Birlikte evrim: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
düzeltme AWB ile |
|||
1. satır:
[[Dosya:Bombus 6867.JPG|250px|thumb|[[Bombus]] arıları ile onların [[Tozlaşma|tozladığı]] [[çiçek]]ler, her ikisi de hayatta kalmak için birbirlerine bağımlı hale gelecek bir şekilde birlikte evrim geçirmişlerdir.]]
'''Birlikte evrim''' veya '''eş evrim''' (''İng: co-evolution''), biyolojide iki veya daha fazla canlı türünün, birbirlerinin evrimini karşılıklı olarak etkilemesidir.<ref name="COEVOLUTION">''[http://evolution.berkeley.edu/evolibrary/article/0_0_0/evo_33 coevolution.]'' [[Berkeley Üniversitesi]], erişim: 02 Kasım 2008 (İngilizce)</ref> Daha kapsamlı olarak tanımlamak gerekirse, "biyolojik bir canlının veya organik bir nesnenin, ilişkili olduğu diğer organik obje veya objelerin değişmesi ile kendisinde de değişimlerin baş göstermesidir".<ref>{{Dergi kaynağı|title= An integrated system for studying residue coevolution in proteins|author= Yip et al.|journal= Bioinformatics|year= 2008|volume= 24|issue= 2|pages= 290–292|url= http://bioinformatics.oxfordjournals.org/cgi/content/full/24/2/290|doi= 10.1093/bioinformatics/btm584|pmid= 18056067|last2= Patel|first2= P|last3= Kim|first3= PM|last4= Engelman|first4= DM|last5= McDermott|first5= D|last6= Gerstein|first6= M}}</ref>
Birlikte evrim, birçok biyolojik düzey ve seviyede ortaya çıkabilir: bir proteinin amino asitleri arasındaki ilişkili mutasyonlar gibi mikroskobik bir düzeyde veya aynı ekosistem içinde yaşayan farklı türler arasında, karşılıklı olarak değişen eşdeğişken (kovaryant) özellikler gibi makroskobik ve daha büyük ölçekli bir seviyede olabilir. Eş evrimsel bir ilişki içinde bulunan her iki grup, diğer grup üzerinde [[seçilim]] baskısı oluşturarak birbirlerinin evrimini böylece karşılıklı olarak etkilerler. Farklı türlerin birlikte evrimi, ev sahibi [[Konak (biyoloji)|konak]] tür ile onun [[parazit]]inin evrimini (bkz: [[Konak-parazit eş evrimi]] - ''İng: Host-parasite coevolution'') içerdiği gibi zaman içinde evrilmiş olan [[mutualizm]] ile ilgili örnekleri de kapsar. Evrimin, [[iklim değişikliği]] gibi canlı olmayan inorganik faktörlere verdiği tepki ile karşılıklar, iklim bir canlı olmadığı, dolayısıyla biyolojik evrime dahil olmadığı için, birlikte evrim olarak tanımlanmaz. [[Avcı|Av ve avcı]], konak ve [[Simbiyoz|simbiyont]] (ortak yaşar), konak ve parazit gibi canlı çiftleri arasında birlikte evrim gözlemlense de, bu, birçok durumlarda tam anlamıyla açık seçik değildir. Eğer bir takım tür, diğer bir takım tür tarafından oluşturulan baskıyla evrilmişse, bu evrimsel süreç "''yayılmış birlikte evrim''" (''İng: diffuse coevolution'') olarak adlandırılır. Bir de "''eşli birlikte evrim''" (''İng: pairwise coevolution'')’den söz edilir. Bu birlikte evrilme sürecinde, iki tür öyle yakından etkileşir ki, her ikisi de birbirinin evriminde birincil aktör konumundadır.<ref>{{Dergi kaynağı|title= Türlerin Etkileşimi, Bölüm 7|author= Ekoloji Laboratuar Kitabı|journal= [[Hacettepe Üniversitesi]]|year= 2006|url= http://yunus.hacettepe.edu.tr/~skaynas/FOY/BOLUM%2007.pdf|access date= 22.10.2011}}</ref>
Dünya tarihinde kitlesel yok oluşlar ve [[ekoloji]]k alanların genişlemesi gibi biyolojik olmayan faktörlerin, bazı büyük ana canlı gruplarını yok etmesi, başka familya ve takımların ise çoğalarak yayılmalarını sağlamışken, birlikte evrimin, canlıların evrimsel tarihinde geniş kapsamlı ve çok büyük değişiklikleri tetiklediğine dair ancak çok az kanıtlar vardır.<ref name="SahneyBentonFerry2010LinksDiversityVertebrates">{{Dergi kaynağı| url=http://rsbl.royalsocietypublishing.org/content/6/4/544.full.pdf+html | author=Sahney, S., Benton, M.J. and Ferry, P.A. | year=2010 | title=Links between global taxonomic diversity, ecological diversity and the expansion of vertebrates on land | journal=Biology Letters | doi=10.1098/rsbl.2009.1024 | volume = 6 | pages = 544–547 | pmc=2936204 |format=PDF | issue=4 | pmid=20106856}}</ref> Buna rağmen, popülasyon ve türler düzeyinde birlikte evrime dair kanıtlar bulunmaktadır. Örneğin, birlikte evrim kavramı, [[Charles Darwin]] tarafından ''[[Türlerin Kökeni]]'' isimli kitabında kısaca tanımlanmış ve daha sonra ''[[Orkidelerin Döllenmesi]]'' isimli başka bir kitabında ayrıntılı olarak geliştirmiştir.<ref>Thompson, John N. (1994). [http://books.google.com/books?id=AyXPQzEwqPIC&pg=PA27&lpg=PA27&dq=Wallace+%22creation+by+law%22+Angr%C3%A6cum&hl=tr#v=onepage&q&f=false ''The coevolutionary process'']. Chicago: University of Chicago Press.
Birlikte evrim, öncelikli olarak biyolojik bir kavramdır, ancak [[Bilişim bilimi|bilişim bilimleri]] ve [[Astronomi|uzay bilimleri]] gibi alanlarda da paralel olarak benzer anlamlı kullanımlara sahiptir.
11. satır:
== Eş evrim modelleri ==
Birlikte evrimin bir modeli, "evrimsel bir sistemde, birlikte evrildiği sistem ile bağlantılı olarak, sadece uyum gücünü sürdürebilmek açısından sürekli bir gelişimin gerekli olduğunu ifade eden [[Leigh Van Valen]]'e ait [[Kızıl Kraliçe Hipotezi]] (''İng: Red Queen's Hypothesis'')'dir (1973).<ref>Van Valen L. (1973): "A New Evolutionary Law", Evolutionary Theory 1, p. 1-30. Cited in: [http://pespmc1.vub.ac.be/REDQUEEN.html The Red Queen Principle]</ref>
[[Eşeysel çatışma]]nın (''İng: sexual conflict'') önemini vurgulayan [[Thierry Lodé]] ise, evrimdeki karşıt etkin etkileşimlerin rolünü tanımlayarak ''antagonist birlikte evrim'' (''İng: antagonist coevolution'') kavramının ortaya atmıştır.<ref>Lodé, Thierry (2007). [http://www.amazon.fr/guerre-sexes-chez-animaux-naturelle/dp/2738119018 ''La guerre des sexes chez les animaux, une histoire naturelle de la sexualité'']. Paris: Odile Jacob.
Birlikte evrimin, sınırlı kaynaklara sahip bir çevrededeki eşeysiz üreyen popülasyonun dinamiklerini oluşturan dallanan stratejileri, [[Lotka–Volterra denklemleri]]nin genelleştirilerek kullanılması ile biçimlendirilmiştir.<ref>{{Dergi kaynağı
23. satır:
[[Dosya:Colibri-thalassinus-001-edit.jpg|right|thumb|[[Yeşil menekşekulaklı]] sinek kuşu ve çiçek]]
[[Dosya:Hummingbird.ogg|thumb|220px|[[Copiapó|Copiapó, Şili]]'de bir sinek kuşu]]
Kolibri olarak da bilinen [[sinek kuşu]] ile ornitofil (tozlaşmayı kuşlarla yapan) çiçekler, [[mutualizm]]e dayanan karşılıklı bir ilişki geliştirmişlerdir. Çiçekler, kuşların beslenmesi için uygun olan [[nektar]]a ve kuşların görüş özelliğine göre evrilmiş parlak renklere sahip olup formları da kuş gagalarına uygun bir şekilde gelişmiştir. Bunun yanında, çiçeklerin açma zamanı ile sinek kuşlarının üreme mevsimlerinin birbirlerine denk gelen bir zamana düştüğü de tespit edilmiştir.
Çiçekler, kuşlardan faydalanmak için onlara yakınsayarak evrilmiştir.<ref name="Brown">{{Dergi kaynağı|title=Convergence, Competition, and Mimicry in a Temperate Community of Hummingbird-Pollinated Flowers|author=Brown James H., Kodric-Brown Astrid|journal= Ecology|year= 1979|volume= 60|issue= 5|pages= 1022–1035|url= http://www.jstor.org/sici?sici=0012-9658(197910)60%3A5%3C1022%3ACCAMIA%3E2.0.CO%3B2-D|doi=10.2307/1936870}}</ref> Çiçekler, polen taşıyıcıları için birbirleriyle rekabet ederler. Adaptasyonlar ise, bu rekabetin olumsuz ve istenmeyen etkilerini eksilterek azaltır.<ref name="Brown"/> Kuşlar tarafından tozlanan çiçekler, genelde böcekler tarafından tozlanan çiçeklerden daha çok şeker üretirler ve daha yüksek nektar yoğunluğuna sahiptirler.<ref name="Stiles">{{Dergi kaynağı|title= Geographical Aspects of Bird Flower Coevolution, with Particular Reference to Central America|author= Stiles, F. Gary|journal= Annals of the Missouri Botanical Garden|year= 1981|volume= 68|issue= 2|pages= 323–351|url= http://www.jstor.org/sici?sici=0026-6493(1981)68:2%3C323:GAOBCW%3E2.0.CO;|doi= 10.2307/2398801}}</ref> Bu da, kuşların, çiçek seçiminde en belirleyici faktörlerden biri olan yüksek enerji gereksinimlerini karşılar.<ref name="Stiles"/> Her birisinin üreme mevsimine göre, birden çok kolibri türleri, [[Kuzey Amerika]]'da aynı yerde görülürler ve onların çiftleşme mevsimi geldiğinde, birden çok çiçek türü de, bu habitatlarda aynı anda açmaya başlarlar. Sinek kuşlarından yararlanan bu çiçek türleri, farklı [[cins]] ve [[Takım (biyoloji)|takımlarda]] olmalarına rağmen, ortak bir [[Morfoloji (biyoloji)|morfoloji]] ve birbirine benzer renkler geliştirmişlerdir.<ref name="Stiles"/> [[Taç yaprak|Çiçek taçları]] borularının farklı uzunluklara ve eğrilik derecelerine sahip olması, sinek kuşlarının gagalarıyla çiçeklerden sıvı nektar özünü çıkarma verimini olumsuz yönde etkileyebilir.<ref name="Stiles"/> Borulu çiçekler, çiçekten nektar alan bir kuşu, özellikle çiçek borusu ile gaganın kavisli bir yapıda olması durumunda, gagasını belirli bir şekilde yönlendirmesine sevk edebilirler. Bu da, bitkinin, [[polen]]lerini kuşun vücudunun belirli yerlerine yerleştirmesine olanak sağlar.<ref name="Stiles"/> Bu da, morfolojik yönlü ve çeşitli birlikte adaptasyonlara (''İng: co-adaptation'') yol açar. Kuşlarda cinsel açıdan çekici olmaya dair önemli bir gereksinim, onların göze çarpıcı görünmeleri ve dikkat çekici olmalarıdır. Bu da, onların kuşlara özgü olan görüş yeteneklerini ve doğal yaşam ortamlarının özelliklerini yansıtmaktadır.<ref name="Stiles"/> Kuşlar, en büyük [[tayf]]sal görme duyarlığını ve en iyi renk tonu ayrımını, [[Görünür ışık|görülür tayfın]]<ref name="Stiles"/> kırmızı sonu aralığında görürler; bu yüzden kırmızı, kuşlar için özellikle göze çarpıcı görünür. Sinek kuşları için, mor ötesi ultraviyole renkleri görmek de mümkün olabilir.<ref name="Stiles"/> Ultraviyole desenlerin yaygın olması ve tozlaşmayı böceklerle yapan az nektarlı çiçek türlerinin nektar girişleri, bu çiçeklerden sakınması için kuşu uyarır.<ref name="Stiles"/>
34. satır:
Angraecinae türü [[orkide]]ler ile Afrika [[güve]]leri (''[[Xanthopan morgani]]''), güveler çiçeklerdeki nektarlarla beslenmeye bağımlı olduğu, çiçekler de üreyebilmek için güvelerin polenlerini yaymasına ihtiyaç duyduğu için birlikte evrim geçirmişlerdir. Bu birlikte evrim, çiçeklerde uzun ve derin bir çelenk yapılanmasına, güvelerde ise uzun bir emici hortumun oluşmasına yol açmıştır.
Darwin orkidesi olarak da bilinen ''[[Angraecum sesquipedale]]'' ile sfenks güvesi arasındaki şaşılası evrimsel ilişkinin zaman içinde nasıl evrilmiş olabileceğine dair, Darwin ve Alfred Russel Wallace, bunun kısa çelenk çıkıntılı bir orkide ile uzun çelenk çıkıntılı bir orkidenin dikkate alınıp karşılaştırılması ve değerlendirilmesiyle anlaşılabileceğini öne sürmüşlerdir.<ref>Rodríguez-Gironés, Miguel A.; Santamaría, Luis (September 2007). "Resource Competition, Character Displacement, and the Evolution of Deep Corolla Tubes". ''The American Naturalist'' (The University of Chicago Press) '''170''' (3): 455–464. [[doi]]: [http://dx.doi.org/10.1086%2F520121 10.1086/520121]. [[ISSN]] [http://www.worldcat.org/issn/00030147 00030147]. [[PMID]] [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17879195 17879195].</ref>
Eğer güve kısa çıkıntılı çelenke sahip bir orkideyi döllerse, güvenin emmme hortumu kolaylıkla çiçek borusunun içine ulaşabilir ve nektarı elde edebilir. Ancak, güvenin hortum çıkıntısı çiçeğin çelenk çıkıntısından daha uzun olduğu için güvenin kafası çiçeğe dokunmayacak ve bu şekilde bir döllenme de olmayacaktır.<ref>Cox, Paul Alan; Grubb, Peter J. (29 August 1991). "''Abiotic Pollination: An Evolutionary Escape for Animal-Pollinated Angiosperms [and Discussion]''". Philosophical Transactions: Biological Sciences (The Royal Society) '''333''' (1267): 217–224. [[doi]]: [http://dx.doi.org/10.1098%2Frstb.1991.0070 0.1098/rstb.1991.0070].</ref> Buna karşı, daha uzun çıkıntıya sahip bir orkide ise, güve hortumunun tüm uzunluğu çiçek çıkıntısına uyduğu ve kafasının çiçek tozlarına dokunmasına izin vereceği için döllenecek ve bu şekilde tozlaşma gerçekleşecektir.
Sonuç olarak, uzun dış çıkıntılarına sahip olan çiçekler, zaman içinde daha çok çoğalacak ve popülasyonda daha yaygın hale gelecektir.<ref>Lecoufle, Marcel (1982). "The Angraecum sesquipedale and Pollinization". ''Orchid Digest'' '''46''' (3): 99–102.</ref> ''A. sesquipedale'' orkidesi bu şekilde, karşılıklı etkileşim içinde çok uzun bir çıkıntı geliştirmiştir. Çiçek çıkıntısı uzadıkça, sfinks güvesi de buna bağlı olarak, gittikçe uzayan bir emme hortumu geliştirmek zorunda kalmıştır.
45. satır:
Antagonist birlikte evrimin bir örneği, saçaklı sedef otu (''[[Ruta chalepensis]]'') bitkisi üzerinde yaşayan [[kırlangıçkuyruk]] tırtılıdır (''Papilio machaon''). Sedef otu, [[bitki]]lerle beslenen [[böcek]]leri kovmak için [[Eter (kimya)|eterik]] yağlar üretir. Kırlangıç kuyruk tırtılı, [[glukoz]]la birleşmiş veya serbest halde bulunan [[kumarin]] gibi<ref>Link KP (1 January 1959). [Link KP (1 January 1959). "The discovery of dicumarol and its sequels". ''Circulation''] '''19''' (1): 97–107. doi:10.1161/01.CIR.19.1.97. [[PMID]] 13619027. "The discovery of dicumarol and its sequels". Circulation 19 (1): 97–107. [[doi]]:10.1161/01.CIR.19.1.97. [[PMID]] [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/13619027 13619027].</ref> kan sulandırıcı, anti mantar ve anti-tümör etkilere sahip [[zehirli madde]]lere karşı, diğer otçul böcekler ile rekabeti azaltan bir direnç geliştirmiştir. Bu birlikte evrim ilişkisi, saçaklı sedef otu bitkisinde yüksek bir kumarin düzeyi, kırlangıç kuyruk tırtılında da buna bağlı olarak yüksek düzeyde bir [[antitoksin]] direncine yol açmıştır.<ref>"''Encyclopedia of Entomology''" by John L. Capinera, Volume 1, 2nd Edition, Sayfa 1556, Springer (2008)</ref>
[[Paul Ehrlich]] ve [[Peter Raven]] (1964), belirgin bir evrimsel süreç olarak birlikte evrim üzerinde odaklanan ilk kişiler olmuştur. Onların tanımına göre, böcek-bitki birlikte evrimi beş adımdan oluşan bir süreçtir:
#[[Mutasyon]] ve [[rekombinasyon]] ile [[kapalı tohumlular]], yeni ikincil maddeler üretirler;
62. satır:
[[Avcı|Av ve avcı]] türlerin birlikte evrimi, her ikisi de [[Kuzey Amerika]]'ya özgü canlılar olan kırmızı bir karına ve sert bir deri yapısına sahip olan ''[[Taricha granulosa]]'' isimli [[semender]] ile onu avlayan adi bahçe yılanı (''[[Thamnophis sirtalis]]'') arasındaki ilişki örneğinde gösterilmiştir.<ref>{{Dergi kaynağı| url = http://www.caudata.org/cc/species/Taricha/T_granulosa.shtml | title = ''Taricha granulosa'': Rough-skinned Newt | work = Caudata Culture | accessdate = 2006-07-26 }}</ref> Semender, derisinin altında biriktirdiği ve [[tetrodotoksin]] adı verilen güçlü bir [[Toksin|nörotoksin]] üretir. Bahçe yılanı ise, bir dizi [[mutasyon]] sonucu bu toksine karşı direnç geliştirmiştir ve ancak bu sayede zehir içeren semenderi avlayabilir. Bu av-avcı çiftinde, [[evrimsel silahlanma yarışı]], semenderde çok yüksek düzeyde bir zehir seviyesi ve yılanda da buna bağlı olarak çok yüksek düzeyde bir anti toksin direncine yol açmıştır. Her iki canlı hayatta kalma şanslarını daha iyi yönde artırabilmek için değiştiğinden bu, birlikte evrime bir örnek teşkil eder.<ref>Geffeney, Shana L., et al. “Evolutionary diversification of TTX-resistant sodium channels in a predatorÂ-prey interaction”. Nature 434 (2005): 759–763.</ref>
Tetrodotoksin oluşturma yoluyla avcılara karşı korunma [[hayvan]]lar aleminde yaygın olarak görülür. Bu korunma mekanizması, örneğin balon balığınında (''[[Tetraodontidae]]'') ve [[mavi halkalı ahtapot]]ta (''Hapalochlaena'') görülür. Bu zehri üreten Taricha cinsi semenderler en zehirli [[kuyruklu kurbağalar]] arasında sayılır. Tetrodotoksin, Tarichatoksin olarak da bilinir ve Taricho semenderleri bu zehre ismini vermiştir. Taricha granulosa ise Tarucha cinsi semenderler içinde en zehirlisi olarak gösterilir. Bayağı bahçe yılanı ''Thamnophis sirtalis'', evrimsel bir [[Adaptasyon|uyumla]] bu zehire karşı direnç geliştirmiş olan olası tek avcıdır. Bahçe yılanı semenderi avladıktan sonra, [[bağışıklık sistemi]]nin etkili olarak çalışabilmesi için saatlerce dinlenmek zorunda kalır. Zehire karşı direnç geliştirmiş olan bahçe yılanının yaşadığı bölgelerdeki semenderler ise buna karşı daha yüksek düzeyde zehir geliştirmişlerdir.<ref>Conant, Roger. 1975. A Field Guide to Reptiles and Amphibians of Eastern and Central North America. Houghton Mifflin. Boston.</ref>
=== Kaliforniya kestanesi ve polinatör böcekler ===
71. satır:
[[Dosya:Pseudomyrmex ferruginea Ryan Somma.jpg|thumb|right|Akasya karıncası]]
[[Orta Amerika]]'da yaşayan bazı [[akasya]] türleri, içi boş dikenlere ve yapraklarının sapında [[nektar]] salgılayan gözeneklere sahiptir. ''Acacia cornigera'' ([[boğa boynuzlu akasya]]), dikenlerinin içine yuva yapan ve nektarla beslenen ''[[Pseudomyrmex]]'' karıncalarına ev sahipliği yapar. Bu anlamda, akasya karıncası (''Pseudomyrmex ferruginea''), boğa boynuzlu akasyayı (''Acacia cornigera'') zararlı böceklerin saldırısına ve güneş ışığına ulaşmak için onunla rekabet eden diğer bitkilere karşı korur ve akasya ağacı da buna karşılık olarak karıncaya ve onun larvalarına besin ve korunak sağlar.
Bitki karıncaların barınabilmesi için içi boş dikenleri ve nektar salgılayan gözenekleri oluşturmuş, karıncalar da bitkiyi otçullardan koruyan davranış biçimini geliştirmişlerdir.<ref>[http://evolution.berkeley.edu/evolibrary/article/0_0_0/evo_33 Coevolution].[[Berkeley Üniversitesi]]
79. satır:
[[Dosya:Yucca whipplei flower.JPG|thumb|right|''Hesperoyucca whipplei'']]
Bu [[Mutualizm|mutual]] [[simbiyoz]] ilişkide, avize ağacı olarak da bilinen ve genellikle Kuzey Amerika'nın güneyinde [[Meksika]]'nın [[Aşağı Kaliforniya]] ve [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]'nin [[Kaliforniya]] eyaletlerinde yaşayan [[yukka]] bitkisi (''Hesperoyucca whipplei''), istisnasız olarak sadece [[Prodoxidae|yukka güvesinin]] bir türü olan ''Tegeticula maculata'' tarafından tozlanır ve bu güvenin hayatta kalması da yukka bitkisinin varlığını sürdürmesine bağlıdır.<ref>{{Dergi kaynağı| title = Pollination Partnerships Fact Sheet | journal = Flora of North America | year = 2004 | first = Claire | last = Hemingway | pages = 1–2 | url = http://www.fna.org/files/imported/Outreach/FNAfs_yucca.pdf | format = PDF | accessdate = 2011-02-18 | quote = Yucca and Yucca Moth}}</ref> Yukka güveleri, avize ağaçları arasında mevcut olan sadece bir türün çiçeklerini ziyaret ederler.
Bu türün çiçekleri üzerine konan dişi yukka güvesi, bitkinin tohumlarını yiyerek beslenirken aynı zamanda ağzındaki özel kısımlarda [[polen]]leri toplayarak büyük bir topak oluştururlar. Sadece dişi yukka güvesinin yaptığı bu tozlaşma olayında polen toplama işi de sadece geceleri ve akşam saatlerinde gerçekleşir. Bu polenler çok yapışkan olup güve bir sonraki çiçeği ziyaret ettiğinde bu polenleri de ağzında beraberinde götürür. Yukka bitkisi de çiçeklerinin derin ve gizli kısımlarında [[larva]]ların olası düşmanlarına karşı korunması için güveye yumurtalarını bırakabileceği güvenli bir yer sağlar.<ref>{{Dergi kaynağı| doi = 10.1073/pnas.96.16.9178 | title = Forty million years of mutualism: Evidence for Eocene origin of the yucca-yucca moth association | journal = Proc. Natl. Acad. Sci. USA | date = 1999-08 | first = Olle | last = Pellmyr | pmid = 10430916 | coauthors = James Leebens-Mack | volume = 96 | issue = 16 | pmc = 17753 | pages = 9178–9183 | url = http://www.pnas.org/content/96/16/9178.full.pdf+html | format = PDF | accessdate = 2011-02-18}}</ref> Her iki türün sergilediği adaptasyonlar, bu iki canlının birbirlerine bağımlı bir hale gelecek şekilde evrildiklerinden birlikte evrim için örnek teşkil eder.
87. satır:
{{Ana|Endosimbiyoz kuramı}}
[[Ökaryot]] hücrelerin içindeki [[mitokondri]]nin varlığı, mitokondrinin konak hücredeki [[Hücre çekirdeği|çekirdekten]] farklı bir [[DNA]] dizisine sahip olması yüzünden birlikte evrime bir örnektir. Ökaryotik hücreler ile bakteriler arasında gerçekleşmiş olan kloroplast ve mitokondri devralımı, ökaryotların [[bakteri]]ler ile [[arkeler]] arasında gerçekleşen [[yatay gen transferi]] sonucu oluşmuş olduğunu düşündürmektedir.
[http://www.nature.com/nature/journal/v431/n7005/full/nature02848.html "The ring of life provides evidence for a genome fusion origin of eukaryotes"]. Nature 431 (9): 152–5.</ref>
96. satır:
=== Teknolojide kullanımı ===
[[Yazılım|Bilgisayar yazılımı]] ve [[Bilgisayar donanımı|donanımı]] iki ayrı bileşen olarak kabul edilmesine rağmen aslında birlikte bir evrim geçirmiş olup karşılıklı olarak birbirlerinin gelişimlerine bağlıdırlar. Aynı şekilde, [[İşletim sistemi|işletim sistemleri]] ile [[Bilgisayar uygulaması|bilgisayar uygulamaları]], [[Web tarayıcısı|web tarayıcıları]] ile [[Web uygulaması|web uygulamaları]] da birbirlerine birlikte bir evrimle bağlı durumda bulunurlar.
Bütün bu sistemler, bir tür evrimsel bir süreç içinde adım adım birbirlerini ilerleterek birbirlerine bağlı bir duruma gelmişlerdir.
=== Algoritmalarda kullanımı ===
104. satır:
{{Ana|Evrimsel bilgisayım}}
Birlikte evrimsel algoritmalar, [[yapay hayat]] oluşturmanın yanında optimum seviyeye getirmede, oyun ve [[makine öğrenimi]]nde kullanılan bir algoritma sınıfıdır. Birlikte evrim yöntemleri, örneğin [[Daniel Hillis]] tarafından iletişim ağı sıralamasında ve [[Karl Sims]] tarafından yaşayan sanal varlıklar oluşturmada uygulanmıştır.
=== Kozmoloji ve astronomide kullanımı ===
[[Erich Jantsch]] "''The Self-organizing Universe''" isimli kitabında, [[evren]]deki tüm canlı ve cansız sistemlerin kendi kendini düzenleme organize etme ve iyileştirme kapasitesine sahip olduğunu, bu sürekli devam eden dengeyi koruma ve daha da yüksek bir seviyede düzen ve denge kurma çabası ile tüm evrenin evrimini böyle bir birlikte evrime dayandırmıştır.
[[Astronomi]] biliminde gelişmekte olan bir teori ise, [[kara delik]]ler ve [[galaksi]]lerin biyolojideki birlikte evrime benzer bir şekilde birbirlerine bağlı olarak gelişerek evrilmiş olabileceklerini belirtmektedir.<ref>{{Dergi kaynağı|last=Britt|first=Robert|title=The New History of Black Holes: 'Co-evolution' Dramatically Alters Dark Reputation|url=http://www.space.com/scienceastronomy/blackhole_history_030128-1.html}}</ref>
126. satır:
== Kitaplar ==
*[[Richard Dawkins|Dawkins, R.]] ''[http://books.google.com/books?id=ZudTchiioUoC&pg=PA338&dq=Dawkins,+R.+Unweaving+the+Rainbow.&hl=tr&ei=dy6iTrfmBsXa4QT8mKDQBA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCwQ6AEwAA#v=onepage&q=Dawkins%2C%20R.%20Unweaving%20the%20Rainbow.&f=false Unweaving the Rainbow''].
*[[Douglas Futuyma|Futuyma, D. J.]] and M. Slatkin (editors) (1983). ''Coevolution''. Sunderland, Massachusetts: Sinauer Associates. pp. 555 pp.
*Geffeney, Shana L., et al. "''Evolutionary diversification of TTX-resistant sodium channels in a predator-prey interaction''". [[Nature (dergi)|Nature]] 434 (2005): 759–763.
*Michael Pollan [http://books.google.com/books?id=v3BC7DhxSlMC&printsec=frontcover&dq=The+Botany+of+Desire:+A+Plant's-eye+View+of+the+World&hl=tr&ei=iC-iTp7IFcXKswbficGKAw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CC0Q6AEwAA#v=onepage&q&f=false ''The Botany of Desire: A Plant's-eye View of the World'']. Bloomsbury.
*Thompson, J. N. (1994). [http://books.google.com/books?id=InCAChmWM1QC&printsec=frontcover&dq=The+Coevolutionary+Process&hl=tr&ei=CDCiTv7rHsPcsgas25HzAg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CDEQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false ''The Coevolutionary Process'']. Chicago: University of Chicago Press. pp. 376 pp.
== Kaynakça ==
| |||