 ⟶ 20:
=== Liste ===
Günümüzde (en son 2005da) İngiltere'de kontluk yetkileri ile yerel idare için üç değişik tip bulunur; bu ayrımları gösteren harita ve liste aşağıdadır:
Bu listede yerel idare isminden sonra ne tip kontluk olduğuna dair şu işaretler bulunur:
# (işaretsiz) : "Shire" kontluğu - iki seviyeli (br/)
# * : tek-seviyeli yerel idare
# †; : metropoliten kontluk (idare meclisleri ilga edilmiş)
# ¹ : "idare bölgesi" (kontluk olduğu kabul edilmemiş).
{| border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" width="100%"
Satır 166 ⟶ 164:
[[Greater Manchester]], [[Merseyside]], [[South Yorkshire]], [[Tyne ve Wear]], [[Batı Midlands]], [[Batı Yorkshire]].
1986da Margeret Thatcher hükumeti politik nedenlerle bu tip kontlukların yetkilerini kaldırmış ve idare meclislerini ve idare memurlarını elimine etmişti. Ancak hukuken bu kontluklar hala ilga edilmemiştir. Acil hizmetler, sivil savunma ve kamu taşıma hizmetleri gibi önemli stratejik hizmetler "geri kalan hizmetler" adı altında eski ikincil idarelereden gönderilen temsilcilerden kurulu bir meclisle idare edilmektedir.
2010'da yeni idareye gelen koalisyon hükümeti [[Greater Manchester]] Nisan 2011'de "Greater Manchester Birleşik İdaresi (Greater Manchester Combined Authority)" adı ile törensel "Greater Manchester" sınırları içinde ekonomik gelişme, ekonomik yenilenme ve ulaşım görev ve yetkilerini yüklenecek bir yerel idare kurmuştur.
Satır 174 ⟶ 172:
=== Tek-seviyeli yerel idareler ===
"Tek-seviyeli yerel idare (unitary local authority)" tek bir seçilmiş yerel idare meclisine bağlı yerel idaredir. Bunların günümüzde sayısı 40 tane olup bunlar da kontluk olduğu kabul edilmektedir.
{| border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" width="100%"
Satır 197 ⟶ 195:
39 tek-seviyeli yerel idarelerden 39u tek bir ''bölgesi'' olan bir kontluk gibi aynı yetkilere sahiptir. Her tek-seviyeli yerel idare halkoyu ile seçilmiş bir "meclis (council)" tarafından idare edilmektedir. Bir istisna hariç, hiçbiri tek-seviye idare meclisi için isim olarak "kontluk meclisi (county council)" veya bölge için isim olarak "bölge meclisi (district council)" ismini taşımamaktadır. Bir istisna olan "Isle of Wight"'dir ve bu tek-seviyeli yerel idare meclisi "Isle of Wight Kontluk Meclisi (Isle of Wight County Council)" olarak isimlendirilmiştir.
1999da kaldırılan "[[Berkshire]]" kontluğuna bağlı olan ve bu kaldırma ile tek-seviyeli yerel idare haline geçen eski ikincil seviye bölgeleri tek seviyeli yerel idare statüsü kazanmalarına rağmen kontluk statüsü kazanmamışlardır.
Atlantik üzerinde adalardan oluşan "[[Isles of Scilly]]" 1890dan beridir Birleşik Krallık'ın bir parçası olarak bağımsız bir "tek-seviyeli yerel idare" ile yöneltilmektedir. Fakat bazı hizmetler Cornwall Kontluğu ile birlikte yönetilip yürütülmektedir ve "Isles of Scilly" "[[Cornwall]] Törensel Kontluğu"nun bir paçası olduğu kabul edilmektedir.
| |||